॥ શ્રી સ્વામિનારાયણો વિજયતે ॥

ભગવાન સ્વામિનારાયણનાં

॥ વચનામૃત ॥

ગઢડા મધ્ય-૪૬: મરણદોરીનું, એકાંતિક ધર્મમાંથી પડ્યાનું

ઇતિહાસ

શ્રીજીમહારાજ આ વચનામૃતમાં જણાવે છે, “આ સંસારને વિષે જે સત્પુરુષ હોય, તેને તો કોઈક જીવને લૌકિક પદાર્થની હાણ-વૃદ્ધિ થતી દેખીને તેની કોરનો હર્ષ-શોક થાય નહીં અને જ્યારે કોઈકનું મન ભગવાનના માર્ગમાંથી પાછું પડે ત્યારે ખરખરો થાય છે. કાં જે થોડાક કાળ જીવવું ને એનો પરલોક બગડશે. માટે એને મોટી હાણ થાય છે... અને વળી જે એકાંતિક ભક્ત છે તેને દેહે કરીને મરવું એ મરણ નથી, એને તો એકાંતિક ધર્મમાંથી પડી જવાય એ જ મરણ છે. તે જ્યારે ભગવાન કે ભગવાનના સંત તેનો હૃદયમાં અભાવ આવ્યો ત્યારે એ ભક્ત એકાંતિકના ધર્મમાંથી પડ્યો જાણવો... માટે પંચમહાપાપ થકી પણ ભગવાન ને ભગવાનના ભક્તનો અવગુણ લેવો એ મોટું પાપ છે.”

શ્રીજીમહારાજનાં આ વચનોનું બારીકાઈથી નિરીક્ષણ કરતાં આંબા શેઠનો પ્રસંગ નજર સામે તરી આવે છે. શ્રીજીમહારાજે આ વચનામૃત ઉદ્‌બોધ્યું છે તે જ અરસામાં આંબા શેઠ શ્રીજીમહારાજમાં આવેલા મનુષ્યભાવને કારણે સત્સંગમાંથી પાછા પડી ગયેલા.

શ્રીજીમહારાજ વાસુદેવનારાયણના ઓરડે ચાલતી કથામાં જીવુબા, લાડુબા વગેરેને દર્શન આપી નિંબતરુ નીચે જતા હતા ત્યાં સામેથી પંચાળાનાં અદીબા આવ્યાં. મહારાજ તેમને ખભે હાથ મૂકી બે પગથિયાં નીચે ઊતર્યા. અદીબા તો આ સ્પર્શથી રોમાંચિત થઈ ગયાં. પંચાળામાં મહારાજે પરણ્યાની રઢ લેવારૂપી જે મનુષ્યચરિત્ર કર્યું હતું તે વખતે અદીબા મહારાજ સાથે લગ્ન કરવા તૈયાર થઈ ગયેલાં. પણ એ તો શ્રીહરિની કેવળ લીલા હતી. તેથી અદીબાનો તે વખતનો ભગવાનનો સ્પર્શ પામવાનો અધૂરો સંકલ્પ આ રીતે શ્રીજીમહારાજે પૂરો કર્યો.

પરંતુ આ દૃશ્ય ગઢાળીના આંબા શેઠે જોયું અને તેઓને ભગવાનના સ્વરૂપમાં મનુષ્યભાવ આવી ગયો. તેઓને થયું: “આ ભગવાન? જુવાન સ્ત્રીને ખભે હાથ મૂકે અને વળી સ્ત્રીઓના સ્પર્શ વર્જ્ય છે એવો ઉપદેશ કરે તે ભગવાન?” તેઓ તરત જ પોતાના ગામ ગઢાળી પરત ફરી ગયા. રોજ ગઢાળીથી ગઢડા વહેલી સવારે આવી જનારા આંબા શેઠ પાંચ-છ દિવસ દેખાયા નહીં.

તેથી મહારાજે પૂછ્યું, “આંબો સુકાયો છે કે શું?” એમ સાનમાં વાત કરી મુક્તાનંદ સ્વામીને ગઢાળી મોકલ્યા. અહીં પહોંચી મુક્તાનંદ સ્વામીએ સઘળી હકીકત જાણી આંબા શેઠને સમજાવ્યા. સ્વામીની વાતોથી શેઠને સત્ય સમજાતાં તેઓ તરત જ શ્રીજીમહારાજ પાસે પહોંચ્યા અને કહ્યું, “પ્રભુ! મને માફ કરો. ફરી આપના સ્વરૂપમાં આવો મનુષ્યભાવ ન આવે તેવી કૃપા કરો.”

[ભગવાન સ્વામિનારાયણ – ભાગ ૪/૪૨૩-૪૨૯]

આમ ક્ષમા યાચીને શેઠે શ્રીજીમહારાજને ગઢાળી આવવા આમંત્રણ આપ્યું. સાથે પચાસ સાધુને લઈને આવવાનો આગ્રહ કર્યો. મહારાજે શેઠની વાત કબૂલ રાખી. આંબા શેઠ તૈયારી માટે નીકળી ગયા. આ બાજુ શ્રીજીમહારાજે ગઢાળી આવવા સભામાં સાગમટે આમંત્રણ આપ્યું તો પાંચસોનો સંઘ તૈયાર થઈ ગયો.

શ્રીજીમહારાજને આટલા સંતો-હરિભક્તો સાથે આવેલા જોઈ આંબા શેઠ મૂંઝાઈ ગયા. તેઓએ મહારાજને કહ્યું, “અમે ઘરના દસ જણા છીએ. તેની ગણતરી કરીને પહેલાં અમને લાડવા અને ગાંઠિયા આપી દો. પછી તમારે જે રીતે પીરસવું હોય તે પીરસજો.” શેઠ પુનઃ મનુષ્યભાવની જાળમાં સપડાયા. તેમણે પોતાના કુટુંબીઓની રસોઈ જુદી તારવી લીધી. બાકીની રસોઈમાંથી શ્રીજીમહારાજે પાંચસો સંતો-ભક્તોને જમાડ્યા. મહારાજ વિદાય થયા ત્યારે રસોઈ જમતાં પહેલાં હતી તેટલી ને તેટલી શેઠે જોઈ. તેઓને પોતાની ભૂલ-અવિવેક માટે દુઃખ થયું. ફરી મહારાજની માફી માંગી અને મનમાં દૃઢ ગાંઠ વાળી કે: “ભગવાનનો કોઈ રીતે અવગુણ લેવો નથી. તે જે કરે તે યોગ્ય જ છે.”

મનુષ્યભાવ અને દિવ્યભાવ વચ્ચે ઝોલાં ખાતાં આંબા શેઠના આ બંને પ્રસંગો વચનામૃત ગઢડા મધ્ય ૪૬ના ઉદ્‌બોધનના અરસામાં જ બનેલા છે. કારણ કે આ બંને પ્રસંગોના વર્ણન પછી તરતા જ ઉલ્લેખ મળે છે, “ગઢપુરમાં વસંતનો ઉત્સવ કરવાની તૈયારી દાદાખાચરે શરૂ કરી. એટલામાં સુંદરિયાણાથી સમાચાર આવ્યા કે હિમરાજ શેઠ ધામમાં પધાર્યા છે. તેથી આષાઢી સં. ૧૮૮૦ના માઘ માસના પડવે મહારાજ સંઘ સાથે સુંદરિયાણા જવા નીકળ્યા.”

[ભગવાન સ્વામિનારાયણ – ભાગ ૪/૪૩૦, ૪૩૧]

આ પ્રસ્થાનની બિલકુલ પૂર્વમાં જ આંબા શેઠના જીવનમાં ઉપરોક્ત ઘટનાઓ બની છે તે સાંપ્રદાયિક ગ્રંથો તપાસતાં સ્પષ્ટ થાય છે. એટલે કે આંબા શેઠના આ પ્રસંગો સં. ૧૮૮૦ના પોષા માસના વદ પક્ષમાં બન્યા હશે; અને આ વચનામૃત પણ સં. ૧૮૮૦ની પોષ વદ એકાદશીનું જ છે. તેથી નક્કી થાય છે કે આંબા શેઠના સત્સંગમાંથી પડવાના પ્રસંગ આધારે જ શ્રીજીમહારાજે આ પ્રમાણે ઉપદેશ કર્યો છે.

આના પરથી એ પણ ખ્યાલ આવે છે કે વચનામૃતના શબ્દો એ કેવળ ઠાલો ઉપદેશ નથી, પણ તેમાં એક-એક ભક્તની પીડાનું શોધન અને સમાધાન છે.

In this Vachanāmrut, Shriji Mahārāj says: “A Satpurush living in this world is not pleased or pained upon seeing the worldly progress or regress of a person. However, when someone’s mind recedes from the path of God, he does become grieved. After all, life is so short; and if a person’s afterlife is ruined, it would indeed be a great loss for that person… For such ekāntik bhaktas, leaving the body is not considered to be death; rather, for them, falling from that ekāntik dharma is true death. This occurs when an aversion arises in one’s heart towards God or His Sant. It is then that that devotee should be known to have fallen from the dharma of ekāntik bhaktas… Therefore, to perceive flaws in God and His Bhakta is a graver sin than committing the five grave sins.”

When we scrutinize Mahārāj’s words, we remember Āmbā Sheth’s incident; since, during this time, Āmbā Sheth suffered a setback from satsang when he perceived human traits in Shriji Mahārāj.

Mahārāj was leaving the women devotees’ assembly at Vāsudev-Nārāyan’s room after giving Jivubā and Lādubā darshan. He passed under the nimbataru tree when Adibā approached from Panchālā. As He walked down the steps, Mahārāj touched Adibā’s shoulder. The momentary touch thrilled Adibā because Mahārāj had fulfilled her wish. Once, in Panchālā, Mahārāj said He wanted to get married – which was merely a manushya-charitra. Adibā was ready to wed Mahārāj; however, Mahārāj reversed His insistence on getting married and Adibā’s wish to marry Mahārāj remained unfulfilled. However, she secretly wished that at least Mahārāj bless her with His touch once. Mahārāj fulfilled that wish as He walked down the steps.

Coincidently, Āmbā Sheth of Gadhādi was also present and observed Mahārāj touching Adibā. His faith was shaken, “This is Bhagwān? Someone who touches a young woman, and yet preaches from the scriptures that this is forbidden?” Āmbā Sheth instantly turned back to Gadhādi. One who came daily from Gadhādi to Gadhadā for Mahārāj’s darshan stopped coming.

Mahārāj didn’t see him for five to six days, so He commented, “Has the mango tree (āmbo) dried up?” With that hint, He sent Muktānand Swāmi to investigate what happened to Āmbā Sheth. Muktānand Swāmi learned what had transpired and explained to Āmbā Sheth the importance of perceiving divinity in all of Bhagwān’s actions. Āmbā Sheth realized the truth and asked Mahārāj for forgiveness, “Mahārāj, forgive me. Bless me so that I do not develop manushya-bhāv is your actions.”

[Bhagwān Swāminārāyan – Part 4/423-429]

In this manner, Āmbā Sheth begged for forgiveness and invited Mahārāj to Gadhādi along with 50 sādhus. Mahārāj accepted so Āmbā Sheth left to prepare for Mahārāj’s arrival. Mahārāj, however, asked everyone to come along to Gadhādi. An entourage of over 500 gathered to go instead of 50.

Seeing so many sādhus and haribhaktas, Āmbā Sheth became perplexed. Worrying about his own family, he requested, “Maharaj, there are ten of us in my family. Give us enough for the ten of us, and you can serve everyone as you please.” Once again, Āmbā Sheth became entangled in Mahārāj’s human-like actions. Mahārāj served 500 people from the food prepared. When Mahārāj departed, Āmbā Sheth saw the same amount of food left as prior to serving everyone. He realized his unbecoming selfishness and felt hurt from making a mistake again. He again asked Mahārāj for forgiveness and resolved in his mind: In no way should I perceive flaws in Bhagwān; whatever He does is appropriate.

Oscillating between Mahārāj’s divine and human-like actions, these two incidents of Āmbā Sheth occurred around the time of Gadhadā II-46. After both these incidents, we find the following references: Dādā Khāchar prepared to celebrate the festival of Vasant in Gadhpur. At that moment, a message came from Sundariyānā that Himrāj Sheth has passed away to dhām. Therefore, on the first day of the month of Māgh (Mahā) of Āshādhi Samvat 1880, Mahārāj departed for Sundariyānā with an entourage.

[Bhagwān Swāminārāyan – Part 4/430-431]

The incidents regarding Āmbā Sheth occurred prior to this departure according to the scriptures of the Swāminārāyan Sampradāy – these incidents must have occurred during the first half (vad paksha) of the month of Posh and this Vachanāmrut is dated Posh vad Ekādashi. We can conclude that Āmbā Sheth falling from satsang was the basis for this Vachanāmrut.

Also noteworthy is that the preaching in the Vachanāmrut are not just empty words, but behind these words is a purification process for each and every bhakta and a resolution of their problems.

SELECTION
TYPE * ઇતિહાસ * મહિમા * નિરૂપણ * પ્રસંગ * સાર * આખ્યાન VAKTA * અક્ષરબ્રહ્મ શ્રી ગુણાતીતાનંદ સ્વામી * બ્રહ્મસ્વરૂપ પ્રમુખસ્વામી મહારાજ * બ્રહ્મસ્વરૂપ પ્રાગજી ભક્ત * બ્રહ્મસ્વરૂપ મહંત સ્વામી મહારાજ * બ્રહ્મસ્વરૂપ યોગીજી મહારાજ * બ્રહ્મસ્વરૂપ શાસ્ત્રીજી મહારાજ REFERENCE * અક્ષરબ્રહ્મ શ્રી ગુણાતીતાનંદ સ્વામી: ભાગ ૧ * અક્ષરબ્રહ્મ શ્રી ગુણાતીતાનંદ સ્વામી: ભાગ ૨ * અક્ષરામૃતમ્ * ચલો ચલેં હમ અક્ષરધામ * જેવા મેં નિરખ્યા રે - ભાગ ૧ * જેવા મેં નિરખ્યા રે - ભાગ ૨ * જેવા મેં નિરખ્યા રે - ભાગ ૩ * જેવા મેં નિરખ્યા રે - ભાગ ૬ * પરાભક્તિ * બ્રહ્મના સંગે * બ્રહ્મસ્વરૂપ પ્રમુખસ્વામી મહારાજ: ભાગ ૧ * બ્રહ્મસ્વરૂપ પ્રમુખસ્વામી મહારાજ: ભાગ ૨ * બ્રહ્મસ્વરૂપ પ્રમુખસ્વામી મહારાજ: ભાગ ૩ * બ્રહ્મસ્વરૂપ પ્રમુખસ્વામી મહારાજ: ભાગ ૪ * બ્રહ્મસ્વરૂપ પ્રમુખસ્વામી મહારાજ: ભાગ ૫ * બ્રહ્મસ્વરૂપ પ્રમુખસ્વામી મહારાજ: ભાગ ૬ * બ્રહ્મસ્વરૂપ પ્રમુખસ્વામી મહારાજ: ભાગ ૭ * બ્રહ્મસ્વરૂપ પ્રમુખસ્વામી મહારાજ: ભાગ ૮ * બ્રહ્મસ્વરૂપ યોગીજી મહારાજ: ભાગ ૧ * બ્રહ્મસ્વરૂપ યોગીજી મહારાજ: ભાગ ૨ * બ્રહ્મસ્વરૂપ યોગીજી મહારાજ: ભાગ ૩ * બ્રહ્મસ્વરૂપ યોગીજી મહારાજ: ભાગ ૪ * બ્રહ્મસ્વરૂપ યોગીજી મહારાજ: ભાગ ૫ * બ્રહ્મસ્વરૂપ યોગીજી મહારાજ: ભાગ ૬ * બ્રહ્મસ્વરૂપ શાસ્ત્રીજી મહારાજ: ભાગ ૧ * બ્રહ્મસ્વરૂપ શાસ્ત્રીજી મહારાજ: ભાગ ૨ * બ્રહ્મસ્વરૂપ શ્રી પ્રાગજી ભક્ત * ભગવાન સ્વામિનારાયણ: ભાગ ૪ * ભગવાન સ્વામિનારાયણ: ભાગ ૫ * યોગીગીતા મર્મ * યોગીજી મહારાજની બોધ કથાઓ * યોગીવાણી * સંજીવની * સત્સંગ સૌરભ: ભાગ ૧ * સ્વભાવવશ સંસાર * સ્વામીની વાતો PLACE YEAR
Go

Type: Keywords Exact phrase