કલ્યાણ નિર્ણય
નિર્ણયઃ ૧૬
દોહા
મુમુક્ષુ તું મને માનજ્યે, પૂરણ આણી પ્રતીત ॥
હરિ હરિજન મળ્યા વિના, નો’ય કલ્યાણ કહું કોઈ રીત ॥ ૧ ॥
અવિચળ અવશ્ય એ વાત ખરી, કરી પુરાણમાં પ્રમાણ ॥
તેહ વિના ત્રણ લોકમાં, જુવો ઝાંખી1 જો જડે કલ્યાણ ॥ ૨ ॥
કંઈક તર્યા કંઈક તરશે, કંઈક તરે છે વળી આજ ॥
તે સહુનું તું સમજજ્યે, તર્યા મળ્યા જેને મહારાજ ॥ ૩ ॥
આત્યંતિક કલ્યાણ કારણે, જાવું પ્રગટ પ્રભુને પાસ ॥
મોક્ષદાયક એહ મૂરતિ, કે મોક્ષદાતા એના દાસ ॥ ૪ ॥
ચોપાઈ
તેહ વિના ત્રિલોકને માંઈ રે, નથી કલ્યાણ થાવાનું ક્યાંઈ રે ॥
બ્રહ્મલોક2 લગી જુવો ભાળી રે, શિવલોકને જુવો સંભાળી રે ॥ ૫ ॥
જોતાં કલ્યાણ ક્યાંયે ન મળે રે, એવું સુણ્યું પુરાણ સઘળે રે ॥
યક્ષ રાક્ષસ ને રુદ્રગણ રે, તેમાં પામ્યા છે કલ્યાણ કુણ રે ॥ ૬ ॥
અજ ઈશથી શ્રેય ન થાય રે, ત્યારે બીજાથી કેમ કે’વાય રે ॥
મર પૂજો યજો3 ભજો સાચું રે, પણ કલ્યાણ થાવાનું કાચું રે ॥ ૭ ॥
એવાથી પણ અર્થ ન સરે રે, તઇયે બીજા શ્રેય કોણ કરે રે ॥
શશી સૂરજ ને વળી શેષ રે, સુર સુરપતિ ને ગણેશ રે ॥ ૮ ॥
એહ મોટા દેવ જગે જાણ રે, પણ કરી ન શકે કલ્યાણ રે ॥
ત્યારે અન્ય દેવને ઉપાસે રે, કહો કલ્યાણ તે કેમ થાશે રે ॥ ૯ ॥
માટે કલ્યાણકારી સાંભળ્યા રે, એક હરિ કે હરિના મળ્યા રે ॥
સાચી વાત તું માનજે સહિ રે, એહ બેઉ વિના મોક્ષ નહિ રે ॥૧૦॥
જે જે કરે છે કલ્યાણ સારુ રે, પણ એ વિના કામ ઉધારુ4 રે ॥
શુદ્ધ મને જો પરોક્ષ સેવશે રે, તેનું કોઈ કાળે ફળ લેશે રે ॥૧૧॥
તે પણ જ્યારરે પ્રગટ હશે હરિ રે, એની ભક્તિ માનશે સાચી કરી રે ॥
તે દી પામશે પદ નિર્વાણ રે, એ પણ સમજી લેજ્યે સુજાણ રે ॥૧૨॥
પણ વિના પ્રભુને સંબંધ રે, નહિ કલ્યાણ આદ્ય અંત્ય મધ્ય રે ॥
મોટા દેવથી મુક્તિ ન થાય રે, ત્યારે મનુષ્યથી કેમ કે’વાય રે ॥૧૩॥
જેને અજ્ઞાને લીધા છે આવરી રે, મેલ્યા પંચ વિષયે વશ કરી રે ॥
કામ ક્રોધ ને લોભના ભર્યા રે, એથી કહો કોણ જન તર્યા રે ॥૧૪॥
પિંડ પોષવા સારુ પ્રપંચ રે, સજ્જ કરી રાખ્યા સર્વે સંચ5 રે ॥
જેણે કરી આ જીવ ઝલાય રે, એવા શીખી લીધા છે ઉપાય રે ॥૧૫॥
ભણ્યા શાસ્ત્ર એ સારવા અર્થ રે, ઘણું ડાહ્યા લેવા ગૌરી6 ગર્થ7 રે ॥
એને પામવા પ્રપંચતણા8 રે, બાંધ્યા મત પંથ જગે ઘણા રે ॥૧૬॥
એને પણ ઓળખી લેવા રે, હોય કૈક ભજ્યા તજ્યા જેવા રે ॥
નોય સર્વે કલ્યાણકારી રે, વાત એ પણ જોવી વિચારી રે ॥૧૭॥
માટે મત પંથમાંહિ મળી રે, રખે જાતા જિયાં તિયાં ભળી રે ॥
નથી કોઈ કલ્યાણ કરનાર રે, પ્રભુ પ્રગટ વિના નિરધાર રે ॥૧૮॥
દેવસેવામાં પણ રહ્યો સંશે રે, ત્યારે બીજે કલ્યાણ કેમ હશે રે ॥
જોગી જંગમ શેખ સંન્યાસી રે, દત્ત દિગંબર વનવાસી રે ॥૧૯॥
જટા શ્વેતપટા વાળકટા રે, કંથર ભર્થર ને કાનફટા રે ॥
જંદા જૈન ટાટાંબર ખાખી રે, ભક્ત પંડિત કે’ મુખે ભાખી રે ॥૨૦॥
દશા વિશા વૈરાગી ઉદાસી રે, ગોરખ9 ગોદડ10 શ્રવણ ઉપાસી રે ॥
દાદુ કબીર ગુરુ ગોસાંઈ રે, દંડી મુંડી ને સૂથરા સાંઈ રે ॥૨૧॥
કુંડ ઢુંઢ ને ઊંડા અઘોરી રે, શૂન્યવાદી વેદાંતિ મુસોરી રે ॥
એહ વિના બીજા બહુ ગુરુ રે, તેમાં માન્યું છે કલ્યાણ ખરું રે ॥૨૨॥
તેને કોણ કરે આજ ખોટા રે, પણ દેવથી એ નહિ મોટા રે ॥
કોણ સમજે આ વાતનો મર્મ રે, સૌએ સત્ય માન્યો નિજધર્મ રે ॥૨૩॥
લૂંટી આંધળે બેરે બજાર રે, તેનો કોયે ન કર્યો વિચાર રે ॥
જોજ્યો પ્રભુઘેરે તમ મોટું રે, થયા કલ્યાણકારી ગુરુ કોટું રે ॥૨૪॥
એહ ગુરુ ને ગુરુના શિષ્ય રે, તેહ ઉપર કરે હરિ રીસ રે ॥
કહે જુવો અજ્ઞાની જન રે, સહી વાત સમજ્યા છે મન રે ॥૨૫॥
જેને નથી ખબર કોય ખરી રે, થયા ગુરુ વરુ11 કહે હરિ રે ॥
વાત સર્વે માનજ્યો સાચી રે, માટે રખે રે’તા એમાં રાચી12 રે ॥૨૬॥
જે જે કે’વાનું હતું તે કહ્યું રે, નથી કેડ્યે કે’વા કાંઈ રહ્યું રે ॥
સત્ય માની મુમુક્ષુ મને રે, સુણી જાળવી રાખે જતને રે ॥૨૭॥
ભવમાં13 છે ભુલવણી ભારે રે, માટે કહ્યું તુંને વારે વારે રે ॥
જે જે પૂછ્યા હતા તેં પ્રશ્ન રે, તે તે કહ્યા મેં જિજ્ઞાસુ જન રે ॥૨૮॥
જે કોઈ સાંભળી સમજશે સમું રે, તેને ટળશે વિકટ વસમું રે ॥
કહ્યું જે જે પૂછ્યું તે તે કથી રે, જે મેં કહ્યું તેમાં જૂઠું નથી રે ॥૨૯॥
સાચી વાત છે શાસ્ત્ર પુરાણે રે, સમજી લખ્યું છે સંત શિયાણે14 રે ॥
સુણી અનઘ15 પામશે આનંદ રે, નિશ્ચે કે’ એમ નિષ્કુળાનંદ રે ॥૩૦॥
ઇતિ શ્રી કલ્યાણનિર્ણયમધ્યે મુક્તમુમુક્ષુ સંવાદે ષોડશો નિર્ણયઃ ॥૧૬॥