વિશ્રામ ૭
પૂર્વછાયો
ક્રિયા દેહોત્તર હરિ તણી, કરી આવિયા સહુ જન જેહ;
સાંભળો તે પછિ શું થયું, હવે કથા કહું છું તેહ. ૧
ચોપાઈ
ગોપિનાથના મંદિર માંય, આવ્યા સર્વ જનો મળિ ત્યાંય;
ગોપિનાથની મૂર્તિ મોઝાર, દીઠું અદ્ભુત તેજ અપાર. ૨
જેવું સાક્ષાત શ્રીજિ સ્વરૂપ, દીસે એવું જ રૂપ અનૂપ;
છબી ઉંચિ પહોળિયે એવી, પ્રતિ અંગે પુરેપુરિ તેવી. ૩
અંગોઅંગે હતાં ચિહ્ન જેવાં, દીઠાં તે મૂરતિ માંહિ તેવાં;
નાભિ ઉપર તિલ તણાં ચિહ્ન, બિજા પણ તિલ છે ભિન્ન ભિન્ન. ૪
વળિ છાતિ ઉપર પણ સાર, દીસે શ્રીવત્સ ચિહ્ન ઉદાર;
કાને ખોશા છે પુષ્પના ગુચ્છ, શોભે હાર હૈયા પર સ્વચ્છ. ૫
ધોળો ખેશ પેર્યો ધર્મનંદે, માથે મોળિયું બાંધ્યું મુકુંદે;
કેડે કંદોરો રુડો રુપાળો, રેટો ઓઢ્યો છે લાંબો પનાળો. ૬
કરિયાણામાં નટવરનાથે, જેમ વંસી ધરી હતિ હાથે;
તેમ વાંસળિ લીધિ છે વાલે, કર્યું કેશર તિલક ભાલે. ૭
કોઈ હરિજનને એહ વાર, આપ્યો ઉરથિ પ્રસાદીનો હાર;
કર આંગળિની કરિ સાન, પાસે બોલાવે છે ભગવાન. ૮
જેના ચિત્તમાં જેવિ ઇચ્છાય, તેવું રૂપ તેને ત્યાં દેખાય;
કોઇને તો કહે ઘનશ્યામ, કરો જૈને ભંડારનું કામ. ૯
કોઇ હરિજનને કહે માવો, ઘેર જૈને તમે જમિ આવો;
કોઇને માથે મુકે છે હાથ, ભેટ્યા કોઈને તો ભિડિ બાથ. ૧૦
સંત દેખે સમાધિમાં જેમ, દેખે સૌ જન શ્રીજીને તેમ;
કોઇ તો દેખે મંડપ માંય, સૌને ભેટે છે શ્રીહરિ ત્યાંય. ૧૧
ગોપિનાથની મૂર્તિ મોઝાર, એવાં અચરજ દીઠાં અપાર;
સુખ અક્ષરમુક્તોને જેવું, થયું સૌ જનને સુખ તેવું. ૧૨
નિત્યાનંદ કહે રઘુવીર, તમે સાંભળો પરમ સુધીર;
પ્રભુએ આપી પાદુકા જેહ, હમણાં તો ધરો આંહિ એહ. ૧૩
જ્યારે વાડીમાં મંદિર થાશે, ત્યારે તે માંહિ તેહ સ્થપાશે;
એવું સાંભળિ શ્રીરઘુવીરે, મુકી પાદુકા ત્યાં રહી ધીરે. ૧૪
વાસુદેવની મૂરતિ માંય, દેખે શ્રીજિને કોઈ તો ત્યાંય;
કોઇ તો એમ દેખે જે આજે, શજ્યા ઊપર શ્રીજિ બિરાજે. ૧૫
પછિ મંદિરમાંથિ બહાર, આવિયા જન ચોક મોઝાર;
સમૈયામાં સભા હોય જેવી, દેખે કોઈ તો ત્યાં સભા તેવી. ૧૬
સભા માંહિ શોભે ઘનશ્યામ, પુરુષોત્તમ પૂરણકામ;
કોઈ સંતની પંક્તિ નિહાળે, લાડુ પીરસતા પ્રભુ ભાળે. ૧૭
કોઇ તો દેખે અસ્વારિ સાથ, ઘેલે નાવા પધારે છે નાથ;
એવિ રીતે જેને ઘટે જેમ, દીધાં શ્રીજિએ દર્શન તેમ. ૧૮
તેથિ વિરહ તણું દુખ ત્યાંય, ન થયું બહુ જનમનમાંય;
નહિ તો ઘણા હરિજન તેહ, તજિ દેત પોતા તણા દેહ. ૧૯
પણ શ્રીહરિ દીનદયાળે, સૌનિ રક્ષા કરી તેહ કાળે;
પછિ પોતપોતાને ઠેકાણે, ગયા સર્વે જનો તેહ ટાણે. ૨૦
રોજ રોજ સવારે ને સાંજે, બેય આચાર્ય પાટે બિરાજે;
ગોપાળાનંદ ને નિત્યાનંદ, સભામાં બેસે સંતનાં વૃંદ. ૨૧
સૌને ધીરજ ઊપજે જેમ, કરે જ્ઞાનનિ વારતા તેમ;
રુડો ગ્રંથ જે પરમ પવિત્ર, જેમાં શ્રીહરિનાં છે ચરિત્ર. ૨૨
જેનું સત્સંગિજીવન નામ, કથા તેનિ કરાવે તે ઠામ;
વળિ શાસ્ત્રનિ રીત પ્રમાણે, નિત્ય પિંડદાનાદિ તે ટાણે. ૨૩
બેય પુત્રો યથાવિધિ કરે, જેથિ તે વિધિ સૌ અનુસરે;
ખર્ચ તેરમાને દિન કરવા, લાગ્યા બહુવિધિ માલ સંઘરવા. ૨૪
દાદા ખાચર ને પુજો શેઠ, કરે સંગ્રહ તે સારિ પેઠ;
ભગો દોશિ જે બોટાદવાસી, લેતા તે પણ માલ તપાસી. ૨૫
ગોળ ખાંડ ને ઘૌં ઘૃત જેહ, મગાવે દેશ દેશથિ તેહ;
હજારો મણ માલ મગાવ્યો, મોટિ મોટિ વખારે ભરાવ્યો. ૨૬
લોટ ને દાળ કરવા તૈયાર, ભક્ત બાઈયો મંડિ અપાર;
દેશદેશના હરિજન આવે, ભેટ ધરવા ભારે વસ્તુ લાવે. ૨૭
વળિ દાન લેવા તેહ વાર, આવ્યા વિપ્રો હજારો હજાર;
દશા એકાદશા દ્વાદશાહ, ક્રિયા કરવાનો શાસ્ત્રમાં રાહ. ૨૮
કર્યું એ જ રીતે એહ ટાણે, જાણ્યું ચાલે સૌ એ જ પ્રમાણે;
શ્રવણી શ્રાદ્ધ તેરમે કીધું, દાન નાના પ્રકારનું દીધું. ૨૯
ઘણાં તો દિધાં ગાયોનાં દાન, રથ આપ્યા વિમાન સમાન;
આપિ શજ્યા ઘણી શણગારી, શણગારિ આપ્યા અશ્વ ભારી. ૩૦
પદદાન1 તથા ભૂમિદાન, આપ્યાં ધન ને વળી આપ્યાં ધાન્ય;
અતિશે દિલ થૈને ઉદાર, આપ્યાં ભૂષણ વસ્ત્ર અપાર. ૩૧
આપ્યાં ભોજન સર્વને જેમ, કહું છું હવે સાંભળો તેમ;
જેઓ ઉત્તર દેશ નિવાસી, હતા શ્રીહરિ કેરા ઉપાસી. ૩૨
સૌને અવધ્યપ્રસાદે જમાડ્યા, સારી રીતે સંતોષ પમાડ્યા;
દેશ દક્ષિણ કેરા સ્વધર્મી, દેશ બેય તણા પરધર્મી. ૩૩
જમાડ્યા તેઓને રઘુવીરે, મોટો પાક કરાવિને ધીરે;
જમ્યા હિંદૂ ને મુસલમાન, દીધું સર્વને ભોજનદાન. ૩૪
જમાડ્યું ગઢડું આખું ગામ, રઘુવીરજિએ તેહ ઠામ;
બેય આચારજે જુદે સ્થાન, દ્વિજને દીધાં દક્ષિણાદાન. ૩૫
જમ્યા લોક હજારો હજાર, અન્ન લૈ ગયા રાંક અપાર;
તોય તોટો2 ન કાંઇ જણાય, જોઇને જન વિસ્મિત થાય. ૩૬
અણસમઝુ તો સંશય આણે, રહેશે લાજ કેમ આ ટાણે;
પણ શ્રીજિનો વિશ્વાસ જેને, થાય સંશય લેશ ન તેને. ૩૭
એવું ખરચ કર્યું રઘુવીરે, જે ન થૈ શકે નરપતિ ધીરે;
બેઠા બેય આચારજ પાટે, સભા થૈ સદા ચાલતે ઘાટે. ૩૮
પોતપોતાના આચાર્ય પાસ, ધરે ભેટ ભલા હરિદાસ;
શેલાં પાઘડિ શાલ દુશાલ, આપે વિવિધ પ્રકારના માલ. ૩૯
કોઇ હાર હૈયા પર ધારે, કોઈ આરતિ આવિ ઉતારે;
એવો ભાસે ત્યાં પ્રૌઢ પ્રતાપ, જાણે શ્રીજિ બિરાજે છે આપ. ૪૦
કોઇને એવાં દર્શન થાય, શ્રીજિ રૂપે આચાર્ય જણાય;
જશ પામ્યા આચાર્ય અપાર, થયો જગતમાં જયજયકાર. ૪૧
નિત્યનિત્ય સભાઓ ભરાય, બેય આચાર્ય બેસે તેમાંય;
બે સે સંતમંડળ હરિજન, કરે જ્ઞાન કથા કિરતન. ૪૨
વળિ સૌ જન સાથે સવારે, સ્નાન કરવાને ઘેલે પધારે;
ક્યારે સાંજે પણ નાવા જાય, સંત સત્સંગિ કીર્તન ગાય. ૪૩
શોભે શ્રીજિનિ અસ્વારિ જેવી, બેય આચાર્યની દિસે એવી;
સુખ આપતા શ્રીહરિ જેવું, સુખ આચાર્યથી આવે તેવું. ૪૪
કદિ જો કોઇ થાય ઉદાસ, જાય અક્ષર ઓરડિ પાસ;
તહાં શ્રીજીનાં દર્શન થાય, આપે ધીરજ વૃષકુળરાય. ૪૫
તમે શોક ધરો શિદ ઊર, નથિ તમ થકિ હું ગયો દૂર;
ગોપિનાથમાં હું જ રહીશ, સુખ તે દ્વારે તમને દઈશ. ૪૬
બેય આચાર્યમાં તેજ મારું, મુક્યું છે હિત થાવા તમારું;
શિક્ષાપત્રી છે તે મુજ વાણી, માનજો મારિ આજ્ઞા પ્રમાણી. ૪૭
એમ કહીને અંતરધાન થાય, વિરહી જને શાંતિ પમાય;
વળિ સ્થાન પ્રાસાદિનાં જ્યાંય, જાય સૌ જન દર્શને ત્યાંય. ૪૮
તહાં લીલા કરી હોય જેહ, કરે સ્મરણ સહુ જન તેહ;
જે જે આવ્યા હતા સંઘ ત્યાંય, કર્યા સર્વને ઘેર વિદાય. ૪૯
ભક્ત જે ગામોગામ નિવાસી, ટાળવાને તેઓનિ ઉદાસી;
સંતમંડળ મોકલ્યાં ફરવા, કરિ વારતા દિલગિરિ હરવા. ૫૦
ગયા આચાર્ય અવધપ્રસાદ, સકુટુંબ શ્રી અમદાવાદ;
મુનિ બ્રહ્મ સ્વમંડળ લૈને, તેનિ સાથે ગયા સજ્જ જૈને. ૫૧
પુષ્પિતાગ્રાવૃત્ત
અદરશ અહિંથી થયા હરી તે, પછિ સુત બે મળિ જે ક્રિયા કરી તે;
વિગત સહિત તે કથા સુણાવી, મુજ મનમાં સ્મૃતિ જેવિ આજ આવી. ૫૨
ઇતિ શ્રીવિહારિલાલજીઆચાર્યવિરચિતે હરિલીલામૃતે દશમકલશે
અચિંત્યાનંદવર્ણીન્દ્ર-અભયસિંહનૃપસંવાદે
શ્રીહરિતિરોધાનાનંતર-ત્રયોદશાહાંતક્રિયાનિરૂપણનામસપ્તમો વિશ્રામઃ ॥૭॥