॥ શ્રી સ્વામિનારાયણો વિજયતે ॥
ભગવાન સ્વામિનારાયણનાં
॥ વચનામૃત ॥
વરતાલ-૩: ચાર પ્રકારના મોટાપુરુષનું
નિરૂપણ
હરિશંકરભાઈએ પૂછ્યું જે, “વડવાનળ અગ્નિ જેવા સાધુ કેમ સમજવા?” ત્યારે સ્વામીએ કહ્યું જે, “સત્સંગિજીવનમાં તેનાં લક્ષણ કહ્યાં છે જે, ‘પુષ્પહારાય સર્પાય ।’† એવું વર્તે, તથા ભગવાનની મૂર્તિને અખંડ ધારે તથા સત્સંગ શબ્દનો અર્થ કર્યો છે તેવાં લક્ષણ હોય, તથા ઘણાક જીવને ભગવાન ભજાવે ને પોતે શુદ્ધ રહે, લગાર આજ્ઞા લોપે નહીં એવા હોય. ને કોઈ તો ઘણાને ભગવાન ભજાવે એવા ભગવાનના બળથી થયા હોય ને પોતે જતા રહે એવા હોય, તે ગોપાળ સ્વામીને સત્સંગ કરાવ્યો તે ગુરુ પણ જાતા રહ્યા; માટે એમ મોટાઈ સમજવી નહીં. એ તો વ્યાવહારિક મોટાઈ છે. પણ વચનામૃતમાં મોટાઈ કહી છે જે ભગવાનનો નિશ્ચય હોય ને આજ્ઞા પાળે એ મોટા છે; ને વડવાનળ અગ્નિ જેવા ન હોય તો આટલા બધા માણસને સત્સંગ કરાવે ને પોતે નિર્લેપ કેમ રહે? માટે આપણે મનાય એ કાંઈ મોટા નહીં. મહારાજની આજ્ઞા પ્રમાણે મોટાઈ સમજવી.”
†મૂળ શબ્દ ‘સર્પાયન્તે પુષ્પહારા’ એવો છે. (સત્સંગિજીવન: ૧/૩૬/૭૦). અર્થ: ભગવાનના સાચા ભક્ત - સંતને મળયાગર ચંદનનો લેપ ઝેરના કાદવના લેપ જેવો લાગે છે. ફૂલના હાર તેને સર્પ જેવા લાગે છે. અલંકારો દૂષણરૂપ જણાય છે.
Harishankarbhāi asked, “How should one understand the Sadhu who is like the vadvānal fire?”
Gunātitanānand Swāmi replied, “In the Satsangijivan, the qualities of such a sādhu are explained: pushpahārāya sarpāya† (understands a garland to be like a snake). Moreover, he forever beholds the image of God, and his characteristics are according to the definition of satsang. Furthermore, he inspires many jivas to worship God, remains completely pure, and never disobeys the commands of God. Others may encourage one to worship God due to the strength of God, yet they abandon God. The guru who instilled satsang to Gopāl Swāmi himself left; therefore greatness should not be understood in this way. This type of greatness is worldly. In the Vachanāmrut, greatness has been defined as having firm, unflinching faith in God and following his commands; such a person is great. If he is not like the vadvānal fire, then how can he remain unaffected, despite making so many people satsangis? Consequently, what we believe to be great is not greatness. Greatness is based on following Mahārāj’s command.”
†The original words are: ‘Sarpāyante pushpahārā’. Meaning: A genuine devotee of God feels that being anointed with maliyāgar chandan is like being anointed with poison, garlands of flowers are like serpents, and embellishments (of the body) are all flawed.
તા. ૨૨/૬/૧૯૬૨, મુંબઈ. સવારની સભામાં ચાર પ્રકારના પુરુષની વાત સમજાવતાં યોગીજી મહારાજ કહે, “એવી અસાધારણ ભક્તિ શેનેથી આવે? પૂછનાર જબરા. તરત પ્રશ્ન તરત જવાબ, ‘મારી સેવા કરો’ એમ કેમ ન કહ્યું? પોતાનો વંશ રાખનાર સંત છે. તેની ભક્તિ કરો.
“દીવા જેવા મોટાપુરુષ હોય તે શું ધોળે? શું મોક્ષ કરે? વિષયનો ઝપાટો આવે ત્યાં ઠેકાણે પડી જાય. ને મશાલ જેવા પણ પવનના ઝપાટે ઠરી જાય. ચાર પ્રકારના એકાંતિક, તેમાં એકને લીધા ને ત્રણને પડતા મૂક્યા. લોકલ ગાડી પડી રહે ને મેલ આગળ નીકળી જાય. વડવાનળ!
“હિરાભાઈ મુખી – બોચાસણના, કોઈને ન માને. જોબન વડતાલા જેવા. શાસ્ત્રીજી મહારાજે મીઠા કર્યા. એના હાથે બોચાસણનું મંદિર કરાવ્યું. અધમ, પાપી પોતાને શરણે આવે તેને શુદ્ધ કરે. એવા વડવાનળ છે. તેની સેવા પોતાના ધર્મમાં રહી કરે. ખારાને મીઠા કરે તે વીજળી જેવાથી ન થાય. સુપ્રીમ કોર્ટની અપીલમાં જવું પડે. હાઈકોર્ટમાં ન ચાલે. પૈસા ખોઈ બેસાય.
“પરમ એકાંતિક પાપી-અધમને પોતાના ભાવને પમાડી દે. વીજળી જેવા સંસ્કાર લગાવે.
“અમે સ્વામી પાસે બેસતા. ટાઢું થઈ જાય. શાંતિ થઈ જાય. તમે જોયેલા નહીં, ભગવાન-સ્વરૂપ સંત. એ વડવાનળ કહ્યા છે. મહારાજનો વંશ કંઈ બંધ ન થાય. આ તો વડવાનળની વાત હાલે છે.”
[બ્રહ્મસ્વરૂપ યોગીજી મહારાજ: ૩/૩૬૨]
June 22, 1962, Mumbai. In the morning assembly, while explaining the four types of eminent spiritual people mentioned in Vachanāmrut Vartāl 3, Yogiji Mahārāj said, “‘By what means can such extraordinary bhakti be attained?’ The questioner is indeed great. Instantaneous question and an instantaneous answer. Why did Mahārāj not say: ‘Serve me’? The Sant is the one who maintains Mahārāj’s lineage. Offer devotion to him.
“What can an eminent person who is like a small flame do? What liberation can he grant? When a stroke of vishays (sensual pleasures) come his way, he is put in his place. Even an eminent person who is like a torch is put in place by gusts of strong winds. Four types of ekāntik, of which only one is accepted and the other three are rejected. The ‘Mail’ train speeds ahead; the local trains get left behind. An eminent Purush like vadvānal fire (is like the Mail train)!
“Hirabhāi Mukhi of Bochāsan would not believe in anyone - just like Joban Vartālā. Shāstriji Mahārāj transformed him. Through his help, he built Bochāsan Mandir. Even the worst sinners became pure through association. Such is the power of one who is like the vadvānal fire. He makes bitter-like personalities sweet - that cannot be achieved by an eminent purush who is like lightning. You have to go to the supreme court to appeal as the high court is not good enough. You will lose your money.
“The Param Ekāntik Sādhu can transform the worst of sinners and make them like himself, whereas the one who is like lightning can only inspire values.
“We used to sit with Shāstriji Mahārāj. We would experience peace and tranquility. You have not seen him; he was the form of God. One who is like vadvānal fire mentioned here was Shāstriji Mahārāj. Mahārāj’s lineage will not end. This is about the one who is like vadvānal fire.”
[Brahmaswarup Yogiji Mahārāj: 3/362]