વિશ્રામ ૩૦
પૂર્વછાયો
કહે અચિંત્યાનંદજી, ભાવે સુણો અભેસિંહ ભ્રાત;
પાર્ષદ સંતની પંક્તિ થઈ, જમવા તે વર્ણવું વાત. ૧
ચોપાઇ
સંતો પંક્તિ સજી બેઠા જ્યારે, નારાયણ ધુન્ય ઉચર્યા ત્યારે;
રામાનંદ શ્રીજીમહારાજ, આવ્યા તે તો પિરસવા કાજ. ૨
શાક પાક તથા પકવાન, ભાવથી પીરસે ભગવાન;
સંત એક જ પાત્રમાં લે છે, બધુ ચોળીને ભેળું કરે છે. ૩
ત્રણ અંજળી નાખે છે નીર, એવા નિઃસ્વાદી ગુણગંભીર;
મુખે પ્રત્યેક કોળિયો ધારે, સ્વામિનારાયણ તે ઉચ્ચારે. ૪
પ્રભુ તાણ્ય કરી પીરસે છે, મુનિ તો મિતાહાર ચહે છે;
જમે જાણી પ્રભુનો પ્રસાદ, નથી ઇચ્છતા અંતરે સ્વાદ. ૫
ઉપજાતિવૃત્ત (સંતના ગુણ વિષે)
ખાવું પીવું બેસવું સૂવું જોવું, ચાલ્યા જવું કે વળી નાવું ધોવું;
સંતોની એવી સઘળી ક્રિયાય, કુસંગી દેખી સતસંગી થાય. ૬
સંતો તણાં ચંચળ નોય નેણ, સંતો તણા વિહ્વળ1 નોય વેણ;
સંતોની વૃત્તિ સ્થિર તો જણાય, કુસંગી દેખી સતસંગી થાય. ૭
રજો તમો ગુણ જરી ન ભાસે, ન કામ કે ક્રોધ કદી વિકાસે;
માનાપમાને સમતા સદાય, કુસંગી દેખી સતસંગી થાય. ૮
જો સંત ચિત્તે અભિમાન ભાસે, કે કામ ક્રોધાદિ કદી વિકાસે;
જિહ્વા તણો સ્વાદ જરી જણાય, તે સંતનો શો મહિમા મનાય. ૯
જેવા સુસંતો શુક નારદાદિ, એવા જ સંતો મુનિ મુક્ત આદિ;
પ્રત્યક્ષરૂપે પ્રભુ હોય જ્યાંય, ત્યાં સંત એવા નહિ અન્ય ક્યાંય. ૧૦
ચોપાઇ
જોઇ સંતોની જમવાની રીત, જનનાં થયાં નિર્મળ ચિત્ત;
દીઠી વૈરાગ્યમાં નહિ મણા, સતસંગી થયા જન ઘણા. ૧૧
જમી ઉઠ્યા સાધુ પાળા જ્યારે, વહેંચી વરિયાળી તે વારે;
સંત સૌ નિજ આસને ગયા, કથા વાર્તામાં તત્પર થયા. ૧૨
એક વિપ્રે રસોઈ કરેલી, તાજી સુંદર થાળે ધરેલી;
જમાડીને તે બાળ મુકુંદ, જમ્યા શ્રીહરિ ને રામાનંદ. ૧૩
દેશોદેશથી આવેલા જેહ, હરિભક્ત કે કુસંગી તેહ;
સૌને સ્નેહ સહિત જમાડ્યા, પરિપૂર્ણ સંતોષ પમાડ્યા. ૧૪
નોતર્યું હતું સઘળું ગામ, હિંદુ મુસલમાન તમામ;
બાળ વૃદ્ધ સકળ નર નારી, હોય રાય કે હોય ભિખારી. ૧૫
જમાડ્યા જન એમ અપાર, બોલે જન સઉ જયજયકાર;
અન્ન માંડ્યું પ્રભાતથી દેવા, રાત અરધી સુધી આવ્યા લેવા. ૧૬
માગે અન્નારથી અન્ન આવી, એને આપે છે હેતે બોલાવી;
હોય હિંદુ કે મુસલમાન, તોય દે છે તેને અન્નદાન. ૧૭
આપો આપો ને લ્યો લ્યો પોકારે, નહિ કોઈ નકાર ઉચ્ચારે;
કરે ચિત્તમાં લોક વિચાર, ન ભણ્યા કે ભુલ્યા શું નકાર? ૧૮
અનુષ્ટુપ
માગે અન્નારથી આવી, લ્યો લ્યો દે અક્ષરો કથી;
કેમ નાકાર જાકાર, અક્ષરો આપતા નથી. ૧૯
જાકાર સહજાનંદે, ના નારાયણમાં રહે;
કેમ તે અક્ષરો બન્ને, કોઈને આપવા ચહે. ૨૦
ચોપાઇ
મેજામાનોની કરી બરદાસ, તેમાં કાંઈ ન રાખી કચાશ;
સૌની દેખી ભલી સર્ભરાય,2 રાજા રાણાયે3 વિસ્મિત થાય. ૨૧
જન સર્વ કહે છે તે જોઈ, આવું તો ન કરી શકે કોઈ;
ઘણા દેતાં પગારના દામ, નોકરો ન કરે આમ કામ. ૨૨
આ તો લેતા નથી જ પગાર, તોય આળસ ન કરે લગાર;
નથી ભૂખ તરશ તણું ભાન, સદા સેવા વિષે સાવધાન. ૨૩
ભાસે પરચો ભલો એ તો ભાઈ, રામાનંદની ઈશ્વરતાઈ;4
એમ જાણીને આશ્રિત થયા, ભગવાને કરી તેને દયા. ૨૪
એમ નિર્વિઘ્ન ઉત્સવ થયો, સંઘ સર્વે પુનમ સુધી રહ્યો;
જેતપુરના હરિજને આવી, રામાનંદને વિનતિ સુણાવી. ૨૫
ગામમાં અતિવૃદ્ધ રહે છે, તેઓ દર્શન કરવા ચહે છે;
આંહીં આવી શકે નહિ એને, દયાથી આપો દર્શન તેને. ૨૬
સ્વામીયે ઊર અરજી ધારી, પૂર્ણિમાને પ્રભાતે વિચારી;
સજી શોભે એવી અસવારી, ભદ્રા નાવા જવા નિરધારી. ૨૭
હાથી ઊપર બન્ને બિરાજ્યા, છડીદાર બોલે અધિરાજા;
બન્નેને શિર ચમ્મર ઢળે, રવિ શશિ સમ મુખ ઝળમળે.5 ૨૮
મોટા સંત મેનામાં વિરાજે, વાજાં વિવિધ પ્રકારનાં વાજે;
રથ અશ્વ તણો નહીં પાર, પાળા ચાલે હજારો હજાર. ૨૯
આખા ગામમાં ફરી અસવારી, કરે દરશન સૌ નરનારી;
નદી ભદ્રામાં જૈ કર્યું સ્નાન, આવ્યાં તીર્થ સરવે તે સ્થાન. ૩૦
સ્તુતિ શ્રીહરિની ત્યાં ઉચ્ચારી, કહ્યો ભદ્રાનો મહિમા ભારી;
કરી સ્નાન મંદિરમાં આવ્યા, નિજ નિજને ઉતારે સિધાવ્યા. ૩૧
રામાનંદ બેઠા એક ઠામ, હતા પાસે તો ભટ્ટ મયારામ;
નિજ ધોતિયું જીરણ6 જાણી, બીજું ધારવાની રુચિ આણી. ૩૨
કહ્યું કોઠારીને તમે આવો, બીજું ધોતિયું બદલવા લાવો;
લાવ્યા કોઠારી ધોતિયું એવું, ખૂબ જાડું તે ખાદીના જેવું. ૩૩
બોલ્યા ભટજી માનો કહ્યું મારું, એને બદલે બીજું લાવો સારું;
વળી બોલ્યા ભટ મયારામ, આવા કોઠારી છે સઉ ઠામ. ૩૪
કરે કસર અનેક પ્રકાર, નવ સમઝે વિવેક લગાર;
કહું દૃષ્ટાંત તેનું વિચારી, કેવો છે શિવજીનો કોઠારી. ૩૫
સ્રગ્ધરાવૃત્ત
આ લોકે સ્વર્ગલોકે સકળ થળ જુઓ સર્વ કોઠારી એવા,
કીધો કોઠારી ઈશે અલકપુરપતિ7 સોંપી ભંડાર કેવા; ૩૬
તે ભંડારે ભરેલા સકળનિધિ છતાં લોભ કેવો કરે છે,
શંભુને વસ્ત્ર વાસ્તે વપુ પર ગજનું8 વાઘનું ચર્મ દે છે. ૩૭
ચોપાઇ
વળી વર્ણી કહે સુણ રાય, કહું ચાલતી જેહ કથાય;
સાંજ સમયે રુડી સભા ભરી, રામાનંદ તથા બેઠા હરિ. ૩૮
તેથી મંડપ બહુ ભલો શોભે, ઇન્દ્ર આદિકનું મન લોભે;
કોઈ હાર ચડાવાને આવે, કોઈ પૂજાનો સામાન લાવે. ૩૯
કોઈ વસ્ત્ર ને ભૂષણ ધરે, હરિની કોઈ આરતી કરે;
સભામાં બેઠા છે બહુ સંત, તથા બેઠા ગૃહસ્થ અનંત. ૪૦
સ્ત્રિયોની થઈ દૂર સભાય, જેમ સ્વામીની વાત સુણાય;
તાળી પાડી બોલ્યા રામાનંદ, તમે સાંભળો સૌ જનવૃંદ. ૪૧
કહી એમ જેતપુર કેરો, કહ્યો સ્વામીયે મહિમા ઘણેરો;
હવે તે તમને હું કહીશ, મન રાખીને સુણજો મહીશ. ૪૨
પુષ્પિતાગ્રાવૃત્ત
ગુરુપદ હરિને દીધું ગુરુયે, શુભપદ ધારી લીધું મહાપ્રભુયે;
સકળ મનુષ ત્યાં જમ્યાં જ આવી, નરપતિ તેહ કથા તને સુણાવી. ૪૩
ઇતિ શ્રીવિહારીલાલજીઆચાર્યવિરચિતે હરિલીલામૃતે ચતુર્થકલશે
અચિંત્યાનંદવર્ણીન્દ્ર-અભેસિંહનૃપસંવાદે
શ્રીહરિપટ્ટાભિષેકે સકળજનકૃતભોજનવર્ણનનામા ત્રિંશત્તમો વિશ્રામઃ ॥૩૦॥