વિશ્રામ ૬
પૂર્વછાયો
વાસ વસે અગત્રાઈમાં, હરિભક્ત ભલા ભીમભાઈ;
વાત કહું એક એહની, અભેસિંહ સુણો હરખાઈ. ૧
ચોપાઈ
એક અવસરે શ્રીહરિ પાસ, બેઠા સંત તથા હરિદાસ;
તેમાં બેઠા હતા ભીમભાઈ, કથા કૃષ્ણલીલાની વંચાઈ. ૨
પુરુષોત્તમનો મહિમાય, સુણી હૈયામાં હરખ ન માય;
હરિભક્તનો મહિમા વિચારી, અંગોઅંગમાં લાગી ખુમારી. ૩
પછી પ્રભુપદ કરીને પ્રણામ, ગયા ખેતરે કરવાને કામ;
ત્યાં તો અવની થકી એક ઠાર, લાખો કીડિયો નિકળી બહાર. ૪
તેને દેખી દયા દિલે ધારી, કર્યો સંકલ્પ કૃષ્ણ સંભારી;
અહો ભક્તિતનુજ ભગવાન, દીનબંધુ દયાના નિધાન. ૫
આવા પ્રાણીની શી ગતિ થાશે? વળી વૈકુંઠમાં ક્યારે જાશે?
કશું સામર્થ્ય જો હોય મારું, બધિયોને વિમાને બેસારું. ૬
સૌને વૈકુંઠ માંહી વસાવું, એનું સંકટ સર્વ નસાવું;
એવો ચિત્તમાં કીધો વિચાર, ત્યાં તો આવ્યાં વિમાન અપાર. ૭
કીડિયોયે તજી નિજ કાયા, દિવ્યદેહ તે સૌના દેખાયા;
રુડાં દિસે ચતુર્ભુજ રૂપ, બેઠાં વિમાનમાં સુખરૂપ. ૮
વસ્યા જૈને તે વૈકુંઠ વાસ, ભીમભાઈ આવ્યા પ્રભુ પાસ;
બધી વાત કરી રૂડી રીતે, પૂછ્યાં પ્રશ્ન પછી પુરી પ્રીતે. ૯
કીડીયોનાં તે શાં હશે કર્મ? મહારાજ કહો તેનો મર્મ;
દેવતા પણ દુર્લભ જાણે, ઠરી કેમ તે એવે ઠેકાણે? ૧૦
સુણી બોલ્યા સદા સુખદાઈ, સુણો ભક્ત ભલા ભીમભાઈ;
થાય અંશ કળા અવતાર, ત્યારે ભક્ત પામે ભવપાર. ૧૧
પુરુષોત્તમ પોતે પધારે, તેની રીત જુદી હોય ત્યારે;
નહિ ભક્ત અભક્ત પ્રમાણ, કરે સંકલ્પથી જ કલ્યાણ. ૧૨
તેના સેવક સંકલ્પ કરે, એથી પણ બહુ જીવ ઉદ્ધરે;
અવતાર અને અવતારી, એની એટલી રીત છે ન્યારી. ૧૩
કીડીયો કેરા કલ્યાણ માટ, ઘડ્યો અંતરમાં તમે ઘાટ;
થયો તે થકી તેનો ઉદ્ધાર, પામી તે ભવસાગર પાર. ૧૪
એવી વાત સુણી નરનારી, જાણ્યા અવતારના અવતારી;
એવી લીલા ત્યાં કીધી અપાર, આ તો એમાં થકી કહ્યો સાર. ૧૫
તીર્થભૂમિ કરી અગત્રાઈ, પછી ત્યાંથી ચાલ્યા સુખદાઈ;
કાલવાણિયે કૃષ્ણ સિધાવ્યા, સતસંગી સઉ સામા આવ્યા. ૧૬
પૂર્વછાયો
ગામથી પશ્ચિમ દિશ વિષે, એક બાગમાં જૈ મહારાજ;
એકાંત જોઈને ઉતર્યા, સાથે લઈને સંતસમાજ. ૧૭
ચોપાઈ
હતા ત્યાં મુખ્ય આહીર ભક્ત, હરિપદમાં અધિક આસક્ત;
તેઓને કહે શ્રીઅવિનાશી, તમે છો સઘળા વ્રજવાસી. ૧૮
એમ કહિને આનંદ પમાડ્યા, સમાધિ વિષે ધામ દેખાડ્યા;
બેઠા સભા સજી ઘનશામ, બેઠા હરિજન સંત તમામ. ૧૯
વ્યાપકાનંદને કહે હરિ, ઇન્દ્રલોકમાં જૈ આવો ફરી;
સમાધિ વિષે તેહ સિધાવ્યા, ઇન્દ્રલોક નિહાળીને આવ્યા. ૨૦
પછી મોકલ્યા બ્રહ્માને ઘેર, ત્યાંય જૈને આવ્યા રુડી પેર;
પછી મોકલ્યા ગોલોક ધામ, સંત જૈને આવ્યા તેહ ઠામ. ૨૧
વળી આજ્ઞા કરી અવિનાશ, જાઓ ભૂમાપુરુષની પાસ;
સમાધિ કરી ત્યાંય સિધાવ્યા, થોડી વાર પછી પાછા આવ્યા. ૨૨
કહ્યું દૈત્ય છે રસ્તા મોઝાર, મોટી કાયા ને માથાં હજાર;
જવા દેતો નથી મને ત્યાંય, માટે શી રીતે મુજથી જવાય? ૨૩
કહે કૃષ્ણ નહિ મન હારો, કાયા તેના થકી મોટી ધારો;
જુદ્ધે જીતીને રસ્તે સિધાવો, ભૂમાપુરુષ કને જઈ આવો. ૨૪
સાધુ એવું સુણીને સિધાવ્યા, મોટા અસુરની આગળ આવ્યા;
દુષ્ટ તે બહુ લાગ્યો ડરાવા, કહે નહિ દઊં આગળ જાવા. ૨૫
સાધુયે ઘનશામ સંભારી, કાયા દૈત્યથી બમણી વધારી;
પછી યુદ્ધ કર્યું દૈત્ય સંગ, માર મારી ભાંગ્યાં એનાં અંગ. ૨૬
પડ્યો પાપી તે પૃથ્વીમાં જ્યારે, સાધુ ચાલિયા આગળ ત્યારે;
બીજો દૈત્ય દીઠો તેહવાર, દીઠાં મસ્તક દશ હજાર. ૨૭
કરી ક્રોધ બોલ્યો બોલ આવા, વળ્ય પાછો નહીં દઊં જાવા;
સાધુ પાછા વળ્યા સાક્ષાત, આવી શ્રીહરિને કહી વાત. ૨૮
બોલ્યા શ્રીહરિ આણીને સ્નેહ, ધરો દૈત્ય થકી ડોઢો દેહ;
એને જીતીને આગળ જાઓ, છતાં શક્તિ ન બીકણ થાઓ. ૨૯
સુણી સાધુ સમાધિમાં ગયા, દેહે દૈત્ય થકી ડોઢા થયા;
જીતી દૈત્યને ત્યાંથી સિધાવ્યા, ભૂમાપુરુષની આગળ આવ્યા. ૩૦
જૈને નેહે કર્યો નમસ્કાર, કહ્યા શ્રીહરિના સામાચાર;
ભૂમાપુરુષે પુરો પ્રેમ આણી, પૂજ્યા સાધુને મુક્ત પ્રમાણી. ૩૧
સારે સિંહાસને પધરાવ્યા, ચર્ચિ ચંદન હાર ચડાવ્યા;
વળી આપ્યો ભલો ફલાહાર, જમ્યા સંત ગણી સુખકાર. ૩૨
ત્યાંના વાસી હતા જન જેહ, જેના દિસે ચતુર્ભુજ દેહ;
આવી સાધુને તે પગે લાગ્યા, વાત સાંભળવા અનુરાગ્યા. ૩૩
પુરુષોત્તમનો મહિમાય, સંભળાવિયો તે સમે ત્યાંય;
વળી આશ્રય હરિનો કરાવ્યો, દૃઢ નિશ્ચય દિલમાં ઠરાવ્યો. ૩૪
લેતાં સ્વામિનારાયણ નામ, પહોંચાડિયા અક્ષરધામ;
કર્યું સાધુયે એટલું કામ, પછી આવ્યા જ્યાં છે ઘનશામ. ૩૫
સભા માંહી કહી બધી વાત, થયા સર્વ સુણી રળિયાત;
સુણી શ્રીહરિનો મહિમાય, જનને મન અચરજ થાય. ૩૬
પૂર્વછાયો
એવે સમે હરિ આગળે, ભીમભાઈ ભલા ભક્તરાજ;
હાથ જોડી કહે હે હરિ, મારી અરજ સુણો એક આજ. ૩૭
ચોપાઈ
રાજનીતિની છે એક રીત, કહું સાંભળો પરમ પુનીત;
જન્મ મરણ ને પટ્ટાભિષેક, જ્યારે પામે છે રાય હરેક. ૩૮
બંધિવાનની બંધી છોડાવે, એવી રીત સદા ચાલી આવે;
થયો આપને પટ્ટાભિષેક, સુણી હરખ્યા છે લોક અનેક. ૩૯
પણ નરકના કુંડમાં જે છે, તે તો પ્રાણી પીડા જ ખમે છે;
કોઈ સંતને મોકલો આપ, જૈને જીવ છોડાવે અમાપ. ૪૦
સુણી એટલી વાત તે ઠામ, સ્વરૂપાનંદને કહે શામ;
તમે યમપુર પ્રત્યે સિધાવો, કુંડ નરકના પ્રાણી છોડાવો. ૪૧
ભૂમાપુરુષ તણું જ્યાં છે ધામ, સૌને મોકલજો તેહ ઠામ;
સ્વરૂપાનંદે કીધી સમાધિ, ગયા યમપુર કૃષ્ણ આરાધિ. ૪૨
જોયા નરકમાં પીડાતા પ્રાણી, અતિ અંતરમાં દયા આણી;
લીધું સ્વામિનારાયણ નામ, નાઠા સાંભળી દૂત તમામ. ૪૩
પ્રાણી નીકળ્યા કુંડ બહાર, વંદ્યા સાધુને વારમવાર;
નારાયણ સ્વામિ ભજન કરાવ્યું, પાપ સંચિત સર્વે બળાવ્યું. ૪૪
થયા સર્વ ચતુર્ભુજરૂપ, દેહ દિવ્ય દેખાય અનૂપ;
ધામ ભૂમાપુરુષનું છે જ્યાંય, સંતે સર્વને મોકલ્યા ત્યાંય. ૪૫
સંતે શ્રીજીની આગળ આવી, વાત વિગત સહિત સુણાવી;
સુણી રાજી થયા શ્રીગોવિંદ, દીધાં છાતિમાં ચરણારવિંદ. ૪૬
વળી બોલિયા જગદાધાર, અમારે ધરી આ અવતાર;
જીવ ઉદ્ધારવા છે અનંત, હોય પાપી તથા પુણ્યવંત. ૪૭
મારે સંકલ્પે ઉદ્ધરે સહુ, કાયા ધરવાનું કારણ કહું;
ભક્તજનને ભલાં સુખ દેવા, ઇચ્છા કીધી મેં અવતાર લેવા. ૪૮
એવી વાત ઘણી ઘણી કરી, પછી તો ગયા પંચાળે હરિ;
પોશી પૂનમે સંતની સાથ, માંગરોળ ગયા મુનિનાથ. ૪૯
પૂર્વછાયો
સામા આવ્યા સતસંગી સૌ, તેમાં મુખ્યનાં કહું છું નામ;
શેઠ ગોરધન સાથ છે, રામચંદ્ર સદ્ગુણધામ. ૫૦
સુંદરજી અને રતનજી, મુળચંદાદિ વણિકની જાત;
ભક્ત બીજા મંછારામ છે, અને આણંદજી વિખ્યાત. ૫૧
ચોપાઈ
ભક્ત ધનજી ને ત્રીકમભાઈ, રાજુબાઈ આદિક બહુ બાઈ;
સામા આવી કર્યું સનમાન, ભાળી ભાવ રીઝ્યા ભગવાન. ૫૨
માંગરોળથી પશ્ચિમમાંય, રુડી વાડી છે ઉતર્યા ત્યાંય;
દેશપાળક વજરૂદીન, નેહ તેણે દેખાડ્યો નવીન. ૫૩
સજી સેવા તેણે પણ સારી, પગે લાગ્યા પેગંબર ધારી;
સભા શ્રીજી સમીપ ભરાય, બહુ જનને સમાધિ થાય. ૫૪
જ્યારે શ્રીહરિ પુરમાં પધારે, જેના સામું જુવે હરિ જ્યારે;
તેને સદ્ય સમાધિ તો થાય, ગોલોકાદિક ધામમાં જાય. ૫૫
કોઈ વેપાર કરતા વેપારી, કોઈ તોળતા ત્રાજવાં ધારી;
કોઇ નામું ઠામું લખનાર, થઈ જાય જોતાં શબાકાર. ૫૬
બીજા પરચા અનેક જણાય, જોઈ જન હરિ આશ્રિત થાય;
કરે દેવતા પુષ્પની વૃષ્ટિ, કોઈ કાળે દેખે જન દૃષ્ટિ. ૫૭
આવે દર્શને દેવ અલેખે, કોઈ જન નિજદૃષ્ટિયે દેખે;
આખા દેશમાં વિસ્તરી વાત, પ્રભુ પ્રગટ થયા સાક્ષાત. ૫૮
પરગામ થકી જન આવે, કરી દર્શન મનમુદ લાવે;
ભક્તિ જ્ઞાન વૈરાગ્યની વાત, ધર્મ સહિતની કરે ધર્મજાત. 1 ૫૯
મતવાદી વદે વાદ આવી, તેને શિષ્ય કરે સમજાવી;
હરિ સંશય સર્વના તોડે, અભિમાની જનો માન છોડે. ૬૦
કોઈ આવે છે શાસ્ત્ર ભણેલા, કોઈ સાધક સિદ્ધ બનેલા;
કોઈ જૈની ને કોઈ વેદાંતી, પ્રભુ ભાંગે છે સર્વેની ભ્રાંતિ. ૬૧
કહે કોઈ ભણ્યો છું પુરાણ, કહે કોઈ પઢ્યો છું કુરાન;
કૌળશાસ્ત્ર ભણ્યો કહે કોઈ, હારે સૌ હરિનું મુખ જોઈ. ૬૨
પુષ્પિતાગ્રાવૃત્ત
મુનિપતિ રહી માંગરોળ માંય, પરમ પ્રતાપ જણાવિયો તહાંય;
અહિપતિ2 ઉચરે મુખે હજાર, તદપિ પમાય નહી કદાપિ પાર. ૬૩
ઇતિ શ્રીવિહારીલાલજીઆચાર્યવિરચિતે હરિલીલામૃતે પંચમકલશે
અચિંત્યાનંદવર્ણીન્દ્ર-અભયસિંહનૃપસંવાદે
સૌરાષ્ટ્રદેશે અગત્રાઈગ્રામે શ્રીહરિપ્રતાપેન ભીમભાઈ પિપીલિકા3-મોક્ષકરણનામા ષષ્ઠો વિશ્રામઃ ॥૬॥