હરિસ્મૃતિ

૨. થાળ ચિંતામણિ

દોહા

ભોજન બહુ રસે ભર્યાં, જુગતે કરિયાં જેહ ॥

આણ્યાં ચોકી¹ ઉપરે, તાજાં જમવા તેહ ॥૧॥

પાક બહુ પ્રકારના, વિધવિધના વ્યંજન ॥

પુર્યા કટોરા પ્રેમશું, જુગતે જમે જીવન ॥૨॥

ચોપાઇ ધ્રુવપદી

મોદક મગદળ ને મોતિયા, જમતાં જોયા છે ।

લાખણસાઈ² ને સેવૈયા,³ જમતાં જોયા છે ॥

તળિયા બળિયા માંય તેજાના, જમતાં૦ । કાજુ કળીયા મનમાન્યા, જમતાં૦ ॥૩॥

પેંડા પતાસાં ને પૂરી, જમતાં૦। સૂતરફેણી ને સાબુડી,⁴ જમતાં૦ ॥

શક્કરપારા સેવ સુંવાળી,⁵ જમતાં૦ । પૂરી કચોરી રૂપાળી, જમતાં૦ ॥૪॥

હલવો હરિસો⁶ રસાળો, જમતાં૦ । ગેબર ગુંદરપાક રૂપાળો, જમતાં૦ ॥

ગગન⁷ ગાંઠિયા ગુંદવડી,⁸ જમતાં૦ । ગળાસાટા ગળપાપડી,⁹ જમતાં૦ ॥૫॥

શીરો સાથુ સાકર ચણા, જમતાં૦ । મુરકી મુરબો મેસુબ ઘણા, જમતા૦ ॥

માલપુડા સાકરતણા, જમતાં૦ । બરફી બીરંજ એલચીદાણા, જમતાં૦ ॥૬॥

બાટી બાજરા ઘઉંની, જમતાં૦ । ઘણા ઘીમાં બોળી ઉની, જમતાં૦ ॥

ખાજાં ખીર ખુરમા ગોળા, જમતાં૦ । દૂધપાક દહીંથરાં¹⁰ બો’ળા, જમતાં૦ ॥૭॥

માખણ મહી દહીંવડાં, જમતાં૦ । ચૂરમું લાપસી બે રૂડાં, જમતાં૦ ॥

કંસાર બાસુંદિયો ભલી, જમતાં૦ । કેરી રસ રૂડી રોટલી, જમતાં૦ ॥૮॥

પૂડલા ને પૂરણપોળી, જમતાં૦ । રેવડી પકોડી બોળી, જમતાં૦ ॥

ગુલાબ ટોપરાંના પાક, જમતાં૦ । જલેબી ને સુંદર શાક, જમતાં૦ ॥૯॥

જાર બાજરી બાવટ¹¹ પોળી,¹² જમતાં૦ । ઘીમાં ઘઉંની ઝબોળી, જમતાં૦ ॥

મઠ જવના રોટલા, જમતાં૦ । ચીણા ચણાના બહુ ભલા, જમતાં૦ ॥૧૦॥

સુગંધી ભાત ને ખીચડી, જમતા૦ । કોદરી કાંગવું¹³ ને કડી,¹⁴ જમતાં૦ ॥

જાર બાજરાનું ધાન, જમતા૦ । સામો બંટીનું નિદાન, જમતાં૦ ॥૧૧॥

રોટલી ને ગળવાણું,¹⁵ જમતાં૦ । અવલપાક આંબલવાણું,¹⁶ જમતાં૦ ॥

રાતાં મરચાં ને રોટલા, જમતાં૦ । મગ ચણાના પૂડલા, જમતાં૦ ॥૧૨॥

અડદ મગ ચણાની દાળ, જમતાં૦ । તુવેર મેસુરની દયાળ, જમતાં૦ ॥

વાલ મઠ ને વટાણા, જમતાં૦ । કાજુ કળથી ચોળા દાણા, જમતાં૦ ॥૧૩॥

વૃંતાક વાલોળ વળી, જમતાં૦ । સારાં સૂરણ ઘીમાં તળી, જમતાં૦ ॥

સારા શક્કરિયાનાં શાક, જમતાં૦ । વઘાર્યા હાથે શું વૃંતાક, જમતાં૦ ॥૧૪॥

રૂડાં રતાળું પતાળું,¹⁷ જમતાં૦ । પરવર પાપડી દયાળું, જમતાં૦ ॥

કેરાં કારેલાં કંકોડા, જમતાં૦ । કોળા ચીકણ¹⁸ ને ચીભડાં, જમતાં૦ ॥૧૫॥

ગલકાં ગવાર ને ઘિસોડા, જમતાં૦ । શાક સાંગરીયોનાં¹⁹ રૂડા, જમતાં૦ ॥

ભીંડાફળી વળી ડોડા, જમતાં૦ । ચોળાફળી ને ચીચોડાં,²⁰ જમતાં૦ ॥૧૬॥

નઈ²¹ દૂધિયાં ને ટીંડોરા, જમતાં૦ । કાજુ કરેલ તે કોરા, જમતાં૦ ॥

ભરથ²² ભર્યાં ઘણા ઘીનાં, જમતા૦ । રૂડાં રાઈતાં રાઈનાં, જમતાં૦ ॥૧૭॥

કોમળ કૂબી ને કોચલાં,²³ જમતાં૦ । શાક એક એકથી ભલાં, જમતાં૦ ॥

તાજાં તરબૂચ પંડોળાં, જમતાં૦ । શાક સારા સુંદર બો’ળા, જમતાં૦ ॥૧૮॥

રસે ભર્યાં રૂડાં કહિયે, જમતાં૦ । સીમા શાક તણી ન લહિયે, જમતાં૦ ॥

ભર્યા હળદર હવેજે, જમતાં૦ । વળી બહુ મસાલે બીજે, જમતાં૦ ॥૧૯॥

ટાંકા તાંદળિયાની ભાજી, જમતાં૦ । સારા સુવા તલવણી તાજી, જમતાં૦॥

મેથી મોરણની પણ સારી, જમતાં૦ । ભીંડા ડોડીની વઘારી, જમતાં૦ ॥૨૦॥

મૂળા કરલીની પણ કરી, જમતાં૦ । વળી મીઠું ને મોગરી, જમતાં૦ ॥

લૂણી ચીલ ને ચણેચી, જમતાં૦ । જમે પોતે આપે વેં’ચી, જમતાં૦ ॥૨૧॥

ભાજી તાજી રાઈ સારી, જમતાં૦ । ઘણે ઘી જીરે વઘારી, જમતાં૦ ॥

અજમો પોઈ પત્રવેલાં, જમતાં૦ । ભજીયા અળવીનાં કરેલાં, જમતાં૦ ॥૨૨॥

કોળાં વૃંતાક ને આદુ, જમતાં૦ । ભજિયા રતાળુંનાં સ્વાદુ, જમતાં૦ ॥

ભર્યાં હવેજે ભજિયા, જમતાં૦ । કંઈ કહ્યા મેં કંઈ રહ્યા, જમતાં૦ ॥૨૩॥

ફાફડા ને વડાં વડી, જમતાં૦ । કળી²⁴ ગાંઠિયા ફૂલવડી, જમતાં૦ ॥

પાપડ અડદ ને મગના, જમતાં૦ । ઝીણા લોટની સગના, જમતાં૦ ॥૨૪॥

જાર બાજરાના સારા, જમતાં૦ । જમતાં પાપડ લાગે પ્યારા, જમતાં૦ ॥

માસુખ મઠનાં મઠિયાં, જમતાં૦ । લાગે ફરસાં²⁵ ન જાય કહ્યાં, જમતાં૦ ॥૨૫॥

ચણા વાલના લીલવા, જમતાં૦ । પય સાકર ને પૂંવા, જમતાં૦ ॥

વળી અવલ જો અથાણાં, જમતાં૦ । ધર્યાં વાટકામાં ઘણાં, જમતાં૦ ॥૨૬॥

કેરી રાયતી રૂપાળી, જમતાં૦ । બીજી બોળેલ રસાળી, જમતાં૦ ॥

લીંબુ બીલીનાં બનાવ્યાં, જમતાં૦ । લીલી હળદીનાં મન ભાવ્યાં, જમતાં૦ ॥૨૭॥

કેરાં કરપટાં²⁶ કર્મદાં, જમતાં૦ । ગરમર વાંસનાં રાઈજાદાં,²⁷ જમતાં૦ ॥

આરિયાં²⁸ આમળાં ને આદુ, જમતાં૦ । ખરાં ખારેકનાં સ્વાદુ, જમતાં૦ ॥૨૮॥

મરચાં ગુંદાં ને સેલરા,²⁹ જમતાં૦ । કાજુ મૂળ કંદ કેરાં, જમતાં૦ ॥

વૃંતાક પતાળુનાં વળી, જમતાં૦ । બાવળ ગુવારની ફળી, જમતાં૦ ॥૨૯॥

કોઠીંબાની³⁰ જે કાચલિયો, જમતાં૦ । બીજી હળદી તેલે ભરિયો, જમતાં૦ ॥

લીંબુ રસ રૂડા નાંખી, જમતાં૦ । સુંદર સારી આગે રાખી, જમતાં૦ ॥૩૦॥

આંબુવાનાં³¹ જે અથાણાં, જમતાં૦ । બોળ્યાં સરસિયામાં ઘણાં, જમતાં૦ ॥

મૂળ સર્ગવાનાં સ્વાદે, જમતાં૦ । ઉત્તમ અથાણાં એ આદે, જમતાં૦ ॥૩૧॥

મેથી લવિંગ ને મરિયાં, જમતાં૦ । લીંબુ ખારેકમાં ભરિયાં, જમતાં૦ ॥

મીઠું હળદર ને ધાણા, જમતાં૦ । ભેળાં આથેલ અથાણાં, જમતાં૦ ॥૩૨॥

આથ્યાં અદ્રક ને કટેરાં,³² જમતાં૦ । વળી ચટણી વેરમવેરા,³³ જમતાં૦ ॥

એવાં અથાણાં અનેક, જમતાં૦ । વિધવિધના વિષેક, જમતાં૦ ॥૩૩॥

કુર³⁴ કરમલડો³⁵ કરિયાં,³⁶ જમતાં૦ । તલસાંકળી જાજરિયાં,³⁷ જમતાં૦ ॥

ઘૃત દૂધ દહીંની તર, જમતાં૦ । શ્વેત ભાત ને સાકર, જમતાં૦ ॥૩૪॥

સાકર રાબ સાકર પાણી, જમતાં૦ । મગજળ ઘી તીખાં વખાણી, જમતાં૦ ॥

લીંબુરસ મરિયાં વારિ, જમતાં૦ । સાંઠા શેરડિયો પણ સારી, જમતાં૦ ॥૩૫॥

ઉભા દર્શન કરવા દાસ, જમતાં૦ । આપ્યા મહાસુખ મુખવાસ, જમતાં૦ ॥

લાવ્યા લવિંગ સોપારી, જમતાં૦ । જાયફળ એલચી સારી, જમતાં૦ ॥૩૬॥

કાથો ચૂનો પાકાં પાન, જમતાં૦ । બીડી સમારી સમાન, જમતાં૦ ॥

સુવા સૂંઠ્ય ને સંચળ, જમતાં૦ । મરી અજમો જે અવલ, જમતાં૦ ॥૩૭॥

બુંદ³⁸ આદુ ને વરિયાળી, જમતાં૦ । તજ જાવંત્રી તમાલી, જમતાં૦ ॥

આપ્યા મુખેથી મુખવાસ, જમતાં૦ । પામ્યા તંબોળ તે દાસ, જમતાં૦ ॥૩૮॥

પછી આણ્યાં સુંદર ફળ, જમતાં૦ । અતિ સ્વાદુ ને નિર્મળ, જમતાં૦ ॥

લાવી દાસે પાસે ધરિયાં, જમતાં૦ । રૂડાં રૂપાળાં રસભરિયાં, જમતાં૦ ॥૩૯॥

જાંબુ લીંબુ પાકી કેરી, જમતાં૦ । સારાં કેળાં જે સોનેરી, જમતાં૦ ॥

દેખી દાડમ બેદાણે,³⁹ જમતાં૦ । સ્વાદુ સીતાફળ વખાણે, જમતાં૦ ॥૪૦॥

જામફળ જોયા જેવાં, જમતાં૦ । રામફળ પણ એવાં, જમતાં૦ ॥

રાણ્યો સુડિયાં⁴⁰ ને બોર, જમતાં૦ । સારાં જમે ધર્મકિશોર, જમતાં૦ ॥૪૧॥

પીલું શેતૂ તરસાળું,⁴¹ જમતાં૦ । બીલાં નારંગી દયાળુ, જમતાં૦ ॥

ડોડાં અંજીર અનુપ, જમતાં૦ । ખારેક ખજૂર રસરૂપ, જમતાં૦ ॥૪૨॥

ટોપરાં ને કાજુકળિયા, જમતાં૦ । દ્રાક્ષ નીલવા⁴² જે ગળિયા, જમતાં૦ ॥

રૂડાં બદામ સિંગોડા, જમતાં૦ । મગ ચારોળી જે રૂડાં, જમતાં૦ ॥૪૩॥

કમળનાળ કુંણા જોઈ, જમતાં૦ । ગુલાબ ગુલસુબા ફુલ⁴³ સોઈ, જમતાં૦ ॥

શ્રૃંગીવિષતરુનાં⁴⁴ પાન, જમતાં૦ । જેઠીમધ⁴⁵ ડોડી નિદાન, જમતાં૦ ॥૪૪॥

ચણેચી ચીભડાં ને ચોળા, જમતાં૦ । રાઈ મોગરી ને મૂળા, જમતાં૦ ॥

મેથી મૂળાની ડાંડલિયો, જમતાં૦ । કૂણી નર્મ કાજું ભલિયો, જમતાં૦ ॥૪૫॥

મીઠું મરી જીરૂં તાજું, જમતાં૦ । જમે કાકડિયો જોઈ કાજું, જમતાં૦ ॥

દાળ દાળિયા ને મમરા, જમતાં૦ । ધાણી બાજરી તલ ખરા, જમતાં૦ ॥૪૬॥

પોંક બાજરા ઘઉંનો, જમતાં૦ । ચણા ગુદલીનો⁴⁶ ઉનો, જમતાં૦ ॥

મકાઈ ને બહુ મેવા, જમતાં૦ । પ્રદેશી મગ ચણા કેવા, જમતાં૦ ॥૪૭॥

કાજુ કરા ટાઢા હીમ, જમતાં૦ । કોમળ નિર્મળ લૈલિમ, જમતાં૦ ॥

પાકાં ચીભડાં રસાળું, જમતાં૦ । પાકી આંબલી દયાળું, જમતાં૦ ॥૪૮॥

ફણસ બિજોરાંના કળિયા, જમતાં૦ । લાગે અન્નાસના ગળિયા, જમતાં૦ ॥

ગુંદાં કર્મદાં ટીંબરવાં, જમતાં૦ । પીપર મધ કોઠાં ને મરવા,⁴⁷ જમતાં૦ ॥૪૯॥

મીંઢી આવળ મરચાં રાતાં, જમતાં૦ । કઠણ બહુ કસ્તુરી ખાતાં, જમતાં૦ ॥

થેગ કંદ⁴⁸ ચંદ પોળી, જમતાં૦ । જાય નિષ્કુળાનંદ ઘોળી,⁴⁹ જમતાં૦ ॥૫૦॥

 

ઇતિ શ્રી હરિસ્મૃતિ મધ્યે દ્વિતીયઃ ચિંતામણિઃ ॥૨॥