વિશ્રામ ૪૨
પૂર્વછાયો
ગોવિંદજી ગઢપુર વિષે, રહી લીલા કરે નવી નિત્ય;
જેથી સ્વજનના મન વિષે, પરિપૂરણ ઉપજે પ્રીત. ૧
ચોપાઈ
હરિભક્તોના કાગળ આવે, અતિ તાણ કરીને તેડાવે;
એક વાર આવો પ્રભુ પ્યારા, કરો પૂર્ણ મનોરથ અમારા. ૨
એવા પ્રેમના વાંચીને પત્ર, વાલે ઇચ્છા કરી જવા તત્ર;
સંતમંડળને લઈ સાથ, વિચર્યા ગઢપુર થકી નાથ. ૩
પગલાં ઘણા ગામમાં કીધાં, જૈને દાસને દર્શન દીધાં;
ફરતાં ફરતાં બહુ ઠામ, જૈને વેજળકું જોયું ગામ. ૪
દયા દિલમાં ધરીને અપાર, ગયા જાખડે જગ કરતાર;
ભક્તો આનંદ ઉર અતિ આણે, પૂરાં ભાગ્ય પોતાનાં પ્રમાણે. ૫
ત્યાંથી ધોલીએ શ્યામ સિધાવ્યા, આંબારેલીએ ત્યાંથી આવ્યા;
ગામ કૌકા તણા હરિજન, આવ્યા ત્યાં કરવા દરશન. ૬
આવ્યો ધોળકાનો ત્યાં સમાજ, કૃષ્ણને ત્યાં તેડી જવા કાજ;
આંબારેલીથી નાથ સિધાવ્યા, બેય ગામના હરિજન આવ્યા. ૭
કહે કૌકાના જન જોડી હાથ, આજ કૌકે ચાલો પ્રાણનાથ;
કહે ધોળકાના તેહ વાર, ચાલો ધોળકે ધર્મકુમાર. ૮
ત્યારે બોલિયા સુંદર શ્યામ, મુકું ઘોડીની છુટી લગામ;
તેને જ્યાં ગમે ત્યાં ચાલી જાશે, અમોથી પણ ત્યાં જ જવાશે. ૯
છુટી મુકી લગામ તે જ્યારે, ચાલી કૌકાને મારગે ત્યારે;
પ્રભુજી તેથી કૌકે પધાર્યા, હરિભક્તોના હરખ વધાર્યા. ૧૦
ગામ પશ્ચિમે લીંબડો સારો, કર્યો ત્યાં જઈ કૃષ્ણે ઉતારો;
હરિભક્તે સેવા સજી સારી, તેનાં નામ કહું છું સંભારી. ૧૧
હાજોભાઈ તથા જેઠીભાઈ, અલુભાઈ ત્યાં આવિયા ધાઈ;
આવ્યા બાદરજી બુદ્ધિમાન, ખોડાભાઈ આવ્યા તેહ સ્થાન. ૧૨
આવ્યા અસમાલજી ત્યાં ઉમંગે, મુળુભાઈ ગગાભાઈ સંગે;
વનોભાઈ તથા ભાઈ હકો, તેનો સત્સંગ તો અતિ પક્કો. ૧૩
દીપસિંહજી ને ડાહ્યાભાઈ, દાજીભાઈની ભક્તિ સવાઈ;
અલુભાઈ ઝીણાભાઈ ગણીએ, ભક્ત કાંથડજી ભલા મણિએ. ૧૪
ચાંદોભાઈ ને બેય હમીર, સત્સંગી ભલા શૂરવીર;
બીજા પરગામના હરિજન, આવ્યા બહુ કરવા દરશન. ૧૫
વીશ મણના ત્યાં લાડુ કરાવ્યા, કહું વિપ્ર તે કરવા જે આવ્યા;
ભગો જાની ને વલ્લભ જાની, એ તો ધર્મ પાળે સોળ આની. ૧૬
હરજીવન જેભાઈ પરોત,1 આવ્યા તે તો રાજારામ સોત;
મયારામ અને આશારામ, વળી બાપુજી નિર્મળ નામ. ૧૭
રસોઈ કરે તે સૌને ગમે, સંત ને હરિજન સહુ જમે;
વાલે બે દિન કીધો નિવાસ, હરિજનની પુરી કરી આશ. ૧૮
પછી ત્યાંથી કરીને વિહાર, ગયા ધોળકે ધર્મકુમાર;
રહી ત્યાં એક દિવસ ને નીશ, ગયા જેતલપુર જગદીશ. ૧૯
હરિભક્ત જે હાંસજીભાઈ, એહ આદિક આવિયા ધાઈ;
વાજાં વિવિધ પ્રકારનાં લાવ્યા, પુરમાં પ્રીતથી પધરાવ્યા. ૨૦
રોજ રોજ રસોઈ અપાય, પધરામણી ઘેર ઘેર થાય;
કેટલા એક દિન તહાં રહ્યા, અશલાલીએ ત્યાં થકી ગયા. ૨૧
વેણીભાઈને મેડે નિવાસ, કર્યો જાણી તેને મુખ્ય દાસ;
બીજા ગોપાળજી ગુણવંત, જેને વાલા બહુ ભગવંત. ૨૨
સારી રીતે કરી તેણે સેવા, ભલો લાભ અલૌકિક લેવા;
કરીને તેનું ઉત્તમ કાજ, ગયા મોટેરે શ્રી મહારાજ. ૨૩
ત્યાં તો શ્રીપુરના જન આવ્યા, સારી પૂજાની સામગ્રી લાવ્યા;
પુછ્યું દિલગીર થૈ જોડી હાથ, ક્યારે શહેરમાં આવશો નાથ? ૨૪
ત્યારે બોલિયા પ્રાણજીવન, ધારી ધીરજ કરજો ભજન;
થોડો સમય હવે વહી જાશે, ઇચ્છા પૂર્ણ તમારી તો થાશે. ૨૫
સુણી રાજી થયા હરિજન, કર્યું પ્રેમે પ્રભુનું પૂજન;
મોટેરા ગામના રહેનાર, પુરુષોત્તમ ભક્ત ઉદાર. ૨૬
તેણે હેતે પૂજા કરી હાથે, અંગીકાર કરી મુનિનાથે;
સતસંગી રાજી સહુ થયા, પછી શ્યામ અડાલજ ગયા. ૨૭
ગઢવી મુળુજી ને ગેંદાલ, ભલા ભક્ત હતા તેહ કાળ;
તેની સેવા કરી અંગીકાર, ભાવે ભેટિયા ભક્તિકુમાર. ૨૮
પછી ત્યાં થકી કરતા કલ્લોલ, ગિરધારી ગયા ગામ ઓળ;
ભક્ત ત્યાં રહે શ્રીધરદાસ, પૂજ્યા તેણે પોતાને આવાસ. ૨૯
પછી ત્યાંથી જઈ રુડી પેર, જમ્યા જીવણદાસને ઘેર;
પ્રભુએ સંત સહુને જમાડ્યા, પીરશીને સંતોષ પમાડ્યા. ૩૦
વાલો ત્યાંથી ગયા વડુગામ, ભક્ત ત્યાં દાસ જેરામ નામ;
તેના પૂર્ણ મનોરથ કરી, વિચર્યા કરજીસણ હરી. ૩૧
ભક્ત ગોવિંદ આદિક જેહ, આવ્યા સામૈયું લઈ સહુ તેહ;
વાજાં વિવિધ પ્રકારનાં લાવ્યા, પુષ્પહાર ને તોરા ચડાવ્યા. ૩૨
પ્રભુને ગામમાં પધરાવ્યા, ગામના લોકો દર્શને આવ્યા;
બેઠા સારી સભા સજી હરિ, જ્ઞાનવારતાઓ બહુ કરી. ૩૩
ભક્તે આપ્યાં ભોજન ભાત ભાત, જમ્યા શ્રીહરિ ને સંતવ્રાત;
પ્રભુને પલંગે પધરાવી, પૂજ્યા કેશર ચંદન લાવી. ૩૪
પુષ્પહાર તોરા ધૂપ દીપ, કરી આરતી બેઠા સમીપ;
કોરા કાગળ માવે મગાવ્યા, ગામોગામ લખી મોકલાવ્યા. ૩૫
સમૈયો અમે આ સ્થળે ભરશું, જન્મઅષ્ટમી ઉત્સવ કરશું;
માટે આવજો સહુ હરિભક્ત, તથા આવજો સંત વિરક્ત. ૩૬
પ્રભુના એવા વાંચીને પત્ર, વધ્યો હરખ ઘણો સરવત્ર;
વદી સાતમ શ્રાવણી જ્યારે, આવ્યા સતસંગી ને સંત ત્યારે. ૩૭
અષ્ટમીને દિવસ ગામ બહાર, પૂર્વમાં એક વડ જોઈ સાર;
હરિભક્તોએ બાંધ્યો હિંડોળો, શોભે વૈમાન સમ લાંબો પહોળો. ૩૮
તેમાં પ્રગટ પ્રભુ પધરાવ્યા, ઝાઝી વાર હરિને ઝુલાવ્યા;
વસ્ત્ર ભૂષણ જરીયાનવાળાં, શોભે શ્રીજીને અંગે રૂપાળાં. ૩૯
વાલે બહુ કરી જ્ઞાનની વાત, ભણીને શ્રુતિયો ભાત ભાત;
નાદ તાલ મૃદંગના થાય, સંત હરિજન કીર્તન ગાય. ૪૦
જેમ હોય જે નિર્ધન છેક, પછી પામે ચિંતામણી એક;
અતિ અંગમાં ઉપજે ખુમારી, એમ હરખ્યાં સકળ નરનારી. ૪૧
દેશ દેશના આવેલા જન, તેણે કર્યું પ્રભુનું પૂજન;
મહિમા ચિત્ત માંહિ વિચારી, સ્તુતિ ઉત્તમ રીતે ઉચ્ચારી. ૪૨
પછી શ્રીહરિએ સાક્ષાત, કરી સંપ વિષે ઘણી વાત;
સતસંગી અમારા છે જેહ, તમે સૌ સંપ રાખજો તેહ. ૪૩
ઉપજાતિ (સંપ વિષે)
જે ભક્ત જાણે મહિમા પ્રભુનો, તો તે જાણે મહિમા સહુનો;
જો ભક્ત સાથે નહિ સંપ રાખ્યો, તો ઈષ્ટ સાથે પણ તોડી નાખ્યો. ૪૪
સત્સંગી સૌ છે હરિનાં જ અંગ, તે શું રુઠે તે હરિને જ સંગ;
જો અંગ એકે હરિનું દુખાય, તો દુઃખ તે શ્રીહરિને જ થાય. ૪૫
છરી કરી હોય સુવર્ણવાળી, તેણે જ જો આંગળિ કાપી ભાળી;
તથાપિ જો કીંમત જાણિ હોય, તો તે છરી નાખિ ન દે જ કોય. ૪૬
જો દૂઝણી ગાય જ લાત મારે, કાઢી ન મૂકે કદી કોઈ ક્યારે;
કલ્યાણરૂપી પય લેવું હોય, સત્સંગીથી ક્લેશ કરે ન કોય. ૪૭
જો ભક્ત સાથે ઇરષા જ જામી, તો તેટલી નિશ્ચય માંહિ ખામી;
હીરો ચુસી પુત્ર કદી મરેય, પિતા ન હીરો કદિ નાખિ દેય. ૪૮
જ્યાં સંપ છે ત્યાં સુખ છે વિશેષ, કુસંપમાં તો દુઃખ છે અશેષ;
જો સર્વ ઇચ્છો સુખ સંપ સેવો, સુખપ્રદાતા નથિ સંપ જેવો. ૪૯
ગોવિંદદાસાખ્ય સુભક્ત જે છે, તેને ગૃહે સંપ સદા વસે છે;
તો અન્ન પાણી કૃતવાસ કેવો, સૌ રાખજો ભક્ત સુસંપ એવો. ૫૦
જ્યારે ચડે છે મન માંહિ ક્રોધ, ત્યારે કરે છે જનશું વિરોધ;
છે ક્રોધ ચાંડાળ સમાન એહ, જે માંહિ પેસે અભડાય તેહ. ૫૧
શાર્દૂલવિક્રીડિત
જ્યારે સદ્ગુરુ સંત કે સુદ્વિજને ચાંડાળ આવી અડે,
ત્યારે તે અભડાય થાય શુદ્ધ તો સ્નાનાદિ કીધા વડે;
જો શુદ્ધી ન કરે તથાપિ જન જૈ તેને પગે લાગશે,
તેને આભડછેટ એ જ નડશે અસ્પૃશ્ય એ તો થશે. ૫૨
ચોપાઈ
એવી વાત કરી મહારાજે, તે તો સાંભળી સર્વ સમાજે;
કર્યો અષ્ટમીનો ઉપવાસ, કર્યો ઉત્સવ શ્રીપ્રભુ પાસ. ૫૩
પછી પારણું કીધું પ્રભાતે, જમ્યા ભોજન તે ભાત ભાતે;
પછી સંઘને કીધા વિદાય, રહ્યા થોડા દિવસ હરિરાય. ૫૪
પુષ્પિતાગ્રાવૃત્ત
કરજિસણ વિષે રહી કૃપાળ, અકળ ચરિત્ર કર્યું સુ એહ કાળ;
મુનિજન સઉ ધ્યાન માંહિ ધારે, વરસ ઘણાં વિતતાં નહીં વિસારે. ૫૫
ઇતિ શ્રીવિહારિલાલજીઆચાર્યવિરચિતે હરિલીલામૃતે સપ્તમકલશે
અચિંત્યાનંદવર્ણીન્દ્ર-અભયસિંહનૃપસંવાદે
કરજિસણગ્રામે અષ્ટમ્યુત્સવવર્ણનનામ દ્વિચત્વારિંશો વિશ્રામઃ ॥૪૨॥