Meaning: Gujarati
English
ધ્યાયતો વિષયાન્ પુંસઃ સંગસ્તેષૂપજાયતે । સંગાત્સંજાયતે કામઃ કામાત્ક્રોધોઽભિજાયતે ॥
ध्यायतो विषयान् पुंसः संगस्तेषूपजायते । संगात्संजायते कामः कामात्क्रोधोऽभिजायते ॥
Dhyāyato viṣhayān punsah sangaste-ṣhūpajāyate | Sangātsanjāyate kāmah kāmātkrodho'bhijāyate ||
108
વિષયોનું ધ્યાન કરનારા પુરુષને ફરીથી વિષયોમાં સંગ અતિશય વૃદ્ધિ પામે છે. સંગમાંથી કામ ઉત્પન્ન થાય છે. કામમાંથી ક્રોધ ઉત્પન્ન થાય છે. (ગીતા: 2-26; વ. ગ. મ. ૧)
ક્રોધાદ્ ભવતિ સંમોહઃ સંમોહાત્સ્મૃતિવિભ્રમઃ । સ્મૃતિભ્રંશાદ્ બુદ્ધિનાશો બુદ્ધિનાશાત્પ્રણશ્યતિ ॥
क्रोधाद् भवति संमोहः संमोहात्स्मृतिविभ्रमः । स्मृतिभ्रंशाद् बुद्धिनाशो बुद्धिनाशात्प्रणश्यति ॥
Krodhād bhavati sanmohah sanmohāt-smṛuti-vibhramah | શmṛuti-bhranshād buddhināsho buddhināshāt-praṇashyati ||
109
ક્રોધથી સંમોહ ઉત્પન્ન થાય છે. સંમોહથી સ્મૃતિભ્રંશ અને સ્મૃતિભ્રંશથી બુદ્ધિ નાશ થાય છે. બુદ્ધિનાશ થવાથી સર્વનાશ થાય છે. (ગીતા: 2-63; વ. ગ. મ. ૧)
શરીરં સુરૂપં સદા રોગમુક્તં યશઃશ્વારુ ચિત્રં ધનં મેરુતુલ્યમ્ । ગુરોરઙ્ધ્રિપદ્મે મનશ્ચેન્ન લગ્નં તતઃ કિં તતઃ કિં તતઃ કિં તતઃ કિં ॥
शरीरं सुरूपं सदा रोगमुक्तं यशःश्वारु चित्रं धनं मेरुतुल्यम् । गुरोरङ्ध्रिपद्मे मनश्चेन्न लग्नं ततः किं ततः किं ततः किं ततः किं ॥
Sharīram surūpam sadā rogamuktam yashahshvāru chitram dhanam merutulyam | Gurorandhripadme manashchenna lagnam tatah kim tatah kim tatah kim tatah kim ||
110
સદા રોગથી મુક્ત નીરોગી એવું સુંદર રૂપાળું શરીર મળ્યું હોય, જેની કીર્તિ ચારે દિશામાં ફેલાઈ હોય, જેને મેરુ પર્વત જેટલું ધન હોય છતાં પણ તેણે જો ગુરુના ચરણકમળમાં મન સંલગ્ન કર્યું નથી તો રૂપાળા શરીરથી શું ? ફેલાયેલી કીર્તિથી શું ? તે મેરુ જેટલા ધનથી શું ?
વર્ણીવેશરમણીયદર્શનં મન્દ-હાસ-રુચિરાનનામ્બુજમ્ । પૂજિતં સુરનરોત્તમૈર્મુદા, ધર્મનન્દનમહં વિચિન્તયે ॥
वर्णीवेशरमणीयदर्शनं मन्द-हास-रुचिराननाम्बुजम् । पूजितं सुरनरोत्तमैर्मुदा, धर्मनन्दनमहं विचिन्तये ॥
Varṇīvesha-ramaṇīya-darshanam manda-hāsa-ruchirāna-nāmbujam | Pūjitam suranarottamairmudā, dharma-nandanamaham vichintaye ||
111
હું ધર્મના પુત્ર કિશોરવયયુક્ત વર્ણીવેશધારી નીલકંઠનું ધ્યાન ધરું છું. તેઓ કેવા છે તો જેમનું દર્શન રમણીય છે, મંદ મંદ હાસ્યયુક્ત રુચિર મુખકમળ છે, દેવતાઓ અને મહાપુરુષોએ જેમનું પ્રેમપૂર્વક પૂજન કર્યું છે.
વન્દે શ્રી પુરુષોત્તમં ચ પરમં ધામાક્ષરં જ્ઞાનદમ્ વન્દે પ્રાગજી ભક્ત-મેવ-મનઘં બ્રહ્મસ્વરૂપં મુદા । વન્દે યજ્ઞપુરુષદાસ ચરણં શ્રીયોગીરાજં તથા વન્દે શ્રી પ્રમુખં ગુણાલયગુરું મોક્ષાય ભક્ત્યા સદા ॥
वन्दे श्री पुरुषोत्तमं च परमं धामाक्षरं ज्ञानदम् वन्दे प्रागजी भक्त-मेव-मनघं ब्रह्मस्वरूपं मुदा । वन्दे यज्ञपुरुषदास चरणं श्रीयोगीराजं तथा वन्दे श्री प्रमुखं गुणालयगुरुं मोक्षाय भक्त्या सदा ॥
Vande shrī puruṣhottamam cha paramam dhāmākṣharam gnānadam Vande prāgajī bhakta-meva-managham brahmaswarūpam mudā | Vande yagnapuruṣhadās charaṇam shrīyogīrājam tathā Vande shrī pramukham guṇālayagurum mokṣhāya bhaktyā sadā ||
112
શોભાવાન પૂર્ણપુરુષોત્તમ નારાયણ સહજાનંદ સ્વામીને હું વંદન કરું છું. પરમ જ્ઞાનને દેનારા ધામસ્વરૂપ અક્ષરબ્રહ્મ ગુણાતીતાનંદ સ્વામીને વંદું છું. નિષ્પાપ ને બ્રહ્મસ્વરૂપ એવા પ્રાગજી ભક્તને પ્રેમપૂર્વક વંદું છું. યજ્ઞપુરુષદાસજી-શાસ્ત્રીજી મહારાજ અને શ્રી યોગીજી મહારાજ તથા સર્વ ગુણોના ભંડાર સમા પ્રગટ ગુરુ હરિ શ્રી પ્રમુખસ્વામી મહારાજને મારા મોક્ષને માટે ભક્તિપૂર્વક હંમેશાં વંદન કરું છું.
બ્રહ્માનન્દં પરં સુખદં કેવલં જ્ઞાનમૂર્તિં દ્વન્દ્વાતીતં ગગન-સદૃશં તત્ત્વમસ્યાદિ-લક્ષ્યમ્ । એકં નિત્યં વિમલમચલં સર્વધી-સાક્ષિ-ભૂતમ્ ભાવાતીતં ત્રિગુણરહિતં સદ્ગુરું તં નમામિ ॥
ब्रह्मानन्दं परं सुखदं केवलं ज्ञानमूर्तिं द्वन्द्वातीतं गगन-सदृशं तत्त्वमस्यादि-लक्ष्यम् । एकं नित्यं विमलमचलं सर्वधी-साक्षि-भूतम् भावातीतं त्रिगुणरहितं सद्गुरुं तं नमामि ॥
Brahmānandam param sukhadam kevalam gnānamūrtim Dvandvātītam gagana-sadṛusham tattvamasyādi-lakṣhyam | Ekam nityam vimalamachalam sarvadhī-sākṣhi-bhūtam Bhāvātītam triguṇarahitam sadgurum tam namāmi ||
113
જેમને અખંડ બ્રહ્મનો આનંદ છે, જેઓ પરબ્રહ્મનું સુખ આપે છે, જેઓ કૈવલ્યસ્વરૂપ, જ્ઞાનવાન છે, જેઓ સુખ-દુઃખાદિ દ્વન્દ્વોથી પર છે, જેઓ માયામાં આવવા છતાં આકાશ જેવા નિર્લેપ છે, જેઓ જીવો માટે 'તત્ત્વમસિ' જેવા માટે મહાવાક્યોના એકમાત્ર લક્ષ્ય છે, જેઓ અદ્વિતીય, નિર્મળ, નિત્ય અને નિજધ્યેયમાં નિશ્ચલ છે, જેઓ સર્વ જીવપ્રાણીમાત્રની બુદ્ધિના સાક્ષી છે, જેઓ રાગ-દ્વેષાદિ મનોભાવોથી પર છે. સત્ત્વ રજ ને તમ ત્રણે ગુણોથી રહિત છે એવા સદ્ગુરુને હું નમન કરું છું.
સર્વોપનિષદો ગાવો દોગ્ધા ગોપાલનન્દનઃ । પાર્થો વત્સઃ સુધીર્ભોક્તા દુગ્ધં ગીતામૃતં મહત્ ॥
सर्वोपनिषदो गावो दोग्धा गोपालनन्दनः । पार्थो वत्सः सुधीर्भोक्ता दुग्धं गीतामृतं महत् ॥
Sarvopaniṣhado gāvo dogdhā gopālanandanah | Pārtho vatsah sudhīrbhoktā dugdham gītāmṛutam mahat ||
114
સર્વ ઉપનિષદોરૂપી ગાયો છે, તેના દોહનાર ગોપાલનંદન શ્રી કૃષ્ણ છે, અર્જૂનરૂપી વાછડો છે, ગીતામૃતરૂપી મહાન દૂધ છે અને બૂદ્ધિશાળી મનુષ્ય તેનો ભોક્તા (પીનારો) છે.
ન જાયતે મ્રિયતે વા કદાચિન્ નાયં ભૂત્વા ભવિતા વા ન ભૂયઃ । અજો નિત્યઃ શાશ્વતોયં પુરાણો ન હન્યતે હન્યમાને શરીરે ॥
न जायते म्रियते वा कदाचिन् नायं भूत्वा भविता वा न भूयः । अजो नित्यः शाश्वतोयं पुराणो न हन्यते हन्यमाने शरीरे ॥
Na jāyate mriyate vā kadāchin Nāyam bhūtvā bhavitā vā na bhūyah | Ajo nityah shāshvatoyam Purāṇo na hanyate hanyamāne sharīre ||
115
આ (આત્મા) કદી જન્મતો કે મરતો નથી, અથવા પૂર્વે નહિ, ફરી નહિ હોય, એમ પણ નથી, આત્મા અજન્મા, નિત્ય, શાશ્વત અને પુરાતન છે; તેથી શરીર મરાયા છતાં મરાતો નથી. (ગીતા: ૨-૨૦)
યદા સંહરતે ચાયં કુર્મોગાનીવ સર્વશઃ । ઇન્દ્રિયાણીન્દ્રિયાર્થેભ્યઃ તસ્ય પ્રજ્ઞા પ્રતિષ્ઠિતા ॥
यदा संहरते चायं कुर्मोगानीव सर्वशः । इन्द्रियाणीन्द्रियार्थेभ्यः तस्य प्रज्ञा प्रतिष्ठिता ॥
Yadā sanharate chāyam kurmogānīva sarvashah | Indriyāṇ-īndriyārthebhyah tasya prajnyā pratiṣhṭhitā ||
116
જેમ કાચબો સર્વ અંગો સમેટી લે છે, તેમ આ (મનુષ્ય), જ્યારે સર્વ ઇન્દ્રિયોને ઇન્દ્રિયોના વિષયોથી ખે‚ચી લે છે, ત્યારે તેની બુદ્ધિ સ્થિર થાય છે. (ગીતા: 2-58)
યતતો હ્યપિ કૌન્તેય પુરુષસ્ય વિપશ્ચિતઃ । ઇન્દ્રિયાણિ પ્રમાથીનિ હરન્તિ પ્રસભં મનઃ ॥
यततो ह्यपि कौन्तेय पुरुषस्य विपश्चितः । इन्द्रियाणि प्रमाथीनि हरन्ति प्रसभं मनः ॥
Yatato hyapi kaunteya puruṣhasya vipashchitah | Indriyāṇi pramāthīni haranti prasabham manah ||
117
હે કૌંતેય ! ઇન્દ્રિયો એવી મંથન કરનારી છે કે નિગ્રહનો પ્રયત્ન કરતા વિદ્વાન પુરુષના મનને પણ તેઓ બળાત્કારે (વિષયો તરફ) ખેંચે છે. (ગીતા: 2-60)
