પુરુષોત્તમ પ્રકાશ
પ્રકારઃ ૨૩
દોહા
પુરુષોત્તમ પધારિયા, બહુ જીવનાં કરવા કાજ ।
સર્વે સામર્થી સહિત પોતે, આજ આવિયા મહારાજ ॥૧॥
અનેક ઉપાયે કરી હરિ, ખરી આદરી છે વળી ખેપ1 ।
આ સમે જેનો જન્મ છે, તેને આવી ગયું ઘણું ઠેપ2 ॥૨॥
દાસના દરશ સ્પરશથી, કર્યાં છે બહુનાં કલ્યાણ ।
ત્રિલોકના જીવ તારવા, વડું3 મંડાણું છે વહાણ ॥૩॥
પાર ઉતાર્યા પરિશ્રમ વિના, બેસી નામરૂપી એ નાવ ।
જે જને જપ્યા જીભથી, તે તરી ગયા ભવ દરિયાવ ॥૪॥
ચોપાઈ
એવો નામનો છે પરતાપ રે, ધન્ય જે જન જપે આપ રે ।
પૂર્ણ પુરુષોત્તમ સુખધામ રે, તેણે ધર્યું સહજાનંદ નામ રે ॥૫॥
સહજાનંદ સહજાનંદ ગાય રે, તે તો અક્ષરધામમાં જાય રે ।
સહજાનંદ નામ જેને મુખે રે, તે તો બ્રહ્મપુર જાશે સુખે રે ॥૬॥
જેહ મુખે એ નામ ઉચ્ચાર રે, તે તો પામી ગયા ભવપાર રે ।
સહજાનંદ નામ સમરતાં રે, નથી પરિશ્રમ પાર ઊતરતાં રે ॥૭॥
સહજાનંદ નામ જે વદને રે, તે તો પહોંત્યા બ્રહ્મસદને રે ।
સહજાનંદ સહજાનંદ ગાતાં રે, નથી કઠણ એને ધામ જાતાં રે ॥૮॥
સહજાનંદ સહજાનંદ કહિયે રે, જાણે એથી પરમ પદ લહિયે રે ।
જેને અખંડ એ છે રટન રે, તેને ન રહે ભવ અટન4 રે ॥૯॥
સ્વામિનારાયણ શબદે રે, પ્રાણી વાસ કરે છે બેહદે5 રે ।
સહજાનંદ નામ સુણ્યું કાને રે, તેને આવ્યું છે એ ધામ પાને6 રે ॥૧૦॥
સહજાનંદ એ નામ સાંભળી રે, જાયે પાપ પૂરવનાં બળી રે ।
સુણી સ્વામિનારાયણ નામ રે, સર્યાં કંઈક જીવનાં કામ રે ॥૧૧॥
કાને એ નામની ભણક પડી રે, તેને અક્ષરપોળ ઊઘડી રે ।
સ્વામિનારાયણની કીરતિ રે, સુણી રહે નહિ પાપ રતી રે ॥૧૨॥
સ્વામિનારાયણની જે કથા રે, સુણે જાયે નહિ જન્મ વૃથા રે ।
સ્વામિનારાયણ નામ પદ રે, સાંભળતાં આવે સુખ સદ7 રે ॥૧૩॥
છંદ અષ્ટક ને વળી શ્લોક રે, સુણે ભણે પોં’ચે બ્રહ્મલોક રે ।
સાખી શબ્દ સ્વામી નામે જેહ રે, સર્વે કલ્યાણકારી છે તેહ રે ॥૧૪॥
શ્વાસ ઉશ્વાસે સમરે સ્વામી રે, તેની વ્યાધિ જાયે સર્વે વામી રે ।
રહે રસનાએ રવ8 એનો રે, ધારા અખંડ ઉચ્ચાર તેનો રે ॥૧૫॥
તે તો પામે છે પરમ પ્રાપતિ રે, નથી ફેર તેમાં એક રતિ રે ।
એવો નામ તણો પરતાપ રે, કહ્યો સહુથી અધિક અમાપ રે ॥૧૬॥
જાણે અજાણે જપશે જેહ રે, પરમ ધામને પામશે તેહ રે ।
એવું આજ ઉઘાડ્યું છે બાર રે, કરવા બહુ જીવને ભવપાર રે ॥૧૭॥
સકાર કે’તાં સર્વે દુઃખ વામે રે, હકાર કે’તાં હરિધામ પામે રે ।
જકાર કે’તાં જય જય જાણો રે, નકાર કે’તાં નિર્ભય પ્રમાણો રે ॥૧૮॥
દકાર કે’તાં દદામા9 દઈને રે, પામે ધામ સહજાનંદ કહીને રે ।
સ્વામિનારાયણ નામ સાર રે, જેથી જીવ તર્યા છે અપાર રે ॥૧૯॥
કલિજુગમાં કર્યું છે વાણ10 રે, રે’વું નારાયણ પરાયણ રે ।
નથી એથી વાત કાંય મોટી રે, મર કરે ઉપાય કોઇ કોટિ રે ॥૨૦॥
ઇતિ શ્રી સહજાનંદ સ્વામી ચરણકમલ સેવક નિષ્કુળાનંદ મુનિ વિરચિતે પુરુષોત્તમપ્રકાશ મધ્યે ત્રયોવિંશતિતમઃ પ્રકારઃ ॥૨૩॥
નિરૂપણ
બ્રહ્માંડને ધામમાં લઈ જવાનું બળ
પોષ સુદ પૂનમને સવારે મગળ પ્રવચનમાં ‘પુરુષોત્તમ પ્રકાશ’, ૨૩મો પ્રકાર નિરૂપતાં કહે:
“જૂનાગઢમાં આ પ્રકરણ સ્વામી મોઢે કરાવતા. સ્વામિનારાયણના નામનો મહિમા આમાં છે. મહારાજે જીવોને મફત નાવમાં બેસાડી દીધા. ને કહ્યું, ‘જાવ, સામે કિનારે પહોંચી જાવ.’
“ભગતજી મહારાજને કંઠમાં લવલવ રટણ મહારાજનું થાતું. જેના કાનમાં સ્વામિનારાયણના નામની ભણક પડી, તેની અક્ષરપોળ ઊઘડી ગઈ. તે ધામમાં જ જાય. જીવના એકવીસ હજાર શ્વાસ ઊપડે છે. તેમાં શ્વાસે શ્વાસે સ્વામિનારાયણ ભજન કરવું. અજાણે નામ લેતો હોય તો તે પણ ધામમાં જાય.
‘સકાર કે’તાં સર્વે દુઃખ વામે રે, હકાર કે’તાં હરિ ધામ પામે રે,
જકાર કે’તાં જય જય જાણો રે...
નકાર કે’તાં નિર્ભય પ્રમાણો રે, દકાર કે’તાં દદામા દઈને રે,
પામે ધામ સહજાનંદ કહીને રે...
“‘મૂળ અજ્ઞાન કે નાશકે વાસ્તે, જીવકો આત્યંતિક કલ્યાણ દેને કે વાસ્તે પુરુષોત્તમ નારાયણ ઐસા મૈ મનુષ્ય જૈસા બન્યા હું.’
“‘અહોહો! આ તો અવતારી! રામ-કૃષ્ણ જેવા મહારાજને ન કહેવાય!’ – આમ, આનંદમાં આવી જઈને સ્વામીએ ‘પુરુષોત્તમ પ્રકાશ’ ગ્રંથ કર્યો. આમાં કોઈની મહોબત ન રાખી. મહારાજનો અપાર મહિમા આમાં ગાયો છે. ‘સહજાનંદ’ આ પાંચ અક્ષરનો કેવો મહિમા કહ્યો! એક એક અક્ષરમાં આટલું પુણ્ય, તો તેનું નામ લ્યો તો કેટલું પુણ્ય થાય?! આખા બ્રહ્માંડને ધામમાં લઈ જાય એવું આ શબ્દમાં બળ છે. આ મોટી પ્રાપ્તિ થઈ છે. મોટો જોગ મળ્યો છે. આમાં આળસ રાખીએ તો અધૂરું રહે. બેસી રહીએ, સૂઈ રહીએ, તો લાભ જતો રહે. પૈસાનો મહિમા સમજાણો છે તો કોઈ તે મેળવવા આળસ કરતા નથી.”
[બ્રહ્મસ્વરૂપ યોગીજી મહારાજ - ભાગ ૪/૩૮૯]
“ભગવાન ને સંતનો મહિમા સમજવો.
‘સંત કૃપાએ સુખ ઊપજે, સંત કૃપાએ સરે કામ;
સંત કૃપાએ પામીએ, પૂરણ પુરુષોત્તમ ધામ.’
“તેમજ
‘સકાર કે’તાં સર્વે દુઃખ વામે રે, હકાર કે’તાં હરિધામ પામે રે,
જકાર કે’તાં જય જય જાણો રે, નકાર કે’તા નિર્ભય પ્રમાણો રે,
દકાર કે’તાં દદામા દઈને રે, પામે ધામ સહજાનંદ કહીને રે.’
“સહજાનંદ નામનો ઘણો મહિમા છે. એક એક અક્ષરનો મહિમા છે. આવા ભગવાનનાં લીલાચરિત્રો ગાવાં અને સાંભળવાં. શ્રીજીમહારાજની વાણીથી કોઈ શાસ્ત્ર પર નથી.”
[બ્રહ્મસ્વરૂપ યોગીજી મહારાજ - ભાગ ૪/૬૫૪]
Purushottam Prakash
Prakar - 23
Dohā
Purushottama padhāriyā, bahu jivanā karavā kāja.
Sarve sāmarthi sahita pote, āja āviyā Mahārāja... 1
Maharaj came onto this earth for the benefit of mankind. He himself came with his full powers... 1
Aneka upāye kari hari, khari ādari chhe vali khepa.
Ā same jeno janma chhe, tene āvi gayu ghanu thepa... 2
Maharaj sought many ways to liberate jivas; he put a lot of effort into his quest. Those born in this day and age have inherited a fortune... 2
Dāsanā darashana sparashathi, karyā chhe bahunā kalyāna.
Trilokanā jiva tāravā, vadu mandānu chhe vahāna... 3
He liberated many jivas even through the darshan and touch of his devotees. To liberate the jivas of the three worlds, he built a massive ship... 3
Pāra utāryā parishrama vinā, besi nāmarupi e nāva.
Je jane japyā jibhathi, te tari gayā bhava dariyāva... 4
He liberated jivas without effort; his name is the form of the ship that liberates them. Those that have chanted with their mouths have overcome this worldly life... 4
Chopāi
Evo nāmano chhe paratāpa re, dhanya je jana jape āpa re.
Purna purushottama sukhadhāma re, tene dharyu Sahajānanda nāma re... 5
That is the power and glory of his name; praise to the people who chant this name. Puran Prurushottam he has taken the name of Sahajanand... 5
Sahajānanda Sahajānanda gāya re, te to aksharadhāmamā jāya re.
Sahajānanda nāma jene mukhe re, te to brahmapura jāshe sukhe re... 6
Those who sing Sahajanand Sahajanand will surely go to Akshardham. Those that have the name Sahajanand on their lips will go to Akshardham happily... 6
Jeha mukhe e nāma uchchāra re, te to pāmi gayā bhavapāra re.
Sahajānanda nāma samaratā re, nathi parishrama pāra utaratā re... 7
The person that chants this name with their mouth will overcome the cycle of births and deaths. By remembering the name Sahajanand, they will overcome everything without effort... 7
Sahajānanda nāma je vadane re, te to pahotyā brahmasadane re.
Sahajānanda Sahajānanda gātā re, nathi kathana ene dhāma jātā re... 8
Those who have the Sahajanand name on their mouth have reached Akshardham. By singing the name Sahajanand Sahajanand; it’s not difficult for them to reach Akshardham... 8
Sahajānanda Sahajānanda kahiye re, jāne ethi parama pada lahiye re.
Jene akhanda e chhe ratana re, tene na rahe bhava atana re... 9
By chanting Sahajanand Sahajanand, the highest elevated state is obtained. Whoever constantly chants this name is no longer affected by this worldly life... 9
Swaminarayana shabade re, prāni vāsa kare chhe behade re.
Sahajānanda nāma sunyu kāne re, tene āvyu chhe e dhāma pane re... 10
Through the word Swaminarayan, the jivas attain Akshardham. Those who have heard the name of Sahajanand are fortunate to attain Akshardham... 10
Sahajānanda e nāma sāmbhali re, jāye pāpa puravanā bali re.
Suni Swaminarayana nāma re, saryā kaika jivanā kāma re... 11
By listening to the name of Sahajanand, the sins of previous lives are burnt. By listening to the name of Swaminarayan, the work of many jivas has been made easy... 11
Kāne e nāmani bhanaka padi re, tene aksharapola ughadi re.
Swaminarayanani kirati re, suni rahe nahi pāpa rati re... 12
Whoever hears the sound of that name with their ears, the doors of Akshardham open for them. Hearing the fame of Swaminarayan, even the smallest amount of sin is not left... 12
Swaminarayanani je kathā re, sune jāye nahi janma vruthā re.
Swaminarayana nāma pada re, sāmbhalatā āve sukha sada re... 13
Upon hearing the discourse of Swaminarayan, one’s life would not be wasted. Listening to the name of Swaminarayan would give them immediate happiness... 13
Chhanda ashtaka ne vali shloka re, sune bhane po’che brahmaloka re.
Sākhi shabda Swami nāme jeha re, sarve kalyānakāri chhe teha re... 14
Chhands, ashtaks and shloks; those who listen and learn these reach Akshardham. Any sākhi or even the word of Swaminarayan is fully capable of giving liberation... 14
Shvāsa ushvāse samare Swami re, teni vyādhi jāye sarve vāmi re.
Rahe rasanāe rava eno re, dhārā akhanda uchchāra teno re... 15
Those who remember Maharaj with every breath, their miseries will be destroyed. Those who keep the name of Swaminarayan on their tongue and chant this in repetition... 15
Te to pāme chhe parama prāpati re, nathi fera temā eka rati re.
Evo nāma tano paratāpa re, kahyo sahuthi adhika amāpa re... 16
They attain the superior Akshardham; there is not the slightest doubt in that. Thus is the power of his name; it is greater and higher than anything else... 16
Jāne ajāne japashe jeha re, paramadhāmane pāmashe teha re.
Evu āja ughādyu chhe bāra re, karavā bahu jivane bhavapāra re... 17
Those who knowingly or unknowingly chant his name will attain Akshardham. In this way, he has opened the doors today to make many jivas overcome worldly life... 17
Sakāra ke’tā sarve dukha vāme re, hakāra ke’tā haridhāma pāme re.
Jakāra ke’tā jaya jaya jānore, nakāra ke’tā nirbhaya pramāno re... 18
By saying the ‘S’ of Sahajanand, all pain is eradicated. By saying the ‘H’ of SaHajanand, Akshardham is attained. By saying the ‘J’ of SahaJanand, victory is achieved; by saying the ‘N’ of SahajaNand, a state of fearlessness is achieved... 18
Dakāra ke’tā dadāmā daine re, pāme dhāma Sahajānanda kahine re.
Swaminarayana nāma sāra re, jethi jiva taryā chhe apāra re... 19
By saying the ‘D’ of SahajananD, with the sounds of the drums of victory, one attains Akshardham through chanting Sahajanand. The name Swaminarayan is the essence of everything; from this name, countless jivas have been liberated... 19
Kaliyugamā karyu chhe vāna re, re’vu Narayana parāyana re.
Nathi ethi vāta kāya moti re, mara kare upāya koi koti re... 20
In this Kaliyug, he has given us a ship; we must stay solely devoted to Maharaj. There isn’t anything above doing this; it doesn’t matter if someone tries millions of other ways... 20
Iti Shri Sahajānanda Swami charana-kamala sevaka Nishkulananda Muni virachite Purushottama-Prakāsha madhye trayovashatitamah prakārah... 23