યમદંડ
કડવું ૧૯
પૂર્વછાયો
કુસંગ ને સતસંગનું, કહ્યું રૂડી રીતે કરી રૂપ ॥
સર્વે જન હવે સાંભળો, કહું એક વાત અનુપ ॥ ૧ ॥
જે સુણી આ જીવને, ઊઘડે અંતરની આંખ્ય ॥
સતસંગ સમજી કરે, તજે કુસંગ કરવા ધાંખ ॥ ૨ ॥
જેમ સર્વે સંત તણી, એક રે’ણી ને એક રીત ॥
તેમ હરિની હોય નહિ, કહું તેહ સુણો દઈ ચિત્ત ॥ ૩ ॥
જીવના કલ્યાણ કારણે, ધરે જૂજવી જાતના તન ॥
જિયાં જેવું કામ પડે, તિયાં તેવા થાય ભગવન ॥ ૪ ॥
ચોપાઈ
હવે સાંભળો સહુ સુજાણ રે, કહું વાત શાસ્ત્ર પ્રમાણ રે ॥
જેથી પ્રભુપણું પ્રિછાય રે, પ્રભુ પ્રગટમાં સંશય ન થાય રે ॥ ૫ ॥
દશ ચોવીશ આદિ અનંત રે, ધરે તન ઉદ્ધારવા સંત રે ॥
મત્સ્ય કચ્છ ને વરાહ નામ રે, નૃસિંહ વામન પરશુરામ રે ॥ ૬ ॥
રામ કૃષ્ણ બુદ્ધ ને કલકી રે, એહ આદિ જે તન અલોકી રે ॥
મત્સ્ય કચ્છ વારિમાં વિચર્યા રે, વરાહ નૃસિંહ વનમાં ફર્યા રે ॥ ૭ ॥
વામન પરશુરામ કહું વર્ણી રે, રામ કૃષ્ણની અલૌકિક કર્ણી રે ॥
બુદ્ધ શુદ્ધબોધના દાતાર રે, કલ્કી ભૂમિહરણ ભાર રે ॥ ૮ ॥
ક્રિયા એકએકની ન મળે રે, એમ લખ્યું પુરાણ સઘળે રે ॥
પણ કરવું જીવોનું કલ્યાણ રે, ધર્મ થાપી પાપી લેવા પ્રાણ રે ॥ ૯ ॥
જુગોજુગ પ્રગટે પાપી રે, કરે અધર્મ ધર્મ ઉથાપી રે ॥
દ્વિજ રાજ વળી વેષ ધારી રે, જેને કહ્યે વર્તે વર્ણ ચારી રે ॥૧૦॥
એમાં આવી રહે છે અધર્મ રે, તેહ કરાવે સૌને કુકર્મ રે ॥
સંત ભક્ત તપસી ને ત્યાગી રે, પીડે રંક ઋષિને અભાગી રે ॥૧૧॥
સતશાસ્ત્ર શ્રવણે ન સુણે રે, ખોટાં શાસ્ત્ર વાંચે બેસી ખુણે રે ॥
જેમાં મદ્ય માંસ વ્યભિચાર રે, જાતિવિટાળ ને અનાચાર રે ॥૧૨॥
એવાં શાસ્ત્ર સહુને સુણાવે રે, પાપીને તેની પ્રતીત આવે રે ॥
પછી મનને ગમે તે વરતે રે, બિયે નહિ અશુભ આચરતે રે ॥૧૩॥
બાંધી મહાપ્રભુએ મરજાદ રે, તેને ભાખે1 કુકર્મી ક્રવ્યાદ રે ॥
તેને દેખી ન શકે દયાળ રે, આવે એને અર્થે તત્કાળ રે ॥૧૪॥
ધર્મરક્ષા કરવાને કાજ રે, જુગોજુગ પ્રગટે મહારાજ રે ॥
તેમાં હરિજનનાં દુઃખ હરે રે, જેવું ઘટે તેવું તન ધરે રે ॥૧૫॥
તાતપર્ય એ સર્વેનું એક રે, કહ્યું વિચારી કરી વિવેક રે ॥
જેમ સાધુ સાધુતાયે અતિ રે, તેમ કૃષ્ણ કલ્યાણમૂરતિ રે ॥૧૬॥
પણ એથી ન હોય અકાજ રે, છે એ કલ્યાણમૂર્તિ મહારાજ રે ॥
જોને કામ ભાવે ભજી ગોપી રે, કુળ વેદ મર્યાદાને લોપી રે ॥૧૭॥
ભયે ભજીયા કંસ ભૂપાળ રે, ક્રોધભાવે ભજ્યા શિશુપાળ રે ॥
સ્નેહે વસુદેવ ને દેવકી રે, દુષ્ટભાવે કરી ભજી બકી2 રે ॥૧૮॥
સખાભાવે પાંડવ પ્રમાણ રે, દાસભાવે ઉદ્ધવ સુજાણ રે ॥
એહ આદિ સુખી થયા બહુ રે, પ્રગટ પ્રભુને સ્પરશી સહુ રે ॥૧૯॥
માનો ન ફરે એહ એંધાણ રે, પ્રભુ મળ્યે કોટિ કલ્યાણ રે ॥
વળી અજીત એવું આ મન રે, તેને જીતવે એ ભગવન રે ॥૨૦॥
એહ એંધાણે લેવા ઓળખી રે, પણ ક્રિયા તો ન હોય સરખી રે ॥
એહ મર્મ મેં કહ્યો અનુપ રે, સત્ય એમ છે એનું સ્વરૂપ રે ॥૨૧॥
કૃપાસિંધુ જે કૃષ્ણ મુરારિ રે, તે તો અવતારના અવતારી રે ॥
જે જે અવતાર કહ્યા મેં કથી રે, તે તો સર્વે શ્રીકૃષ્ણ માંયથી રે ॥૨૨॥
સર્વેનું છે શ્રીકૃષ્ણ કારણ રે, ભવભયહારી ભક્તતારણ રે ॥
આપ ઇચ્છાએ પ્રગટે મહારાજ રે, નિજજનની રક્ષાને કાજ રે ॥૨૩॥
જ્યારે કરવું હોય જેવું કામ રે, તન તેવું ધરે ઘનશ્યામ રે ॥
પણ સહુનું કારણ કૃષ્ણ રે, તેનું દુર્લભ સર્વને દષ્ણ3 રે ॥૨૪॥
તે તો સ્વયં પ્રભુ શ્રીહરિદેવ રે, તેનો જાણ્યો છે વિરલે4 ભેવ5 રે ॥
જે કોઈ મન વાણીને અગમ રે, તે તો થયા છે સહુને સુગમ રે ॥૨૫॥
કરવા કોટિ જીવનાં કલ્યાણ રે, આજ આપે પ્રગટ પ્રમાણ રે ॥
દેવા દર્શ સ્પર્શ અભયદાન રે, ઢળ્યા અઢળક ભગવાન રે ॥૨૬॥
તેને આવી મળે જન જેહ રે, જમદંડથી મુકાય તેહ રે ॥
ટળે સર્વે સંકટ ત્યારે રે, મળે સંત કે શ્રીહરિ જ્યારે રે ॥૨૭॥
સુખકારી દુઃખહારી દોય રે, સાચા સંત કે શ્રીકૃષ્ણ સોય રે ॥
જેને કહું છું શ્રીકૃષ્ણ અમે રે, તે જ શ્રીહરિ સમજો તમે રે6 ॥૨૮॥
એહ સર્વે સુખનું છે ધામ રે, સુખદાયી શ્રીઘનશ્યામ રે ॥
જન ઇચ્છે સુખી થાવા જેહ રે, અચળ એક ઠેકાણું છે એહ રે ॥૨૯॥
તેહ વિના નથી સુખ થાવા રે, જન્મ મરણ મહાદુઃખ જાવા રે ॥
કાં તો તે પ્રભુ કાં તેના જન રે, સુખી થાવા ઠામ માનો મન રે ॥૩૦॥
નથી એહ વિના બીજો ઉપાય રે, સત્ય માની લેજ્યો મનમાંય રે ॥
જેહ સમે જેનું હોય રાજ રે, તેહ સમે સરે તેથી કાજ રે ॥૩૧॥
માટે આ સમે એહ ભગવન રે, નિશ્ચે માની લેજ્યો સહુજન રે ॥
તે મળ્યા છે જેને મહારાજ રે, તેનાં સર્યાં છે સર્વે કાજ રે ॥૩૨॥
નથી રહ્યું તેને કાંય કરવું રે, જન્મ મરણ ભવફેરા ફરવું રે ॥
છેલ્લો જન્મ છે આ જાણી લેજ્યો રે, એમ જાણી આનંદમાં રે’જ્યો રે ॥૩૩॥
જ્યારે આવશે આ તન અંત રે, તેનું સહુ જાણો છો વરતંત રે ॥
નિશ્ચય આવે છે તેડવા નાથ રે, નિજસંત સખા લઈ સાથ રે ॥૩૪॥
અશ્વ રથ વહેલ્ય વિમાન રે, ગજ ગરૂડ ગાડિયો નિદાન રે ॥
આવે એક બે ત્રણ દિન આગે રે, દેઈ દર્શન ને દુઃખ ભાંગે રે ॥૩૫॥
તેને આવી કહે એમ નાથ રે, તુંને તેડી જાશું અમ સાથ રે ॥
થાજ્યે સાબદો કહી સહુને રે, કહેજ્યે આવ્યાં છે તેડવા મુને રે ॥૩૬॥
કરજ્યે વાયદો વિશ્વાસ લાવી રે, તેડી જાશું તે સમે અમે આવી રે ॥
નહિ પડે તેમાં ફેર કાંઈ રે, નિર્ભય રે’જ્યે તું મનમાંઈ રે ॥૩૭॥
એમ આગેથી કહે અવિનાશ રે, તેણે મન મગન રહે દાસ રે ॥
તેહ સમે તેડવાને આવે રે, સંગે સાજ અલૌકિક લાવે રે ॥૩૮॥
સર્વે સુખમય તે સમાજ રે, એમ આવે તેડવા મહારાજ રે ॥
વળી તે વિના બીજી છે રીત રે, સહુ સાંભળજો દઈ ચિત્ત રે ॥૩૯॥
જ્યારે ત્યાગવું હોય તનને રે, ત્યારે મો’રે જણાય જનને રે ॥
પછી બીજા જનને એમ કહે રે, મારો દેહ હવે નહિ રહે રે ॥૪૦॥
આજ થકી પાંચ દશ દન રે, વીશ ત્રીશમાં ત્યાગીશ તન રે ॥
જેને આવવું હોય મારે સંગે રે, તેને તેડી જાઉં હું ઉમંગે રે ॥૪૧॥
કરવું હોય જો સાબિત કેને રે, હરિધામમાં પોં’ચાડું તેને રે ॥
જે ધામમાં સદાય છે સુખ રે, નથી કોઈ વાતનું જિયાં દુઃખ રે ॥૪૨॥
તે ધામ ગોલોક કે’વાય રે, જેને મોટામોટા મને ચા’ય રે ॥
તેહ મધ્યે કરી રહો વાસ રે, જિયાં કાળ માયાનો નહિ ત્રાસ રે ॥૪૩॥
એવી હિંમત સોત હરિજન રે, એમ કહીને ત્યાગે છે તન રે ॥
એવી રીત સત્સંગ માંય રે, તેહ વિના બીજે નથી ક્યાંય રે ॥૪૪॥
એહ મોટા પ્રતાપને માનો રે, નથી એ પ્રતાપ કાંઈ છાનો રે ॥
સર્વે ધામ તણા જેહ ધામી રે, તે આવ્યા છે સહજાનંદ સ્વામી રે ॥૪૫॥
આવી શક્કો બેસાર્યો નવલ રે, અતિ અનુપમ જે અવલ રે ॥
સર્વે જીવ તણા સુખ કાજે રે, રૂડી રીત ચલાવી મહારાજ રે ॥૪૬॥
સુણી હરિજન રે’જ્યો મગન રે, મને માની લેજ્યો ધન્યધન્ય રે ॥
કહ્યાં જમપુરીનાં જે દુઃખ રે, તેના ભોગવનારા વિમુખ રે ॥૪૭॥
જેણે પ્રગટ પ્રભુને ત્યાગી રે, બીજી વાતે વળગ્યા અભાગી રે ॥
તે તો જમપુરીમાંઈ જાશે રે, તિયાં મનગમતો માર ખાશે રે ॥૪૮॥
કહી વિસ્તારી સરવે વાત રે, સુખ દુઃખ કહ્યાં સાક્ષાત રે ॥
નથી કે’વા કેડ્યે કાંઈ રાખ્યું રે, ભલી રીતે એ સર્વે ભાખ્યું રે ॥૪૯॥
જેવું કહ્યું’તું મહારાજે મુને રે, તેવું કહી સમજાવ્યું સહુને રે ॥
એહ મોટો થયો ઉપકાર રે, સુણી તરશે સહુ નરનાર રે ॥૫૦॥
પાપી બી’શે કરતાં તે પાપ રે, સુણી આ ગ્રંથ શ્રવણે આપ રે ॥
માટે રૂડું થયું જાણો જન રે, સુણી સહુ થાશે પાવન રે ॥૫૧॥
કહ્યું સર્વે સૂચવી સહુને રે, જેવું હરિએ ઉપજાવ્યું મુને રે ॥
આ જે જમદંડ ગ્રંથ ગાશે રે, સુણી જમદંડથી મુકાશે રે ॥૫૨॥
દેશે સાંભળી વિપ્રને દાન રે, અન્ન ધન વસ્ત્રાદિ સન્માન રે ॥
તે તો સુખી થાશે નરનાર રે, વળી સહજે તરસે સંસાર રે ॥૫૩॥
કહી સુખદુઃખની મેં વિધિ રે, જેવી મહારાજે આજ્ઞા કીધી રે ॥
કહ્યું મેં તો મતિ પ્રમાણે રે, જથાર્થ તો મહાપ્રભુ જાણે રે ॥૫૪॥
ઓછું અધિકું કહ્યું હોય કાંઈ રે, તે તો નાવ્યું હોય જાણ્યામાંઈ રે ॥
કહે નિષ્કુળાનંદ વિચારી રે, સહુ જન લેજ્યો હૈયે ધારી રે ॥૫૫॥