વિશ્રામ ૧૬
પૂર્વછાયો
સદ્ગુણિ વિપ્ર સજોદરા, રુડું રામેશ્વરભાઈ નામ;
વાસ વસે વટપુર વિષે, તેને વાલા ઘણા ઘનશ્યામ. ૧
ચોપાઈ
વિદ્યાવંત પ્રમાણિક પૂરા, નહિ અક્કલ માંહિ અધૂરા;
ગુણ ગાયકવાડને ભાવ્યા, દાનાધ્યક્ષ તો તેથિ ઠરાવ્યા. ૨
મહારાજા રિઝ જ્યારે જ્યારે, ધન અઢળક આપે તે વારે;
રુપૈયા મળ્યા એથિ અનેક, પણ પુત્ર ન પામિયા એક. ૩
જમનાબાઇ તો તેની નારી, થઈ તે પણ સત્સંગિ સારી;
મહાલક્ષ્મી પુત્રી થઈ એક, એ તો સદ્ગુણ પામિ અનેક. ૪
ધર્મવંત જે ધીરજરામ, કરે એ પણ ઉત્તમ કામ;
તેની સાથે તેને પરણાવી, આપિ પેરામણી મનભાવી. ૫
એક દિવસ રામેશ્વરભાઈ, ઘરુણીની1 સાથે ઘર માંઈ;
બેસિ બે જણે કીધો વિચાર, ધન છે પણ કોણ ખાનાર? ૬
પુત્ર આપ્યો નહીં પરમેશે, કોણ જાણે આ ધન કોણ લેશે;
માટે વાવરિએ નિજ હાથે, કર્યું હાથે તે આવશે સાથે. ૭
દેવ અર્થે જો ધન ખરચાય, તો જ ધન તે સુફળ કહેવાય;
કાગડા કુતરા જેવા જન, ખાઈ જાય તે નિષ્ફળ ધન. ૮
સંત ગોપાળાનંદજિ જેવા, મેં તો સેવ્યા છે સદ્ગુરુ એવા;
માટે વ્યર્થ ઉડાવું ન નાણું, સારે મારગે ખર્ચિ હું જાણું. ૯
શ્રમ ઝાઝો કરી સંપડાવ્યું,2 કેમ જાય તે વ્યર્થ ઉડાવ્યું;
સુણિ બાઇ બોલ્યાં જોડિ હાથ, તમે સાચું કહ્યું સ્વામિનાથ. ૧૦
તન મન ધન આપણાં જેહ, કૃષ્ણ અર્પણ કીધાં છે તેહ;
સહજાનંદ આપણા ઇષ્ટ, અન્ય દેવ તો સર્વે અનિષ્ટ. ૧૧
ઇષ્ટ મંદિર છે એહ ઠામ, દેવ લક્ષ્મીનારાયણ નામ;
ત્યાં છે ગોટકો પરસાદિ તણો, મહિમા એનો ઉત્તમ ઘણો. ૧૨
માટે મંદિર તે સ્થળે મોટું, કરિયે તો તે કામ ન છોટું;
રાજિ થાશે શ્રીજીમહારાજ, રાજિ આચાર્ય સંત સમાજ. ૧૩
એવું દંપતિને દિલે ભાવ્યું, સ્વામિએ સંતને સંભળાવ્યું;
પવિત્રાનંદ ને પ્રજ્ઞાનંદ, અતિ પામિયા એ તો આનંદ. ૧૪
વળિ મુકુંદપ્રિયાનંદ વરણી, કહે એ તો અતી ભલિ કરણી;
તથા મુકુંદચરણ દાસ, જેને પુરાણનો છે અભ્યાસ. ૧૫
તેણે પણ વેણ એવું ઉચ્ચાર્યું, એ તો કામ છે સર્વથિ સારું;
પણ સૌ સતસંગિ સહાય, કરે તો મોટું મંદિર થાય. ૧૬
સુણિ બોલ્યા રામેશ્વરભાઈ, સંતનાં વેણ છે સુખદાઈ;
ભલે સત્સંગિયોને બોલાવો, ઇચ્છા સૌ હરિજનનિ પુછાવો. ૧૭
મુખ્ય સત્સંગિયોને બોલાવ્યા, તે તો મંદિરમાં તર્ત આવ્યા;
તેનાં નામ કહું સુણો આપ, નામ લેતાં ટળિ જાય પાપ. ૧૮
દવે વિપ્ર ચતુર્ભુજભાઈ, જેની રાજમાં લાજ મનાઈ;
બાપુભાઈ રુડા વૈદરાજ, તેની પણ ઘણિ રાજમાં લાજ. ૧૯
તેના તાત તો લક્ષમીરામ, કરે તે પણ વૈદનું કામ;
સારા શાસ્ત્રિ કૃષ્ણરામ જાણો, શાસ્ત્રિ પુરપતિના તે પ્રમાણો. ૨૦
વૈદ આવ્યા વળી રામનાથ, આપા પૂરાણિ પણ તેહ સાથ;
પઢિ જાણે પુરાણ તે કેવા, જાણો સાક્ષાત વ્યાસજિ જેવા. ૨૧
શાસ્ત્રિ ત્રંબક પણ ગુણવાન, તે તો ત્રંબકદેવ સમાન;
બદરીનાથ પુત્ર પ્રમાણો, તાત તુલ્ય તે વિદ્વાન જાણો. ૨૨
દયાશંકર ને વિષ્ણુરામ, મૂળજી ત્રણે વૈદ્યનાં નામ;
દવેજી રુડા લક્ષમીરામ, સારા સત્સંગિ સદ્ગુણધામ. ૨૩
કિલાભાઈ ને કેશવલાલ, દામોદર દ્વિજ સદ્ધર્મપાળ;
ગુણના નિધિ ગણપતરામ, સારા શુક્લ પ્રેમાનંદ નામ. ૨૪
રામચંદ્ર સુબા મતિમંત, ભલા ભક્ત ભજે ભગવંત;
રુડા રાજેશ્રિ જીવંતરાવ, ભાળ્યો તેનો તો અદ્ભુત ભાવ. ૨૫
રાવસાહેબ મહિરાલ ભાઉ, જેનિ કીર્તિ ગઈ ઘણા ગાઉ;
જનો જોઈ જેના ગુણસાર, કહે ગણપતિનો અવતાર. ૨૬
શાસ્ત્રિ ધર્મિષ્ઠ ધીરજરામ, ભલા ભક્ત લલ્લુ ભટ નામ;
પ્રભાશંકર નાગર નાતે, ભજે ભગવાનને ભલિ ભાતે. ૨૭
શિવશંકર પુરુષોત્તમ, જેને સત્સંગની પડી ગમ;
ભુરોભાઈ તો વિપ્ર શ્રીગોડ, જેને કૃષ્ણ ભજ્યાના છે કોડ. ૨૮
પ્રભાશંકર વિપ્ર પવિત્ર, વિવેકી જેનિ બુદ્ધિ વિચિત્ર;
દાજિબા દક્ષણી દયાવંત, ભોજાજી ભજે શ્રીભગવંત. ૨૯
નારુપંતના સત્પુત્ર બાપુ, એને તો ઉપમા કેની આપું;
જેના તાતે સેવ્યા ઘનશ્યામ, જાણે સૌ હરિજન તેનું નામ. ૩૦
છોટાલાલ તો કાયસ્થ કહું, હેત હરિપદમાં તેને બહુ;
વળિ ઉત્તમ નામે વકીલ, દયાવંત દિસે તેનું દીલ. ૩૧
સુત તેના ભલા દલસુખ, કહું વાણિયા ભક્ત જે મુખ્ય;
બાપુજી તથા ગિરધર ગાંધી, જેણે પ્રીતિ પ્રભુપદે સાંધી. ૩૨
કહિયે નથુ ભક્ત કંદોઈ, સત્ય માર્ગ લિધો જેણે જોઈ;
નથુ હરજી ને કૂબેરભાઈ, તેનિ ભક્તિ ભલી વખણાઈ. ૩૩
મથુર ગોકળ ને હરિલાલ, વાવરી જેણે બુદ્ધિ વિશાળ;
બીજા કૂબેર ને બાપુભાઈ, જેમાં છે ગુણ ગંભીરતાઈ. ૩૪
શિવલાલ ને શામળ નામ, ત્રીજા ત્રીકમ પણ ગુણધામ;
સોનિ દલસુખ ને નરોત્તમ, દામોદર સોનિ પણ તેહ સમ. ૩૫
તંબોળી ઇચ્છો જેઠો કુબેર, ભજે તે પ્રભુને રુડિ પેર;
હરગોવિંદ હરિગોવિંદ, પ્રભુનાં પૂજે ચરણારવિંદ. ૩૬
આવ્યા સુતાર ભક્ત તે ઠામ, પીતાંબર હરગોવિંદ નામ;
ગંગારામ તથા બાપુભાઈ, જેને રીત રુડી સમઝાઈ. ૩૭
બાપુભાઈ બીજા તે ખુશાલ, થયા હરિ ભજિને તે નિહાલ;
પ્રેમાનંદ ને જીવણ જેહ, તર્યા ભવ પ્રભુને ભજિ તેહ. ૩૮
સૂત્રધર3 જગજીવન આદી, ભક્ત ઈશ્વર એ તો ખરાદી;4
કાછિયા કહું હરજીવન, હરગોવન પણ હરિજન. ૩૯
છોટો કરસન ને જિવરામ, સેવે શ્રીહરિને આઠે જામ;
કહું લુહાર જે હરિજન, લલ્લુ ત્રીકમ ને વૃંદાવન. ૪૦
ભક્ત શીરોઇયા મારવાડી, તેનાં નામ કહું છું અગાડી;
પનોજી નરસિંહ ગોવિંદ, પ્રભુનાં પૂજે ચરણારવિંદ. ૪૧
આશો ખારવો ભક્ત તે કેવો, ગૂહ રામનો ભક્ત તે જેવો;
એહ આદિકને જે બોલાવ્યા, અતિ ઉમંગથી સહુ આવ્યા. ૪૨
સંતે વાત કહી સંભળાવી, રામેશ્વરભાઇની રુચિ આવી;
સારું રચવું શિખરબંધ ધામ, ખૂબ ખરચવા તે માંહિ દામ. ૪૩
રુચિ સૌ સતસંગિનિ કેવી, અમે ધાર્યું એ તો પુછિ લેવી;
તે માટે તેડાવિયા તમને, હોય ઇચ્છા એવી કહો અમને. ૪૪
સુણિ સત્સંગિયોયે ઉચ્ચાર્યું, એ તો કામ અતી ઘણું સારું;
જર પ્રાપ્ત થયું હોય જેને, એવું કરવું તે યોગ્ય છે તેને. ૪૫
ધનવંત રામેશ્વરભાઈ, તેનિ બુદ્ધિ પવિત્ર જણાઈ;
તેથિ થૈ એવિ સારિ ઇચ્છાય, નહિ તો એવિ ઇચ્છા ન થાય. ૪૬
અમે સૌ નિજ શક્તિ પ્રમાણે, આપશું ધન જે એહ ટાણે;
કૃપા લાવિ કરો અંગિકાર, કહ્યો એહ અમારો વિચાર. ૪૭
સુણિ બોલ્યા રામેશ્વરભાઈ, સાચિ સતસંગની છે સગાઈ;
રાજિ સત્સંગિયો થાય જેમ, તન મનથિ કરીશ હું તેમ. ૪૮
કાંઇ સતસંગિએ ધન દીધું, મોટા મંદિર અર્થે તે લીધું;
પછિ શિલ્પિયો સુજ્ઞ તેડાવ્યા, પાયા મંદિર કેરા નખાવ્યા. ૪૯
વટપુરમાં પછી થયું ધામ, સારું શિખર સહિત તે ઠામ;
હતી સાલ બત્રીશનિ ખાસી, શુદિ તેરશ વૈશાખ માસી. ૫૦
જૈને ભગવતપ્રસાદે ત્યારે, સમૈયો કર્યો વટપુર ભારે;
પ્રતિષ્ઠા પ્રતિમાઓનિ કરવા, તેને અંગે હોમાદિ આદરવા. ૫૧
બેસાર્યા તહાં વિહારીલાલ, પુત્ર તુલ્ય ગણી તેહ કાળ;
મધ્યે લક્ષ્મીનારાયણ દેવ, હરિકૃષ્ણ સ્થાપ્યા તતખેવ. ૫૨
રાધિકા સાથે કુંજવિહારી, મૂર્તિ દક્ષિણ ખંડમાં ધારી;
શજ્યા ઉત્તર ખંડમાં સ્થાપી, જેનાં દર્શનથી તરે પાપી. ૫૩
ભાઇ રામેશ્વરે ત્યાં અત્યંત, જમાડ્યા ભલા બ્રાહ્મણ સંત;
દક્ષિણા દ્વિજને પણ દીધી, વેદમંત્રનિ આશિષ લીધી.૫૪
પૂજ્યા આચાર્યને પુરિ પ્રીતે, વસ્ત્ર ભૂષણ અર્પ્યાં સુરીતે;
હતું મૂર્તિમાં જેહનું મન, થયાં શ્રીજિ તણાં દરશન. ૫૫
કહ્યું સંતે સહુ જન પાસે, આંહિ તો મોટું ધામ ગણાશે;
જાત્રા સત્સંગિયો આવી કરશે, મનમાં મહિમા એનો ધરશે. ૫૬
શાર્દૂલવિક્રીડિત
તે રામેશ્વરભાઇ બાઈ જમના જનમ્યાં ભલે જાણિએ,
જેનાં નામ પ્રભાતમાં જ ઉઠિને ઉચ્ચારમાં આણિએ;
કીધું ઉત્તમ કામ ધામ હરિનું શોભીત સારું કર્યું,
રીઝે અક્ષરધામના અધિપતિ છે ઠીક એવું ઠર્યું. ૫૭
વાસી શ્રીવટપૂરના હરિજનો છે પુણ્યશાળી સહુ,
જેણે સારિ સહાયતા કરિ કર્યું મંદિર મોટું બહુ;
એ તો અક્ષય પુણ્ય એહ જનનું વીતે ન વર્ષો જતાં,
તે તો પુણ્ય ન જાય જાય જુગ તો જાશે ન મેરુ જતાં. ૧૮
પુષ્પિતાગ્રાવૃત્ત
હરિસુતસુત મૂર્તિ સ્થાપિ જેહ, સ્મરણ કરી છબિ નામ ધામ તેહ;
સુખકર તમને કથા સુણાવી, મુજ મનની સ્મૃતિ માંહિ જેહ આવી. ૫૯
ઇતિ શ્રીવિહારિલાલજીઆચાર્યવિરચિતે હરિલીલામૃતે દશમકલશે
ભૂમાનંદમુનીન્દ્ર-વાઘજીભાઈ સંવાદે
આચાર્યકૃતપ્રતિષ્ઠાનિરૂપણનામ ષોડશો વિશ્રામઃ ॥૧૬॥