॥ શ્રી સ્વામિનારાયણો વિજયતે ॥

ભગવાન સ્વામિનારાયણનાં

॥ વચનામૃત ॥

Gadhada I-42: The Observance of the Moral Do’s and Don’ts

History

The title of this Vachanāmrut is “The Observance of the Moral Do’s and Don’ts” (Vidhi-Nishedhnu where vidhi are the moral do’s and nishedh are the moral don’ts). In this Vachanāmrut, Shriji Mahārāj is heavily expounding the necessity of vidhi-nishedh. He is establishing the necessity using solid and pure logic from the support of scriptures and the vartan of sages of the past. In conclusion, as if He’s giving his final judgment, Mahārāj says: “Therefore, the prescribed moral do’s and don’ts are indeed true, not false. Whosoever falsifies them will be consigned to narak.

Glancing at the history of the sampradāy, we obtain the following motive for this Vachanāmrut:

Prior to this discourse, Shriji Mahārāj had Gopi Bhatt recount the guru-paramparā of the sampradāy that day. Gopi Bhatt had detailed that, “Ātmānand Swāmi’s shishya was Govindmuni. Govindmuni’s shishya was Ānandmuni. Ānandmuni’s shishya was Gopālmuni and his shishya was Ātmānand Swāmi. Ātmānand Swāmi was my father and his shishya was Rāmānand Swāmi, who you accepted as your guru…”

Shriji Mahārāj was pleased to hear Gopi Bhatt’s narrative and gifted him fine clothes, jewels, and a horse.

Afterward, Shriji Mahārāj called and asked Shukmuni, “Please write a letter to all the paramhansas stating that the British rule now prevails and the circumstances are favorable for the sādhus to behave as according to traditional customs. According to our customs, we should adopt the practice of keeping a tuft of hair (shikhā), sacred thread (sutra), and tilak.” Accordingly, Shukmuni wrote the letter to all the paramhansas residing at various places.

[Bhagwān Swāminārāyan – Part 4/187; Haricharitrāmrut Sāgar: 20/7-16]

In Samvat 1863, Shriji Mahārāj initiated 500 paramhansas due to the oppression of bāwās. He allowed them to abandon the shikhā and sutra and travel uncharacteristically. On this day, thirteen years had passed when Mahārāj gave them the āgnā to recommence the traditional practices and the moral do’s and don’ts because the fear of oppression was no longer present.

For thirteen years, the paramhansas had behaved purely in their mind rather than observing physically. It is quite possible that since Mahārāj permitted them to lapse in the moral do’s and don’ts, they became accustomed to that way of life. Hence, some found it difficult to completely route back to moral observances.

In Gunātitānand Swāmi’s talks, he mentions, “We have never readily observed Mahārāj’s āgnās, despite that we do not comprehend fully like Mahārāj did. What āgnā is that? … No one would consent to building mandirs, no one accepted eating from a pattar (wooden bowl), etc. After much insistence, He made us accept His words.”

[Swāmini Vāto – 2/63]

From this discourse by Gunātitānand Swāmi, it becomes clear that, after thirteen years of freedom from observing do’s and don’ts related to dharma and bhakti, many sādhus’ minds were not in concurrence with Shriji Mahārāj’s insistence. Shriji Mahārāj had no choice but to forcefully expound this practice as can be seen by the strict words and His final judgment.

વચનામૃત ગઢડા પ્રથમ ૪૨ના વચનામૃતનું મથાળું જ છે: “વિધિનિષેધનું.” આ વચનામૃતમાં શ્રીજીમહારાજ વિધિ-નિષેધનું જોરશોરથી પ્રતિપાદન કરતા દર્શાય છે. શ્રીજીમહારાજે તર્કશુદ્ધ અને તર્કબદ્ધ રજૂઆત, શાસ્ત્રોક્ત આધાર તથા પૂર્વે થયેલા ઋષિ-મુનિઓના વર્તન વગેરે દ્વારા આ વાત દૃઢાવી છે. છેલ્લે જાણે ચુકાદો આપતાં હોય તેમ શ્રીજીમહારાજ કહે છે, “માટે જે વિધિ-નિષેધ છે તે સાચા છે, પણ ખોટા નથી અને જે એ વિધિ-નિષેધને ખોટા કરે છે તે તો નારકી થાય છે.”

સંપ્રદાયના ઇતિહાસમાં નજર કરતાં તેનું કારણ આ રીતે પ્રાપ્ત થાય છે:

આ વચનામૃત ઉદ્‌બોધાયું તે દિવસે શ્રીજીમહારાજે ગોપી ભટ્ટ પાસે સંપ્રદાયની ગુરુપરંપરાની વાત કરાવી હતી તેવો ઉલ્લેખ પ્રાપ્ત થાય છે. ગોપી ભટ્ટે શ્રીજીમહારાજને જણાવેલું, “આત્માનંદ સ્વામીના શિષ્ય ગોવિંદમુનિ, તેમના શિષ્ય આનંદમુનિ... આનંદમુનિના શિષ્ય ગોપાળમુનિ, તેમના શિષ્ય આત્માનંદ સ્વામી. આત્માનંદ સ્વામી મારા પિતા અને તેમના શિષ્ય રામાનંદ સ્વામી જેમને આપે ગુરુ તરીકે સ્વીકાર્યા હતા...”

ગોપી ભટ્ટની ગુરુપરંપરા સંબંધી ઉપરોક્ત વાત સાંભળી શ્રીજીમહારાજ રાજી થયેલા અને તેઓને વસ્ત્ર, અલંકાર તથા એક અશ્વ પણ ભેટ આપ્યો હતો.

ત્યાર બાદ શુકમુનિને બોલાવીને શ્રીજીમહારાજે કહ્યું, “તમે આપણા સર્વે પરમહંસોને પત્ર લખો. તેમાં લખજો કે હવે અંગ્રેજોનું રાજ્ય થયું છે એટલે દેશકાળ સારા થયા છે, તો હવે તમારે સૌએ શુદ્ધ વૈષ્ણવી રીત પ્રમાણે આજથી વર્તવું. આપણા ઉદ્ધવ મત પ્રમાણે શિખા, સૂત્ર અને તિલક રાખવાં.”

શુકમુનિએ શ્રીહરિની આજ્ઞા પ્રમાણે જ્યાં જ્યાં પરમહંસો વિચરતા હતા ત્યાં પત્રો લખી દીધા.

[ભગવાન સ્વામિનારાયણ – ભાગ ૪/૧૮૭; હરિચરિત્રામૃતસાગર: ૨૦/છ-૧૬]

સં. ૧૮૬૩માં વેરાગી બાવાઓની ઉપાધિથી શ્રીજીમહારાજે કાલવાણીમાં પાંચસો સંતોને પરમહંસની દીક્ષા આપી હતી. શિખા, સૂત્રનો ત્યાગ કરી અલક્ષ્યપણે વર્તવાની આજ્ઞા કરી હતી. તે પ્રકરણ તેર વર્ષ પછી આજે શ્રીજીમહારાજ બંધ કરાવી રહ્યા હતા. સૌને વૈષ્ણવી રીત મુજબના વિધિ-નિષેધ પ્રમાણે વર્તવાની આજ્ઞા કરી રહ્યા હતા.

તેર-તેર વર્ષ સુધી “મનસા પવિત્રમ્” (મનથી જ પવિત્ર) રહીને વર્તવાને કારણે, દૈહિક રીતે વિધિ-નિષેધના પાલનમાં લીધેલી છૂટછાટને કારણે, સંભવ છે કે પુનઃ વિધિ-નિષેધ પાળવાનું કઠણ પડે. આવું બન્યું પણ હશે. કારણ કે ગુણાતીતાનંદ સ્વામીની વાતોમાં ઉલ્લેખ આવે છે, “આપણે મહારાજની કોઈ આજ્ઞા તરત રાજી થઈને માની નથી. કેમ જે, આપણને સૂઝે નહીં ને બુદ્ધિ પણ પહોંચે નહીં ને મહારાજને તો પૂર્વાપર સૂઝતું હોય. તે કઈ આજ્ઞા?... તો મંદિર કરવાનું કહ્યું તે કોઈ હા પાડે જ નહીં... ને પત્તર રાખવાનું કહ્યું તે પણ માને નહીં. એ આદિક સર્વે વચન પરાણે ઘણો ઘણો આગ્રહ કરીને મનાવ્યાં.”

[સ્વામીની વાતો – ૨/૬૩]

ગુણાતીતાનંદ સ્વામીની આ વાત પરથી ખ્યાલ આવે છે કે તેર વર્ષના ગાળા બાદ ધર્મ-ભક્તિ સંબંધી વિધિ-નિષેધ પાળવાની વાત શ્રીજીમહારાજે કરી ત્યારે કેટલાકનું મન તેમાં રાચતું નહોતું. તેથી અતિ ભારપૂર્વક વિધિ-નિષેધનું પ્રતિપાદન કરવું જ પડે તેમ હતું. તે પ્રતિપાદન શ્રીજીમહારાજ આ વચનામૃતમાં કરી રહ્યા છે.

SELECTION
TYPE * History * Mahima * Nirupan * Prasang * Summary * Akhyan VAKTA * Aksharbrahma Shri Gunatitanand Swami * Brahmaswarup Mahant Swami Maharaj * Brahmaswarup Pragji Bhakta * Brahmaswarup Pramukh Swami Maharaj * Brahmaswarup Shastriji Maharaj * Brahmaswarup Yogiji Maharaj REFERENCE * Aksharamrutam * Aksharbrahma Shri Gunatitanand Swami: Part 1 * Aksharbrahma Shri Gunatitanand Swami: Part 2 * Bhagwan Swaminarayan: Part 4 * Bhagwan Swaminarayan: Part 5 * Brahmana Sange * Brahmaswarup Pramukh Swami Maharaj: Part 1 * Brahmaswarup Pramukh Swami Maharaj: Part 2 * Brahmaswarup Pramukh Swami Maharaj: Part 3 * Brahmaswarup Pramukh Swami Maharaj: Part 4 * Brahmaswarup Pramukh Swami Maharaj: Part 5 * Brahmaswarup Pramukh Swami Maharaj: Part 6 * Brahmaswarup Pramukh Swami Maharaj: Part 7 * Brahmaswarup Pramukh Swami Maharaj: Part 8 * Brahmaswarup Shastriji Maharaj: Part 1 * Brahmaswarup Shastriji Maharaj: Part 2 * Brahmaswarup Shri Pragji Bhakta * Brahmaswarup Yogiji Maharaj: Part 1 * Brahmaswarup Yogiji Maharaj: Part 2 * Brahmaswarup Yogiji Maharaj: Part 3 * Brahmaswarup Yogiji Maharaj: Part 4 * Brahmaswarup Yogiji Maharaj: Part 5 * Brahmaswarup Yogiji Maharaj: Part 6 * Chalo Chale Ham Akshardham * Divine Memories - Part 1 * Divine Memories - Part 2 * Divine Memories - Part 3 * Jeva Me Nirakhya Re - Part 6 * Parabhakti * Sanjivani * Satsang Saurabh: Part 1 * Swabhavvash Sansar * Swamini Vato * Yogi Gita Marma * Yogi Vani * Yogiji Maharaj’s 101 Tales of Wisdom PLACE YEAR
Go

Type: Keywords Exact phrase