॥ શ્રી સ્વામિનારાયણો વિજયતે ॥

ભગવાન સ્વામિનારાયણનાં

॥ વચનામૃત ॥

Sarangpur-1: Conquering the Mind

Nirupan

Samvat 1997, Sarangpur. On the same day, Nirgundās Swāmi read Vachanāmrut Sarangpur 1, 8, and 9. He thus spoke eloquently about winning over the mind, saying, “When I was Kothāri of Mumbai Mandir in Samvat 1953 [1897 CE], Brahmaswarup Shri Prāgji Bhakta wrote to me. He explained that by keeping the mind engrossed in the nine types of devotion, unrighteous thoughts would not arise. Māhāraj has shown no other way to win over the mind except for devotion.”

Uddhavjibhai of Botād then asked a question, “When can you say the mind has been won?”

Nirgundās Swāmi smiled and said, “The mind gets in the way of keeping a sense of flawlessness in God or the Satpurush. However, if one does not harbor any suspicions or doubts, then the mind is said to have been won over. This is the only way to avoid unrighteous thoughts in the mind. If one has sinned anywhere, then that sin is burnt away through the pilgrimage place in the form of the Sant. However, if one has sinned in relation to the form of the Sant, then that is etched in iron. One has not won over the mind if one still has doubts and suspicions, or sees flaws in the Ekāntik Sant of God. Based on this, one should think about Vachanāmrut Gadhadā II-14 and Vartāl 1. A mango tree is a mango tree and a neem tree is a neem tree; such conviction will never change even if someone tries to change it. In the same way, if one has firm conviction in God or the Ekāntik Satpurush, one is said to have won over the mind.”

[Brahmaswarup Shāstriji Mahārāj: 2/70]

સં. ૧૯૯૭, સારંગપુર. નિર્ગુણદાસ સ્વામીએ મન જીતવા ઉપર સુંદર વાતો વચનામૃત સારંગપુર ૧, ૮, ૯ વચનામૃતો વંચાવી કહ્યું, “હું જ્યારે ૧૯૫૩માં મુંબઈ મંદિરમાં કોઠારી હતો ત્યારે બ્રહ્મસ્વરૂપ શ્રી પ્રાગજી ભક્તે મને લખ્યું હતું જે, ‘નવધા ભક્તિમાં મન રાખે તો મન અધર્મના ઘાટ ઘડે નહીં.’ માટે ભક્તિ સિવાય મન જીતવાનું બીજું કોઈ સાધન મહારાજે બતાવ્યું નથી.”

ત્યારે બોટાદવાળા ઉદ્ધવજીભાઈએ પ્રશ્ન પૂછ્યો, “મન જીત્યું ક્યારે કહેવાય?”

એટલે નિર્ગુણદાસ સ્વામીએ હસતાં હસતાં કહ્યું, “ભગવાન કે સત્પુરુષમાં નિર્દોષબુદ્ધિ થવામાં મન આડું આવે છે, પણ તેમાં જો તર્ક-વિતર્ક ન થાય તો મન જીત્યું કહેવાય. મન અધર્મના ઘાટ ઘડે તો તેનો ઉપાય આ એક જ છે. અન્ય ક્ષેત્રે જો પાપ કર્યું હોય તો તે સંતના તીર્થરૂપી ક્ષેત્રમાં બળી જાય, પરંતુ સંતના સ્વરૂપ સંબંધી જો પાપ કર્યું હોય તો તે વજ્રલેપ થાય છે. માટે ભગવાનના એકાંતિક સંતમાં તર્ક-વિતર્ક કે દોષબુદ્ધિ હોય ત્યાં સુધી મન જીત્યું ન જાણવું. તે ઉપર ગઢડા મધ્ય ૧૪ અને વરતાલ ૧લું વિચારવું. જેમ આંબો તે આંબો જ અને લીમડો તે લીમડો જ છે, એમ દૃઢ નિશ્ચય થયો છે તે કોઈનો ટાળ્યો પણ ટળતો નથી, તે જ રીતે ભગવાન કે એવા એકાંતિક સત્પુરુષને વિષે એવો નિરુત્થાન નિશ્ચય થાય ત્યારે મન જીત્યું કહેવાય.”

[બ્રહ્મસ્વરૂપ શાસ્ત્રીજી મહારાજ: ૨/૭૦]

In the afternoon discourse, Yogiji Mahārāj explained Vachanāmrut Sārangpur 1, “What does intensely firm renunciation from panch-vishays mean? Physical renunciation is there, but one does not even wish to enjoy the panch-vishays.

“What is ‘some’ affection for the vishays? One takes a vow to refrain from eating items made of wheat; however, if jalebi is served, then one abandons that vow and takes a vow to refrain from items of rice. Further, if dudh-pāk is served, then one abandons that vow and goes back to wheat.

“What does greatness [of God or Sant] mean? If the Collector or Viceroy calls someone, then one becomes extremely elated. He would walk in the village and tell everyone, ‘The Collector called me.’ This is worldly greatness. In the same way, one should derive happiness and elation here [in Satsang]. When Shāstriji Mahārāj was present, my chest would expand [with happiness] - I got to sit near him! If he asks me to do something, I would become ecstatic. I would give my life. If one does not understand the greatness of God or Sant, then one thinks: they say whatever they want, what’s in it for us? That is how he thinks...”

[Brahmaswarup Yogiji Mahārāj: 5/194]

બપોરની કથામાં વચનામૃત સા. ૧ સમજાવતાં કહે, “પંચ વિષયનો ત્યાગ અતિ દૃઢપણે એટલે શું? ત્યાગ તો ખરો, પણ સંકલ્પ જ ન ઊઠે.

“વિષય ઉપર કાંઈ પ્રીતિ શું? નિયમ લીધો હોય, ‘ઘઉંનું બને તે ન ખાવું.’ પછી ભાણામાં જલેબી આવી તે નિયમ મૂક્યો ને ઘઉંને બદલે ચોખાનું નિયમ લીધું. પછી દૂધપાક આવ્યો તે નિયમ મૂક્યો ને કહે, ‘હતું તે જ રાખો.’

“માહાત્મ્ય શું? કલેક્ટર કે વાઇસરૉય બોલાવે તો કેફ ચડે. ગામમાં બધે કહેતો ફરે, ‘મને કલેક્ટરે બોલાવ્યો.’ આ તો લૌકિક મોટાઈ. તેમ આનો આનંદ - કેફ આવવો જોઈએ. શાસ્ત્રીજી મહારાજ હતા અમારી છાતી ફૂલે. મન પહોળું થાય કે: ‘આપણને એમની પાસે બેસવાનું મળ્યું!’ કામ બતાવે તો ઉત્સાહ આવે. પ્રાણ પાથરી દઈએ. મહિમા ન હોય તો કહેતા ભલા. ‘એ તો કીધા કરે’ - એમ થાય.

“વિષય સુખ તો નરક તુલ્ય લાગે. નરક શું? ભંગી ઢહરડે છે તેવું.”

[બ્રહ્મસ્વરૂપ યોગીજી મહારાજ: ૫/૧૯૪]

The following words were read in Vachanāmrut Sārangpur 1: “If one were to gather together all of the pleasures of the vishays of countless millions of brahmānds, even then it would not equal even one millionth of a fraction of the bliss which is present in just one pore of God...”

Regarding these words, Pramukh Swāmi Mahārāj said, “Because God is in the form of an ordinary man, we do not feel this way. However, we should firmly believe that all bliss is in that form. All of the pleasures of the vishays are included in that one bliss of God. If we understand that God is the source of all bliss, then one would not expect happiness from elsewhere. In this world, man believes happiness is in a woman and he forgets the world (i.e. abondoning other types of pleasures in the world, he yearns for the pleasure of a woman). If one believes money brings happiness, then he forgets all other types of happiness. Similarly, when one believes the source of happiness is God, other sources of happiness become worthless to him. Did not the kings in the past renounce their kingdoms? If one understands the greatness of God, then one can renounce anything.”

[Sanjivani: 4/17]

સારંગપુરના વચનામૃતમાં વાત આવી જે: “ભગવાનનું જે નિમિષમાત્રનું દર્શન તેની આગળ અનંતકોટિ બ્રહ્માંડનાં વિષયસુખને વારી ફેરીને નાંખી દઈએ તો પણ તેના કોટિમા ભાગની પાશાંગમાં ન આવે...” એના પર વાત કરતા પ્રમુખસ્વામી મહારાજ કહે, “મનુષ્યાકારે દેખાય છે એટલે ન થાય. પણ દૃઢ જાણી રાખવું કે એમાં જ બધાં સુખ રહ્યાં છે. બધા વિષયોનું સુખ એમના એક સુખમાં સમાઈ જાય છે. બધું સુખ તેમનામાંથી મળે છે એવું મનાઈ ગયું હોય તો બીજાં સુખની અપેક્ષા ન રહે. આ લોકમાં માણસને સ્ત્રીમાં સુખ મનાઈ ગયું છે તો દુનિયા ભૂલી જાય છે, પૈસામાં કોઈએ સુખ માન્યું હોય તો તેની પાછળ બધું સુખ ભુલાઈ જાય છે. એવું ભગવાનનું સુખ મનાયું હોય તો વિષયનાં સુખ ખારાં થઈ જાય. પહેલાંના રાજાઓએ રાજપાટ મૂક્યા કે નહિ? ભગવાનનો મહિમા સમજાઈ જવો જોઈએ તો બધું ત્યાગ થઈ શકે.”

[સંજીવની: ૪/૧૭]

SELECTION
TYPE * History * Mahima * Nirupan * Prasang * Summary * Akhyan VAKTA * Aksharbrahma Shri Gunatitanand Swami * Brahmaswarup Mahant Swami Maharaj * Brahmaswarup Pragji Bhakta * Brahmaswarup Pramukh Swami Maharaj * Brahmaswarup Shastriji Maharaj * Brahmaswarup Yogiji Maharaj REFERENCE * Aksharamrutam * Aksharbrahma Shri Gunatitanand Swami: Part 1 * Aksharbrahma Shri Gunatitanand Swami: Part 2 * Bhagwan Swaminarayan: Part 4 * Bhagwan Swaminarayan: Part 5 * Brahmana Sange * Brahmaswarup Pramukh Swami Maharaj: Part 1 * Brahmaswarup Pramukh Swami Maharaj: Part 2 * Brahmaswarup Pramukh Swami Maharaj: Part 3 * Brahmaswarup Pramukh Swami Maharaj: Part 4 * Brahmaswarup Pramukh Swami Maharaj: Part 5 * Brahmaswarup Pramukh Swami Maharaj: Part 6 * Brahmaswarup Pramukh Swami Maharaj: Part 7 * Brahmaswarup Pramukh Swami Maharaj: Part 8 * Brahmaswarup Shastriji Maharaj: Part 1 * Brahmaswarup Shastriji Maharaj: Part 2 * Brahmaswarup Shri Pragji Bhakta * Brahmaswarup Yogiji Maharaj: Part 1 * Brahmaswarup Yogiji Maharaj: Part 2 * Brahmaswarup Yogiji Maharaj: Part 3 * Brahmaswarup Yogiji Maharaj: Part 4 * Brahmaswarup Yogiji Maharaj: Part 5 * Brahmaswarup Yogiji Maharaj: Part 6 * Chalo Chale Ham Akshardham * Divine Memories - Part 1 * Divine Memories - Part 2 * Divine Memories - Part 3 * Jeva Me Nirakhya Re - Part 6 * Parabhakti * Sanjivani * Satsang Saurabh: Part 1 * Swabhavvash Sansar * Swamini Vato * Yogi Gita Marma * Yogi Vani * Yogiji Maharaj’s 101 Tales of Wisdom PLACE YEAR
Go

Type: Keywords Exact phrase