પરિશિષ્ટ ૧
श्रीहरिप्रार्थनास्तोत्रम्
(ललितं छन्दः)
अति – मनोहरं सर्व – सुन्दरं तिलकलक्षणं चंचलेक्षणम् ।
विबुधवन्दितं स्वामिनाथ ते वपुरिहासतु नो नित्यदर्शने ॥१॥
હે સ્વામીનાથ! અત્યંત મનોહર, સર્વ સૌંદર્યના ધામ કરતાં સુંદર, તલનાં ચિહ્નોવાળું, ચંચળ નયનકમળથી યુક્ત, ભવબ્રહ્માદિકે વંદન કરેલું એવું આપનું આ શરીર આ લોકમાં અમારાં નિત્યદર્શનમાં રહે અર્થાત્ સર્વદા આપ અમારા નયનગોચર રહો. (૧)
मदन – मोहनं प्रेम – दोहनं नयनगोचरं भक्तसंचरम् ।
भुवि सुदुर्लभं स्वामिनाथ ते वपुरिहास्तु नो नित्यदर्शने ॥२॥
કામદેવને પણ મોહ પમાડનારું, પ્રેમ વધારનારું, પ્રત્યક્ષ તથા ભક્તોમાં વિચરતું અને આ પૃથ્વીમાં અત્યંત દુર્લભ એવું આપનું આ શરીર, આ લોકમાં અમારાં નિત્યદર્શનમાં રહે અર્થાત સર્વદા આપ અમારા નયનગોચર રહો. (૨)
निजजनैः सदा वांच्छितं हृदा परसुखावहं हृत्तमोपहम् ।
परम – मंगलं स्वामिनाथ ते वपुरिहास्तु नो नित्यदर्शने ॥३॥
પોતાના ભક્તોએ સદા હૃદયથી ઇચ્છેલું, પરમ સુખ આપનારું, હૃદયના અજ્ઞાનને હરનારું અને (મંગળોનું પણ) પરમ મંગળ એવું આપનું આ શરીર આ લોકમાં અમારાં નિત્યદર્શનમાં રહે અર્થાત્ સર્વદા આપ અમારા નયનગોચર રહો. (૩)
हृदय – रोचनं बद्ध – मोचनं विगतशोचनं दीर्घलोचनम् ।
मृदु – सिताम्बरं स्वामिनाथ ते वपुरिहास्तु नो नित्यदर्शने ॥४॥
હૃદયને આહ્લાદ આપનારું, બદ્ધજીવોને ભવબંધનથી મુકાવનારું, શોક મોહાદિથી રહિત, વિશાળ લોચનવાળું, કોમળ ઉજ્જવળ વસ્ત્રોને ધારણ કરનારું એવું આપનું આ શરીર આ લોકમાં અમારાં નિત્યદર્શનમાં રહે અર્થાત્ સર્વદા આપ અમારા નયનગોચર રહો. (૪)
मधुर – भाषणं पुष्प – भूषणं विजितदूषणं शोकशोषणम् ।
प्रहसदाननं स्वामिनाथ ते वपुरिहास्तु नो नित्यदर्शने ॥५॥
મધુર વાણીથી યુક્ત, પુષ્પોનાં આભરણથી શોભિત, સર્વ દુર્ગુણોથી પર, શોકને શોષણ કરનારું અને હસતા મુખારવિંદથી (રમણીય) એવું આપનું આ શરીર આ લોકમાં અમારાં નિત્યદર્શનમાં રહે, અર્થાત્ સર્વદા આપ અમારા નયનગોચર રહો. (૫)
कुसुम – शेखरं कोमलान्तरं सदय – दर्शनं दुःखकर्शनम् ।
विधिहरार्चितं स्वामिनाथ ते वपुरिहास्तु नो नित्यदर्शने ॥६॥
પુષ્પોથી યુક્ત પાઘવાળું, કોમળ હૃદયવાળું, કૃપાપૂર્ણ દૃષ્ટિવાળું, સમગ્ર દુઃખને હરનારું, ભવબ્રહ્માદિક અધીશ્વરોએ અર્ચેલું એવું આપનું આ શરીર આ લોકમાં અમારાં નિત્યદર્શનમાં રહે અર્થાત્ સર્વદા આપ અમારા નયનગોચર રહો. (૬)
परम – पावनं लोक – भावनं कुटिल – कुन्तलं पुष्पकुंडलम् ।
भवभयापहं स्वामिनाथ ते वपुरिहास्तु नो नित्यदर्शने ॥७॥
લોકો વડે સન્માન કરાયેલું, વાંકડિયા વાળવાળું, પુષ્પોનાં કુંડળોથી શોભાયમાન અને સંસારના ભયને વિદારનારું એવું આપનું અત્યંત પવિત્ર શરીર આ લોકમાં અમારાં નિત્યદર્શનમાં રહે અર્થાત્ સર્વદા આપ અમારા નયનગોચર રહો. (૭)
सकलसिद्धिभिः सर्वऋद्धिभिः श्रितपदं सदा योगिभिर्मुदा ।
तदिदमेव हि स्वामिनाथ ते वपुरिहास्तु नो नित्यदर्शने ॥८॥
સકલ રિદ્ધિ-સિદ્ધિઓથી યુક્ત અને યોગીઓએ સદા હર્ષથી સેવેલા ચરણવાળું એવું આપનું આ શરીર આ લોકમાં અમારાં નિત્યદર્શનમાં રહે અર્થાત્ સર્વદા આપ અમારા નયનગોચર રહો. (૮)
तव निवासतो दुर्गपत्तनं जयति भूतले सर्वतोऽधिकम् ।
भवदुपाश्रयात् मुक्तिरत्र यद् वसति सर्वदान्यत्रदुर्लभा ॥९॥
હે હરિ! આપના નિવાસને લીધે દુર્ગપુર નામનું નગર આ પૃથ્વી ઉપર સર્વ તીર્થક્ષેત્રાદિક થકી અતિ અધિક વિજયકારી વર્તે છે, કારણ કે આપના આશ્રયે રહેલી મુક્તિ આ સ્થાનમાં સર્વદા વસે છે જે બીજાં સ્થાનોમાં સાધનો કરવા છતાં પણ અત્યંત દુર્લભ (દુષ્પ્રાપ્ય) છે. (૯)
कुपथ – दुर्वनाद् घोरयौवनाद् रसनवृश्चिकात् लोभलुब्धकात् ।
बहुतरापदो भूरि सम्पदो मुहुरिह त्वया रक्षिता वयम् ॥१०॥
આ લોકમાં કુમાર્ગરૂપી મહાઅરણ્ય થકી, કામના તરંગોથી ભરપૂર ઘોર યૌવન અવસ્થા થકી, જિહ્વા ઇન્દ્રિયરૂપી વીંછી થકી, લોભરૂપી પારધિ થકી, ઘણી જ આપત્તિઓથી અને બંધનકારી અતિશય સંપત્તિ થકી આપે વારંવાર અમારું રક્ષણ કર્યું છે. (૧૦)
प्रबल – संशयाद् दुष्टसंश्रयान् मदबिलेशयात् कुत्सिताशयात् ।
स्मरसरीसृपान् मानकोणपान् मुनिपते वयं रक्षिता स्त्वया ॥११॥
(દોષે યુક્ત) પ્રબળ સંશયો થકી, (દંભી અને) દુષ્ટજનોના આશ્રય થકી, અભિમાનરૂપી (કાળા) સર્પ થકી, વિપરીત આશયો થકી, કામરૂપી અજગર થકી અને માનરૂપી રાક્ષસ થકી, હે મુનિપતિ! આપે અમારું રક્ષણ કર્યું છે. (૧૧)
अशुभ – भावतः क्रोधदावतो मृतिजनुर्भयात् पापदुर्नयात् ।
मधुमहाविषात् सर्वथामिषाद् यतिपते वयं रक्षितास्त्वया ॥१२॥
હે પરમહંસોના સ્વામી! અશુભ ભાવ થકી, ક્રોધરૂપી દાવાનળ થકી, જન્મમરણના ભય થકી, પાપને પેદા કરનાર દુરાચરણ થકી, દારૂ રૂપ મહા ઝેર થકી અને સર્વથા માંસના ભક્ષણ થકી આપે અમારું રક્ષણ કર્યું છે. (૧ર)
विषयवारिधे स्तारिता यथा करुणया वयं भूरिशस्तथा ।
तवपदाम्बुजा – सक्तिविघ्नतः सततमेव नः पातुमर्हसि ॥१३॥
જેવી રીતે આપે પરમ કૃપાથી વિષય-સમુદ્ર થકી અમોને પાર ઉતાર્યા છે, તેવી રીતે તમારાં ચરણકમળમાં જે અમારી આસક્તિ છે તેમાં કોઈ રીતે અંતરાય ન થાય તેમ અમારી નિરંતર રક્ષા કરવાને આપ યોગ્ય છો. (૧૩)
कवचन मानसं त्वत्पदाम्बुजाद् व्रजतु मान्यतो नाथ नः सदा ।
इति वयं मुहुः प्रार्थयामहे निजजनप्रियं त्वामधीश्वरम् ॥१४॥
હે નાથ! અમારું મન તમારાં ચરણકમળ થકી કોઈ દિવસ પણ બીજે જાય નહિ અર્થાત્ બીજે ચળાયમાન થાય નહિ. એવી રીતે અમે પોતાના ભક્તજનોને પ્રિય એવા સર્વેશ્વર આપને વારંવાર પ્રાર્થના કરીએ છીએ. (૧૪)
भक्तिदेवीकृतस्तुतिः
(वसन्ततिलकावृत्तं छन्दः)
हे नाथ! भक्तजनवत्सल! दीनबन्धो! निष्कामवल्लभ! बृहद्व्रतधृक्! दयालो!।
एकान्तिकाख्यवृषजीवयितः! पृथिव्यां त्वामक्षराधिपमहं शरणं प्रपद्ये॥ १॥
आनन्दकन्द! विमलामृतधामवास! नैकाण्डसर्जनलयादिनिदानदृष्टे!।
अप्राकृताद्भुतगुणादिमहापयोधे! त्वामक्षराधिपमहं शरणं प्रपद्ये॥ २॥
सद्धर्मसाधुजनरक्षणतत्परेश! संसारसिन्धुपतितोत्तरणावलम्ब!।
कामादिदोषदमनप्रथितप्रताप! त्वामक्षराधिपमहं शरणं प्रपद्ये॥ ३॥
स्वामिन्! परात्पर! विभो! पुरुषोत्तमाद्य! देवाधिदेव! परमेश्वर! शास्त्रयोने!।
एकान्तिकप्रिय! निजाश्रितसौख्यकारिन्! त्वामक्षराधिपमहं शरणं प्रपद्ये॥ ४॥
नानावतारनिकरैकनिदानमूर्ते! सर्वावतारपर! दिव्यविचित्रशक्ते!।
श्रीहेतुहेतुमखिलासुभृतां नियन्तः! त्वामक्षराधिपमहं शरणं प्रपद्ये॥ ५॥
अज्ञानतस्तनयरूपधरं प्रभो! त्वां प्रोक्तं भवेदनुचितं दयित! क्षमस्व।
स्वामिन्! भवेयमिह तेऽमृतदृष्टिपात्रं त्वामक्षराधिपमहं शरणं प्रपद्ये॥ ६॥
यद्भाषितं मम पुरः परमं रहस्यं धर्मादियुक्तभजनं मम जीवने स्यात्।
वज्रायितं तव सुखोदधिमग्नताऽतस्त्वामक्षराधिपमहं शरणं प्रपद्ये॥ ७॥
ब्रह्मस्वरूपमखिलाश्रिततापहारं त्वद्वल्लभं मुनिवरं परिचायय त्वम्।
देहि त्वदीयचरणाम्बुजसेवनं मे त्वामक्षराधिपमहं शरणं प्रपद्ये॥ ८॥
(अक्षरपुरुषोत्तममाहात्म्यम् १/३९/३९-४६)
बोचासणमन्दिरप्रतिष्ठान्ते ब्रह्मस्वरूपशास्त्रिमहाराजकृतस्तुतिः
(प्रहर्षिणीयवृत्तं छन्दः) (मुक्तानां...)
गीतो यो निगमपुराणशास्त्रवृन्दैर्जन्माद्यं किल जगतो यतः प्रसिद्धम्।
शास्त्राणां प्रभवनिदानमाप्तकामं तं वन्देऽक्षरपुरुषोत्तमं दयालुम्॥ १॥
आचार्या अणुमतिभिर्विलोक्य नाऽऽपुर्यज्ज्ञानं प्रकृतिसमष्टिरूपमूचुः।
तत् साक्षान्मम नयनाभिराम! देव! त्वां वन्देऽक्षरपुरुषोत्तमं दयालुम्॥ २॥
वर्णीन्द्र! प्रतिभुवनं नृनाट्यधृत् त्वं बम्भ्रम्याऽक्षरपुरुषोत्तमीयबोधम्।
अन्यत्र क्षितितलगं न वेत्यपृच्छस्तं वन्देऽक्षरपुरुषोत्तमं सुमूर्तम्॥ ३॥
आचख्यौ तव हृदये प्रवेशनेन मुक्ताख्यो विमलमुनिर्न तत्तु पूर्णम्।
तस्थाथ प्रियचरितान् विलोक्य साधून् तं वन्देऽक्षरपुरुषोत्तमं सुमूर्तम्॥ ४॥
साक्षात्त्वं हरिवर उक्तवान् सुकीर्तिं ब्रह्माख्यो गुणपरको भृशं तथैव।
सब्रह्मपरमगुरुं न जज्ञुरत्र तं वन्देऽक्षरपुरुषोत्तमं सुमूर्तम्॥ ५॥
भक्तग्र्यो गुरुहरिराट् प्रयागजिच्च सत्कीर्तिं शुभयुगलस्य विस्तरेण।
प्राचख्यौ खलजनदण्डितस्तदर्थं तं वन्देऽक्षरपुरुषोत्तमं सुमूर्तम्॥ ६॥
आदित्यः कुमुदपतिस्तथा धरित्री तेभ्यस्त्वं नगणितहायनोऽसि प्रत्नः।
नो जज्ञुर्भुवि परमं कृपाविहीनास्तं वन्देऽक्षरपुरुषोत्तमं कृपालो!॥ ७॥
कारुण्यान्नहि नहि साधनैरनेकैर्मूर्तोऽसि श्रितजनमोक्षहेतुना त्वम्।
तिष्ठाऽत्र क्षितिविधुसूर्यवर्षपूगं त्वां वन्देऽक्षरपुरुषोत्तमं दयालुम्॥ ८॥
(अक्षरपुरुषोत्तममाहात्म्यम् ५/२८/१०-१७)