૧. પરમચૈતન્યાનંદ સ્વામી સદ્‍ગુરુ કોટિના સંત હતા. એક વાર ઘેલામાં જળઝીલણી ઉત્સવ ઉજવવા જતાં તેમને કોઈએ બોલાવ્યા નહીં. આથી, તેઓ ઉદાસ થઈ ગયા. તે વખતે બાળમુકુંદાનંદ સ્વામીએ કહ્યું, “આપણે ક્યાં માન મેળવવા સત્સંગી થયા છીએ?” આ સાંભળી તેમને અંતર્દૃષ્ટિ થઈ. પછી તેમના ગુરુ ગોપાળાનંદ સ્વામીની પાસે વાતો સાંભળી. તેમણે મહારાજના મહિમાની ને સાધુની કેવી રીત-સમજણ હોવી જોઈએ તે વિષે અદ્‍ભુત વાતો કરી. ત્યારે ચૈતન્યાનંદ સ્વામી બોલ્યા કે, “બાર વરસ ગુરુ રહ્યો ને બાર વરસ સદ્‍ગુરુ રહ્યો પણ સત્સંગી તો આજ થયો.”

૨. શ્રીજીમહારાજે અગતરાઈ પાસેના ખોરાસા ગામના ગરાસિયા રાજાભાઈએ સતત બાર વર્ષ સુધી પોતાની આજ્ઞા પાળી પર્વતભાઈનું હળ હાંકેલું. તેથી પ્રસન્ન થઈ તેમને સાધુ કરી અક્ષરાનંદ સ્વામી નામ પાડ્યું ને તરત જ વરતાલ મંદિરના મહંત નીમ્યા. ત્યાર પછી રઘુવીરજી મહારાજે વરતાલની મહંતાઈ ગોપાળાનંદ સ્વામીના શિષ્ય સુપર્ણાનંદ સ્વામીને આપી ને અક્ષરાનંદ સ્વામીને બુધેજ મોકલ્યા. આથી, અક્ષરાનંદ સ્વામી મૂંઝાયા. પછી એક વાર જૂનાગઢ ગયેલા ત્યારે ગુણાતીતાનંદ સ્વામીએ સાંખ્યજ્ઞાનની ને માન-મોટપની તુચ્છતાની અદ્‍ભુત વાતો કરી. સ્વામીની વાતો સાંભળી તેમના હૃદયમાં ટાઢક થઈ ગઈ ને બોલ્યા, “વરતાલની મહંતાઈ કરી, પણ સાચો સત્સંગી-સાધુ આજ થયો.”

૩. સર્વનિવાસાનંદ સ્વામી અને સોમપ્રકાશાનંદ સ્વામી બન્ને પૂર્વાશ્રમમાં સગા ભાઈઓ હતા. તેમણે બન્નેએ શ્રીજીમહારાજના હસ્તે દીક્ષા ગ્રહણ કરી હતી. સર્વનિવાસાનંદ સ્વામી સદ્‌ગુરુ સંતા હતા. તેમના મંડળમાં ૫૦ સાધુ અને ૧૦ પાર્ષદો હતા. વળી, તેમની પાસે ૬૦ ચરણારવિંદની જોડ હતી. તેઓ ગોપાળાનંદ સ્વામીનો મહિમા સમજી તેમનો સમાગમ કરવા અમદાવાદનું સદ્‌ગુરુપદ જતું કરી વરતાલ જવા તૈયાર થયા. આચાર્ય અયોધ્યાપ્રસાદજીએ તેમને જોઈએ તેટલાં પુસ્તકો, ગાદી-તકિયા, માગે તેટલા સાધુ અને ૨૦ જોડ ચરણારવિંદ આપવાની વાત કરી, પરંતુ બધી જ મહોબત છોડી તેમણે ગોપાળાનંદ સ્વામીનો સમાગમ કર્યો. તેમને ગોપાળાનંદ સ્વામીમાં અતિશય હેત થયું હતું. ગોપાળાનંદ સ્વામીના સમાગમથી તેઓને પંચવિષયમાં અનાસક્તિ થઈ હતી. ગોપાળાનંદ સ્વામી ઘણી વખત કહેતા, “મારા જ્ઞાનને ત્રણ જણ પામ્યા, બાલમુકુંદાનંદ સ્વામી, સર્વનિવાસાનંદ સ્વામી અને વિજયાત્માનંદ સ્વામી.” ગુણાતીતાનંદ સ્વામી કહેતા, “ગોપાળાનંદ સ્વામીને ઓળખવા હોય તો સર્વનિવાસાનંદ સ્વામીનો સમાગમ કરવો.” આવા સંતવર્ય સર્વનિવાસાનંદ સ્વામી સંવત ૧૯૧૯ના માગશર સુદ ૨ના રોજ વરતાલમાં અક્ષરનિવાસી થયા.

સર્વનિવાસાનંદ સ્વામી અમદાવાદ દેશના મુમુક્ષુ સંત હતા. એક વાર ગોપાળાનંદ સ્વામી અમદાવાદમાં પધાર્યા, ત્યારે તેમણે એમનો સમાગમ કર્યો. તેઓ વચનામતના જ્ઞાતા હોવા છતાં જ્યારે ગુરુ ગોપાળાનંદ સ્વામીએ વચનામૃત ગઢડા પ્રથમ પ્રકરણનું ૨૦મું સર્વનિવાસાનંદ સ્વામીને સમજાવ્યું, ત્યારે તેમને અંતદૃષ્ટિ થઈ. જ્ઞાનનાં પડળ ખૂલી ગયાં. મનુષ્યદેહે કરીને મોક્ષ પ્રાપ્ત કરી લેવાનો નિશ્ચય કરી ગોપાળાનંદ સ્વામી સાથે જવા માટે તૈયાર થયા. આચાર્ય અયોધ્યાપ્રસાદજી મહારાજને તેનાં ખબર મળ્યાં. તેમણે સર્વનિવાસાનંદ સ્વામીને રોક્યા ને લાલચ આપી કે, “તમને મહારાજનાં વીસ જોડ ચરણારવિંદ આપું ને અમદાવાદ મંદિરના મહંત બનાવું. તમે અહીં રહો. અહીં શી ખોટ છે!” તેઓ કહે, “અહીં બધું છે પણ ગોપાળાનંદ સ્વામી નથી, મારે તેમનો સમાગમ કરવો છે.” એમ મહોબત મૂકીને એમણે સમાગમ કરેલો. તેમણે ગુણાતીતાનંદ સ્વામીને કહેલું કે, “ઓલ્યા દેશમાં રહ્યો હોત તો કલ્યાણ રહી જાત.” (સ્વામીની વાતો: ૧૦/૧૪૪)

1. Paramchaitanyanand Swami (also known as Chaitanyanand Swami) was a senior sadhu of Shriji Maharaj. Once, everyone went to celebrate Jal-Jhilani festival in the Ghela River and no one remembered to call him. He became disheartened that he was forgotten. At that time, Balmukund Swami said, “Did we become satsangi to be honored?” Hearing these words, he reflected and understood his mistake. He then listened to talks by Balmukund Swami’s guru Gopaland Swami. From his amazing talks, Paramchaitanyanand Swami understood the greatness of Shriji Maharaj and the qualities of a sadhu. Chaitanyanand Swami said, “I was a guru for 12 years, a sadguru for 12 years, but I became a satsangi today.”

2. Prior to becoming a sadhu, Aksharanand Swami was a landowner named Rajabhai of Khorasa, a village near Agatrai. He plowed Parvatbhai’s farm for 12 years upon Shriji Maharaj’s command before Maharaj gave him dikshā and named him Aksharanand Swami. Immediately after dikshā, he appointed him as the mahant of Vartal mandir. Later, Raghuvirji Maharaj appointed Gopalanand Swami’s shishya Suparnanand Swami as the mahant of Vartal and relocated him to Budhej. Aksharanand Swami did not take this change well. Once, he went to Junagadh and listened to Gunatitanand Swami’s talks of sankhya and the triviality of fame and seniority. He felt peace after listening to Swami’s talks and said, “I was the mahant of Vartal, but I became a true satsangi and a true sadhu today.”

3. Sarvanivasanand Swami and Somprakashanand Swami were brothers prior to receiving dikshā from Shriji Maharaj. Sarvanivasanand Swami was a sadguru (senior) sadhu. He was the leader of 50 sadhus and 10 pārshads. He also had 60 pairs of imprints of Shriji Maharaj’s holy feet. He had understood Gopalanand Swami’s greatness and left his seniority of Amdavad for the company of Gopalanand Swami in Vartal. Ayodhyaprasadji Maharaj learned of this and tried to entice him with scriptures, comforts, more sadhus, and 20 pairs of Maharaj’s footprints; yet, Sarvanivasanand Swami was not tempted by these enticements and left to listen to Gopalanand Swamis’s talks. By his association, Sarvanivasanand Swami had become free from desires of sensual pleasures. Gopalanand Swami praised him many times, saying, “Only three attained my wisdom: Balmukund Swami, Sarvanivasanand Swami, and Vijayatmanand Swami.”

Sarvanivasanand Swami had developed affection toward Gopalanand Swami. Once, Gopalanand Swami arrived in Amdavad and Sarvanivasanand Swami listened to his talks. Although he was well-versed in the Vachanamrut, hearing Gopalanand Swami’s talks on Vachanamrut Gadhada I-20 opened his eyes and he realized his goal was to attain liberation. He was determined to leave Amdavad and go with Gopalanand Swami for his constant association. He kicked all of the worldly pleasures aside for Gopalanand Swami’s association. He once said to Gunatitanand Swami, “If I had stayed in that diocese (Amdavad), I would have spoiled my liberation.”

1. Paramchaitanyānand Swāmī sadguru koṭinā sant hatā. Ek vār Ghelāmā Jaḷjhīlaṇī utsav ujavavā jatā temane koīe bolāvyā nahī. Āthī, teo udās thaī gayā. Te vakhate Bāḷamukundānand Swāmīe kahyu, “Āpaṇe kyā mān meḷavavā satsangī thayā chhīe?” Ā sāmbhaḷī temane antardraṣhṭi thaī. Pachhī temanā guru Gopāḷānand Swāmīnī pāse vāto sāmbhaḷī. Temaṇe Mahārājnā mahimānī ne sādhunī kevī rīt-samajaṇ hovī joīe te viṣhe adbhut vāto karī. Tyāre Chaitanyānand Swāmī bolyā ke, “Bār varas guru rahyo ne bār varas sadguru rahyo paṇ satsangī to āj thayo.”

2. Shrījī Mahārāje Agatrāī pāsenā Khorāsā gāmnā garāsiyā Rājābhāīe satat bār varṣha sudhī potānī āgnā pāḷī Parvatbhāīnu haḷ hānkelu. Tethī prasanna thaī temane sādhu karī Akṣharānand Swāmī nām pāḍyu ne tarat ja Vartāl Mandirnā mahant nīmyā. Tyār pachhī Raghuvīrjī Mahārāje Vartālnī mahantāī Gopāḷānand Swāmīnā shiṣhya Suparṇānand Swāmīne āpī ne Akṣharānand Swāmīne Budhej mokalyā. Āthī, Akṣharānand Swāmī mūnzāyā. Pachhī ek vār Jūnāgaḍh gayelā tyāre Guṇātītānand Swāmīe sānkhyagnānnī ne mān-moṭapnī tuchchhatānī adbhut vāto karī. Swāmīnī vāto sāmbhaḷī temanā hṛudaymā ṭāḍhak thaī gaī ne bolyā, “Vartālnī mahantāī karī, paṇ sācho satsangī-sādhu āj thayo.”

3. Vachanāmṛutnā gnātā hovā chhatā jyāre sadguru Gopāḷānand Swāmīe Gaḍhaḍā Prathamnu 20mu Vachanāmṛut Sarvanivāsānand Swāmīne samajāvyu tyāre samajaṇnī khoṭ dekhāī.