કલ્યાણ નિર્ણય
નિર્ણયઃ ૧૭
દોહા
મુમુક્ષુ કહે મન માહે રે, નથી રહી કસર કાંઈ ॥
સંશય સર્વે શમી ગયો, સુણી વચન તમારાં સુખદાઈ ॥ ૧ ॥
વચને વચને મેં વિચારિયું, તેમાં જોયું તમારું મેં તાન ॥
હરિ હરિજન વણ મળ્યે, નો’ય નિર્ભય જન નિદાન ॥ ૨ ॥
પ્રભુ પ્રગટનું નથી પૂછતો, પૂછું છું પ્રભુના મળેલ ॥
એક રહ્યા વા’લાના વચનમાં, એક વચનમાંથી ટળેલ ॥ ૩ ॥
એ બેઉનાં વચન બરોબરી, કે અધિક ન્યૂન છે એહ ॥
મુમુક્ષુને કેમ માનવું, એહ મટાડિયે સંદેહ ॥ ૪ ॥
ચોપાઈ
મો’રે બેઉ હતા હરિદાસ રે, રે’તા પ્રગટ પ્રભુને પાસ રે ॥
બેઉ સરખા માનતા વચન રે, રહેતા આજ્ઞામાં રાત દન રે ॥ ૫ ॥
તેમાં એક હતો આત્મજ્ઞાની રે, બીજો ઊંડો અતિ અભિમાની રે ॥
આત્મજ્ઞાનીને માન ન આવે રે, દેહમાની માને સુખ પાવે રે ॥ ૬ ॥
તે તો માન મળે કે ન મળે રે, ત્યારે અંતરમાં રહ્યો બળે રે ॥
ઘણું ઘુઘવતો રહે ધોખે રે, પછી પ્રભુજીથી પડ્યો નોખે રે ॥ ૭ ॥
બીજે જઈ બાંધે બીજો મત રે, કહે સત્સંગને તે અસત્ય રે ॥
જે જે શીખ્યો’તો સંતની સાથ રે, તે તે હથિયાર આવ્યાં હાથ રે ॥ ૮ ॥
કરે વાત વડાઈની ઘણી રે, તેમાં જણાવે મોટ્યપ પોતાતણી રે ॥
બહુ વાત કરે છે બનાવી રે, રૂડી લાવન1 લલિત2 લાવી રે ॥ ૯ ॥
બોલે મુખથી મીઠાં વચન રે, કરે જનનાં મન રંજન રે ॥
બહુ દેખાડે નિશ્ચયનું જોર રે, પણ હોય પ્રભુજીના ચોર રે ॥૧૦॥
વર્તતા હોય વચન વિરોધે રે, એવા થકા બહુ જીવ બોધે3 રે ॥
તેહ જીવ તરે કે ન તરે રે, કે’જ્યો સમજાવી સંશયને હરે રે ॥૧૧॥
હોય હરિના મળેલ ખરા રે, પણ વચન ન માને જરા રે ॥
વરતે પોતે વચનથી બા’ર રે, તેની ખોટ્ય ન માને લગાર રે ॥૧૨॥
થયો પ્રભુથી પોતે વિમુખ રે, માન્યું પામ્યો પૂરણ હવે સુખ રે ॥
કે’ છે બીજાઓને કોરે4 તેડી રે, હું તો નીસર્યો છઉં ભાંગી બેડી5 રે ॥૧૩॥
એવી ફરી ગઈ હોય બુદ્ધિ રે, તે તો ક્યાંથી કરે વાત સુધી રે ॥
ઊંધી વાતે રાખ્યા જીવ રુંધી રે, રહ્યા અભાગી એમાં વળૂંધી6 રે ॥૧૪॥
એનું કલ્યાણ થાય કે ન થાય રે, કે’જ્યો સમજાવી સંશય જાય રે ॥
કહ્યું કલ્યાણ હરિ હરિદાસે રે, માટે મેં પૂછ્યું તમારે પાસે રે ॥૧૫॥
એવું સાંભળી બોલ્યા મુક્ત રે, સુણ્ય જિજ્ઞાસુ તેની વિગત રે ॥
જે જે કહ્યાં હરિયે વચન રે, તેમાં રહે જિયાં લગી જન રે ॥૧૬॥
તિયાં લગી તારે જીવ બહુ રે, પામે હરિના ધામને સહુ રે ॥
જ્યારે નીસરે વચનથી બા’રે રે, ત્યારે પોતે ન તરે ન તારે રે ॥૧૭॥
જેમ જળ બા’ર થયું જા’જ રે, તઈયે તર્યા તારવાની નાજ રે ॥
શક્કો7 તજીને ચાલે સિપાઈ રે, તેનો ન ચાલે હુકમ કાંઈ રે ॥૧૮॥
છડી પડી મૂકી છડીદાર રે, કરે હજત8 તો ખાય માર રે ॥
કોટ બા’ર નીસરે શાહુકાર રે, બહુ લૂંટાય કુટાય બા’ર રે ॥૧૯॥
તેમ સંત વચન જો ત્યાગે રે, તેને કાળ માયાનું લારું9 લાગે રે ॥
બીજાને તો ક્યાં થકી તારે રે, પડ્યું પોતાનું પણ ઉધારે રે ॥૨૦॥
ખાધી ખોટ્ય મોટી થયો ખુવાર10 રે, કરે છે બીજાને ભાગદાર રે ॥
હોય મૂરખ તે માને એનું રે, નથી ઠોર ઠેકાણું11 જ જેનું રે ॥૨૧॥
એવાનો તો સંગ તજી દેવો રે, એનો ઉપદેશ પણ ન લેવો રે ॥
નથી મુખ એનું જોયા જેવું રે, દર્શ સ્પર્શ એનું તજી દેવું રે ॥૨૨॥
એની વાત જાણો લાળ વ્યાળ12 રે, જેવી હડકાયા શ્વાનની લાળ રે ॥
એને પ્રસંગે પામિયે દુઃખ રે, કરે વિમુખ મળી વિમુખ રે ॥૨૩॥
એની વાતને ઓળખી લેવી રે, ન માનવી સાચા સંત જેવી રે ॥
વચન એનાં છે વિષ13 સમાન રે, તેને કે દી દેવા નહિ કાન રે ॥૨૪॥
કોઈ કાયર થઈ રહે કોરે રે, બોલે પોતાનું પોતે ન જોરે રે ॥
કહે સંતની મોટપ્ય ઘણી રે, પોતે કહે ખોટ્ય પોતા તણી રે ॥૨૫॥
એવો હોય કોઈ હરિજન રે, તેનાં સાધારણિક વચન રે ॥
એને સુણે નહિ સાર અસાર રે, વચન વિમુખનાં દુઃખ દેનાર રે ॥૨૬॥
માટે સાચા સંતનાં જે વેણ રે, સહુ જનને છે સુખ દેણ રે ॥
જે જે ઉચ્ચાર એના મુખનો રે, તે તો દેનાર સૌને સુખનો રે ॥૨૭॥
મન કર્મ ને વચને કરી રે, એહ વાત માની લેજ્યો ખરી રે ॥
કહ્યું કલ્યાણનિર્ણય કથી રે, ખરી વાત છે એ ખોટી નથી રે ॥૨૮॥
શુદ્ધ મુમુક્ષુ શોધશે સાર રે, કરી અંતરે ઊંડો વિચાર રે ॥
ગાફલને તો નહિ પડે ગમ રે, નીર14 ક્ષીર15 સમજશે સમ રે ॥૨૯॥
તેને ઉપર નથી આ વાત રે, સમજુ સમજજ્યો સાક્ષાત રે ॥
સમું સમજતાં પામશો પાર રે, કહે નિષ્કુળાનંદ નિરધાર રે ॥૩૦॥
ઇતિ શ્રીકલ્યાણનિર્ણયમધ્યે મુક્તમુમુક્ષુ સંવાદે સપ્તદશો નિર્ણયઃ ॥૧૭॥