પરિશિષ્ટ: ૨
વચનામૃતમાં આવતા કઠિન શબ્દોના સરળ અર્થ
અક્ષિવિદ્યા: એકાગ્રતા; ધ્યાન.
અચ્યુત: નિશ્ચલ; પતન કે સ્ખલન વિનાનું.
અનુગ્રહ: કૃપા, મહેરબાની.
અનુલોમ: પ્રવૃત્તિની સન્મુખ; ચંચલપણાનો ભાવ, કાર્યાન્વિત.
અનુસ્યૂત: અંદર રહેલું, ગૂંથાયેલું; ગાઢ સંબંધથી જોડાયેલું, ઓતપ્રોત.
અન્વયપણું: પોતાનાથી જુદી વસ્તુમાં રહેવાપણું; એક વસ્તુ હોય ત્યાં બીજી વસ્તુનું નિયમે કરીને હોવાપણું, વ્યાપકપણું, જોડાવાપણું.
અપછરા: અપ્સરાઓ.
અવરાઈ ગયો: ઘેરાઈ ગયો, નિમગ્ન થઈ ગયો હોય; વીંટાઈ ગયો હોય.
અંડકટાહ: બ્રહ્માંડનો બહારનો ભાગ, કોચલું.
એકકળાવછિન્ન: એકસાથે, એકસમયે, સમાન કાળે.
એકકાળાવછિન્ન: એકસાથે, એકસમયે, સમાન કાળે.
એકદેશસ્થપણું: એક દેશમાં અર્થાત્ એક સ્થાનમાં રહેવાપણું.
ઉપશમપણે: શાંતપણે; ઇન્દ્રિયોનાં સંયમપણે.
ક્રિયમાણ: કરેલું, કર્મના સંદર્ભમાં આ જ દેહે કરેલું.
ક્ષોભ: ગભરામણ; ખળભળાટ, ડહોળાણ.
ખદ્યોત: પતંગિયું, આગિયો.
ગેહ: ઘર; સંસાર.
ચરાચર: ચેતન અને જડ.
ચોજાળી: સૂક્ષ્મ, ઝીણી બુદ્ધિ.
ચ્યુતભાવ: ખરવું, ક્ષીણ થવું, નાશ થવો.
જાપરો: ગણકારવું નહીં, ધ્યાનમાં ન લેવું.
તારતમ્યતા: ઓછાવત્તાપણું.
દગ્ધ: દાઝેલું.
દ્રષ્ટા: જોનારો, દેખનારો, નિહાળનારો.
દૃશ્ય: જોઈ શકાય તેવું, નજરે પડતું.
ધનકલત્રાદિક: પૈસા, પત્ની વગેરે.
નિરુત્થાનપણું: અડગપણું; સંશય-રહિતપણું.
નિરોધ: અટકાયત, રોકાણ, અવરોધ, ચિત્તની બધી પ્રવૃત્તિઓ ઇષ્ટદેવમાં પરોવી દેવી એ.
પદવી: સ્થાન; દરજ્જો
પરિચ્છિન્ન: મર્યાદિત, સીમિત.
પાજી-પળાવ: દુષ્ટ; બેશરમ, હલકું, ફાટેલ.
પાડ: રીત, પ્રકાર; સમાન, ઉપકાર.
પાતર્યો: વેશ્યાઓ, અનીતિએ ચાલનાર ખરાબ સ્ત્રીઓ, ગણિકાઓ.
પારસી: સાંકેતિક શબ્દોમાં થતી વાતચીત.
પિંડીભાવ: સંકેલવું, સંયમ કરવો; એક કરવું.
પુત્રકળત્રાદિક: પુત્ર, પત્ની વગેરે.
પૃથ્વીનું પીઠ: પૃથ્વીનું પરિમાણ; આધાર, ટેકો; વાંસો.
પ્રતિલોમપણે: પ્રવૃત્તિવિરુદ્ધ લયપણાનો અથવા શાંતપણાનો ભાવ.
બરલ્યા જેવું: નિદ્રા અથવા બેભાન અવસ્થામાં બબડવું.
બાધ: વાંધો, નડતર, અડચણ.
ભડવો: પોતાની સ્ત્રી પાસે વ્યભિચાર કરાવી એ આવક પર જીવનાર પતિ, વ્યભિચારની દલાલી કરનાર.
મળિયાગર ચંદન: કોઈમ્બતુર તથા મૈસુરની વચ્ચે આવેલ નીલગિરિ પર્વતમાળા જેનું બીજું નામ મલય પર્વતમાળા છે તેમાં થતું ઉત્તમ પ્રકારનું ચંદન.
મેષોન્મેષ: નેત્રનો પલકારો, મટકું.
યત્કિંચિત્: જે કંઈ, થોડું ઘણું.
રતી: કિંમતી ધાતુ જોખવાનું તોલાથી નાનું માપ, થોડું, લગાર.
રાશિ: સમૂહ, ઢગલો.
રુંડમુંડ: ગોળમટોળ.
લુબ્ધ: લોભાઈ જાય.
વિકલ્પ: વિષયોનું ચિંતવન. (સેતુમાલા ટીકા, તરંગ ૧૨).
વિભ્રાંત: ભ્રાંતિ, ભ્રમ.
વિલક્ષણ: જુદા જ પ્રકારનાં ગુણધર્મવાળું.
વ્યતિરેકપણું: પોતાનાં જ સ્વરૂપોમાં રહેવું તે. જુદાઈ, ભિન્નતા, સંબંધનો અભાવ.
વ્યાપકપણું: સર્વ ઠેકાણે વ્યાપી રહેવાપણું, તેની હાજરી દરેકમાં રહેવાપણું.
વ્યાપ્ય: ફેલાયેલ, વ્યાપકથી ઓછી હાજરીવાળું.
ષડૂર્મિઓ: મનના છ પ્રકારના ભાવો. આ છની ગણતરીમાં વિવિધ મતો છે જેમ કે – (૧) ભૂખ-તરસ, ટાઢ-ગરમી, હર્ષ-શોક, (ર) જન્મ-મરણ, ભૂખ-તરસ, હર્ષ-શોક, (૩) ભૂખ-તરસ, ઘડપણ-મૃત્યુ, શોક-મોહ.
સંકરપણું: ભેળ-સેળ, મિશ્રણ, ફેરફાર.
સંકલ્પ: દેહ વગેરેનું જીવાત્મા સાથે એકપણે ચિંતન.
સંસૃતિ: જન્મમરણ.
સાયદી: સાક્ષીપણું.
સ્તબ્ધપણું: દિગ્મૂઢપણું, જડપણું.
સ્તંબ: ઘાસનું થૂમડું, ઝૂમખું, ગુચ્છો.
સ્થાનકપણું: આશ્રયપણું; રહેવાપણું.
