વિશ્રામ ૩૬
પૂર્વછાયો
ભક્ત ભલા નાજો જોગીયો, શ્રીજી પાસે સદા રહેનાર;
તેને બોલાવીને કહે, જયાબાઈ આદિક તે વાર. ૧
પાર્ષદ છો પ્રભુના તમે, વળી ભલા એકાંતિક ભક્ત;
છો સતસંગી શિરોમણી, વળી વિશ્વ થકી છો વિરક્ત. ૨
ખાંત ધરી જાઓ ખોળવા, લાઓ શ્રીહરિના સમાચાર;
દુઃખ અમારું દેખિને, પ્રભુ આગળ કરજો ઉચ્ચાર. ૩
ખબર પ્રભુની પામશું, અમે ત્યારે જ જમશું અન્ન;
તે વિના તન તજશું અમે, પણ જમશું નહીં ભોજન. ૪
દૂત જેવા હનુમાનજી, સદા સીતાપતિની પાસ;
ઉદ્ધવ અક્રૂર કૃષ્ણના, એવા છો તમે હરિના દાસ. ૫
તમ વિના ન બની શકે, કોઈ બીજા થકી એહ કામ;
શોધ કરો શ્રીહરિ તણી, ગામોગામ ને ઠામોઠામ. ૬
બાઈ જયા વળી બોલીયાં, અર્ધરાત્રી પછી મેં આજ;
સિધાવતા જોયા સ્વપ્નમાં, ગામ મેથાણ ભણી મહારાજ. ૭
તે માટે ત્યાં પણ જઈ તમે, કરો તપાસ પુર મોઝાર;
જમશું અન્ન જ્યારે પામશું, સારા શ્રીહરિના સમાચાર. ૮
ભક્ત નાજો મુખથી ભણે, ચિત્તે ચિંતા ન કરશો લેશ;
ખબર લાવીશ હું ખરી, બહુ વિચરી દેશવિદેશ. ૯
આકાશમાં જાઉં એકલો, કરું પાતાળ માંહિ પ્રવેશ;
શોધી વળું સાતે દ્વીપમાં, વળી પહોંચું જ્યાં પરમેશ. ૧૦
એમ કહીને ઉતાવળા, જઈ જોયાં ઘણાં ઘણાં ગામ;
મેથાણ ગામને ગોંદરે, જઈ ઉભા રહ્યા એક ઠામ. ૧૧
ત્યાં તો ખવાસની છોકરી, જતી જળ ભરવાને કાજ;
તેને પુછ્યું કહો બાઈ છે, આંહીં સ્વામિનારાયણ આજ. ૧૨
બાઈ કહે મને ખબર શી, પણ ચાલો પુજાભાઈ પાસ;
પત્તો શ્રીપ્રભુનો લાગશે, એમ ઉચ્ચરી કરીને હાસ. ૧૩
તેથી તરત તેણે જાણિયું, નકી આંહીં છે નટવર નાથ;
તે દરબારની ડેલિયે, ગયા તે છોકરીની સાથ. ૧૪
ભક્ત ઉભા રહ્યા ડેલિયે, ગઈ છોકરી શ્રીહરિ પાસ;
કહી વધામણી કૃષ્ણને, દુર્ગપુરથી આવ્યો છે દાસ. ૧૫
તેની કેડ્યે તરવાર છે, વળી બોકાની વાળી છે બેશ;
ઇચ્છે છે મળવા આપને, કહો તો તેડી લાવું જનેશ.1 ૧૬
પછી પ્રભુની રજા થકી, તેડી લાવી તે જનને ત્યાંય;
નમ્યા શ્રીહરિને દંડવત, મહામોદ ધરી મનમાંય. ૧૭
કૃષ્ણ કહે કેમ જાણિયું, હું છું આ દરબાર મોઝાર;
નાજો કહે નકી જાણિયું, બોલી બાઈ આ હસીને લગાર. ૧૮
શ્રીજી કહે સંસારમાં, જેની હોય જ હલકી જાત;
કોઈ પેરે તેના પેટમાં, છેક છાની રહે નહિ વાત. ૧૯
પછી પ્રભુજીએ પુછિયા, ગઢપુર તણા સમાચાર;
નાજો કહે અહો નાથજી, નથી આપથી છાનું લગાર. ૨૦
વસંતતિલકા
જે પ્રેમિ છે બહુ જયા લલિતાદિ બાઈ,
એવા જ પ્રેમિ અતિ ઊનડ નામ ભાઈ;
તેઓ તણાં દિલ તણું દુઃખ શું સુણાવું,
જાણે સ્વભાવ જન સૌ બહુ શું બતાવું. ૨૧
મત્સ્યો મહાદુઃખિત વારિવિજોગ ટાણે,
જાતિસ્વભાવ મછનો જન સર્વ જાણે;
તો આપ પ્રેમી જનની સ્થિતિ સર્વ જાણો,
હે નાથ કેમ દિલ તોય દયા ન આણો. ૨૨
ખાતાં નથી તેમ વિજોગથી કોઈ અન્ન,
મુંઝાય છે મરણ સંકટ તુલ્ય મન;
રાખી ઉચાટ2 દિલ ઘાટ ઘણા ઘડે છે,
થૈને અચેત3 અવની તળમાં પડે છે. ૨૩
આંસુ તણી નયનથી નિકળે પ્રવાહ,
જોનારને દિલ દયા ઉપજે અથાહ;4
હે નાથ નાથ હરિ હે મુખથી ઉચારે,
ધારી શકાય નહિ ધીરજ કેમ ધારે. ૨૪
છાના જ છેક વિચર્યા ઉઠિને પ્રભાતે,
તેથી થયાં જ ભયભીત અનેક ભાતે;
જો આપ જાણ કરિને વિચર્યા જ હોત,
તો શાંતતાથી રહિને સહુ વાટ જોત. ૨૫
જાણો સ્વભાવ તદપી તજિ આમ જાવું,
હે પ્રાણનાથ તમને ન ઘટે જ આવું;
જો કોઈનો તમ વિજોગથિ જીવ જાશે,
કેને શિરે પ્રભુ કહો અઘ તે ગણાશે. ૨૬
છે એક તો દુઃખ શિવે અતિ કોપ કીધો,
દાઝ્યાનિ ઉપર તમે વળી ડામ દીધો;
તે જેમ નિર્દય પડ્યા પર પાટું મારે,
એવું કૃપાળુ જન કોઈ કરે ન ક્યારે ૨૭
જ્યારે ખરી ખબર આપની ત્યાં જણાશે,
ત્યારે જ તે જન ખુશી થઈ અન્ન ખાશે;
જેવી તમારિ મરજી પ્રભુ તે પ્રમાણે,
આપે કરોજી અખિલેશ્વર એહ ટાણે. ૨૮
પૂર્વછાયો
જીજીબાને પુજાભાઈને, પછી એમ કહે પરમેશ;
હવે જશું ગઢપુર અમે, એમાં સંશય નહિ લવલેશ. ૨૯
તે સુણીને તેહ બેયને, આવ્યાં આંખમાં આંસુ અપાર;
ક્યાંથી આ અક્રૂર આવિયો, મુખે એમ કર્યો ઉચ્ચાર. ૩૦
જીજીબાને એ જ રાત્રિમાં, દીધું લક્ષ્મીએ દર્શન દાન;
કષ્ટ જશે કહ્યું કાળનું, સુખે પામશો અન્ન ને પાન. ૩૧
પ્રભાતે કહ્યું પુજાભાઈને, સુણી પામીયા સંતોષ કાંઈ;
પણ પ્રભૂ ગઢપુર જશે, એવું જાણી બળે જીવમાંઈ. ૩૨
એવે સમે એક વાણિયો, અન્ન વેચાતું લેવાની આશ;
જીરણગઢ જઈ આવિયો, તેણે વાત કરી સૌ પાસ. ૩૩
હું જુનેગઢ જઈ આવિયો, દાણા લેવા ખરચીને ધન;
દેતાં રુપૈયા રોકડા, પણ ક્યાંઈ મળ્યું નહિ અન્ન. ૩૪
વાત સુણી એવિ વણિકની, સૌના ઉરમાં ઉપજ્યો ત્રાસ;
અન્ન વિના અવની વિષે, થશે માણસનો બહુ નાશ. ૩૫
ગોવિંદ શ્રીગઢપુર જવા, પછી ત્યાં તો થયા તૈયાર;
કાકુભાઈ પુજાભાઈને, ઉર ઉપજ્યું કષ્ટ અપાર. ૩૬
કૃષ્ણ કહે ધીરજ ધરો, હવે દુઃખનો થાશે નાશ;
જાઓ જેતલપુરમાં તમે, રામદાસ મુનિની પાસ. ૩૭
કહેજો કૃષ્ણે મોકલ્યા, અન્ન લેવાનું કારણ એહ;
બે બેડિયાં5 ભરી બાજરી, ત્યાંથી અપાવશે મુનિ તેહ. ૩૮
તે કણ લાવીને કોઠીમાં, ભરી છાંદી લેજો તેનું મુખ;
સાણેથી કણ નિત્ય કાઢજો, તેથી જશે દુકાળનું દુઃખ. ૩૯
શ્રીજીનાં વચનો સાંભળી, ગયા જેતલપુર સંત પાસ;
કહ્યો સંદેશો શ્યામનો, કહ્યું આવ્યા છૈયે અન્ન આશ. ૪૦
પુરના જનને પુછીયું, રામદાસે મળે ક્યાં અન્ન;
એવું સુણીને ઉચર્યા, પાણિ6 જોડીને પુરના જન. ૪૧
આઠ દિવસથી અગાઉ જો, આવ્યા હોત તો મળત અનાજ;
અતિ અધિક મૂલ આપતાં, અન્ન ક્યાં મળે નહિ આજ. ૪૨
પછી મુનિએ પાટીદારનો, ત્યાં તો બોલાવ્યો સર્વ સમાજ;
મેથાણના દરબાર તે, કહ્યું આવ્યા છે અન્નને કાજ. ૪૩
મહાપ્રભુએ છે મોકલ્યા, માટે એટલું તો કરો કાજ;
અકેક ઘરથી એક મણ, એને લાવીને આપો અનાજ. ૪૪
અનાજ લાવીને આપિયું, તેનાં ભરાયાં બેડિયાં બેય;
મેથાણમાં જઈ કોઠિમાં, ભરી છાંદી લીધું મુખ તેય. ૪૫
સાણે થકી નિત્ય કાઢતાં, અન્ન અખુટ થઈ પડ્યું એહ;
એમ દુકાળ ઉલંઘિયો, મહાપ્રભુ પ્રતાપથી તેહ. ૪૬
વાત કરે પ્રતિપક્ષિયો,7 સહજાનંદ જેને સહાય;
અન્ન તણો કે વસ્ત્રનો, તેને કદીયે તોટો ન થાય. ૪૭
શ્રીગિરધર ગઢપુર ગયા, સર્વ સુખી થયાં નરનાર;
આનંદ ઉત્સવ અતિ ઘણો, થાય શ્રીગઢપુર મોઝાર. ૪૮
પુષ્પિતાગ્રાવૃત્ત
પછિ ગઢપુરમાં પ્રભુ પ્રસિદ્ધ, રહિ કરતા જનનાં સુકાર્ય સિદ્ધ;
હરિજન હરિદર્શનાર્થે આવે, વિવિધ પ્રકારની વસ્તુ ભેટ લાવે. ૪૯
ઇતિ શ્રીવિહારિલાલજીઆચાર્યવિરચિતે હરિલીલામૃતે સપ્તમકલશે
અચિંત્યાનંદવર્ણીન્દ્ર-અભયસિંહનૃપસંવાદે
મેથાણગ્રામે ભક્તકાળોલ્લંઘનનામ ષટ્ત્રિંશો વિશ્રામઃ ॥૩૬॥