વિશ્રામ ૪૪
પૂર્વછાયો
વાલો વશા ગઢપુર વિષે, દેવા દાસને દર્શનદાન;
પૂરણ સુખ પુરવાસિયો, લે છે અક્ષરમુક્ત સમાન. ૧
ચોપાઈ
એવામાં કપિલાછઠ1 આવી, ભક્તિનંદનને મન ભાવી;
શ્રીજીએ સંત સૌને તેડાવ્યા, દેશ દેશના હરિજન આવ્યા. ૨
સમૈયો તે થયો બહુ સારો, આવ્યા સંઘ હજારે હજારો;
સંત હરિજનને લઈ સાથ, ઘેલે નાવા પધારિયા નાથ. ૩
આરો ખીજડાવાળો છે જેહ, નામે આનંદઘાટ છે એહ;
એહ ઘાટનો મહિમા વિચારી, નાહ્યા ત્યાં જઈ દેવ મુરારી. ૪
કપિલાગાય2 અગણિત આણી, દીધાં દાન ત્યાં સારંગપાણી;
ધર્મ સ્થાપવા ધાર્યો છે દેહ, માટે શાસ્ત્રે કહ્યું કરે તેહ. ૫
પછી આવિયા દરબારમાંય, શ્રીજી બેઠા સભા સજી ત્યાંય;
કરી શ્રીમુખે બહુ જ્ઞાનવાત, સુણી સર્વે થયા રળિયાત. ૬
દાદા ખાચરે શુભ તક જોઈ, દીધી લાડુ જલેબી રસોઈ;
જમ્યા પ્રથમ મહાપ્રભુ થાળ, પછી પીરસે જનપ્રતિપાળ. ૭
સંતને કરતાં મનુહાર,3 ફરે પંક્તિમાં વારમવાર;
સાંઝે આરતી ને ધુન્ય થાય, કથા વંચાય કીર્તન ગાય. ૮
બીજા સત્સંગી પણ સમો જોઈ, નિત્ય આપવા લાગ્યા રસોઈ;
લાડવાને જલેબિયો નિત્યે, પીરસે પ્રભુ સંતને પ્રીતે. ૯
જીવા ખાચરનો દરબાર, જમી આવ્યા સહૂ એક વાર;
ગામ પંચાળેથી અદીબાઈ, આવ્યાં એ દિન ગઢપુર માંઈ. ૧૦
કરી પ્રેમે પ્રભુને પ્રણામ, કર જોડીને ઉચર્યાં આમ;
મારી વિનતિ સુણો મહારાજ, મારે દેવી રસોઈ છે આજ. ૧૧
ભાખે એવું સુણી ભગવંત, હમણાં જ જમી આવ્યા સંત;
ઉતાવળ શી છે આજને આજ, જમશે કાલ સંતસમાજ. ૧૨
અદિબા કહે હે મહારાજ, મારી ઇચ્છા છે આજને આજ;
સુણી શ્રીજીએ કીધો વિચાર, જમાડું સંતને બીજી વાર. ૧૩
સાંભળી બાઈ બોલ્યા શ્રીહરિ, તમે વાત વિચારી છે ખરી;
ધર્મનું કામ તો ઝટ કરવું, વ્યવહારી વિચારી આદરવું. ૧૪
ઉપજાતિ (ધર્મનું કામ ઝટ કરવા વિષે)
જે ધર્મનું કારજ સદ્ય4 કીજે, વિચારીને અન્ય ક્રિયા કરીજે;
સુકામમાં વિઘ્ન અનેક આવે, કર્યા વિચારો ચિત્તમાં રહાવે. ૧૫
કૈકે કરેલા સુવિચાર રાતે, કરીશ આ કામ પછી પ્રભાતે;
મનોરથો તે મનમાં રહ્યા છે, તનૂ5 તજી જીવ વિદા થયા છે. ૧૬
રાજા તથા બાળક હોય જેવું, સ્વભાવથી છે મન તેમ તેવું;
વિચાર તેના ફરિ જાય અદ્ય, માટે કરો ધર્મનું કૃત્ય સદ્ય. ૧૭
જમ્યાનું કીજે શત કામ ચૂકી, નાવું સદા કામ સહસ્ર મૂકી;
જે દાન દેવું તજિ લાખ કામ, કોટી તજી લેવું હરીનું નામ. ૧૮
જે ધર્મ કેરું શુભ હોય કાજ, કાલે કર્યાનું કરિ લેવું આજ;
તાળી પડે ત્યાં બદલાય તાલ, કેણે દિઠી છે પછિ કેવિ કાલ. ૧૯
આ ઇંદ્રિયો ને મન છે કુસંગી, તેનો નહીં રંગ રહે અભંગી;6
તે જીવને ભોળવિને ભમાવે, સારા વિચારો પળમાં તજાવે. ૨૦
સ્વાતી તણું બુંદ સુછીપ જેમ, સારા વિચારો મનના જ તેમ;
જો સદ્ય ઝીલે ફળ શુદ્ધ થાય, ઝીલે નહીં જો ઝટ વ્યર્થ જાય. ૨૧
જો ધર્મનો ચિત્ત વિચાર આવે, ડાહ્યા જનો તો દૃઢતા ઠરાવે;
કરે રુડું કારજ તે જ ટાણે, ન દીર્ઘસૂત્રીપણું7 દીલ આણે. ૨૨
ચોપાઈ
માટે જે તમે કીધો વિચાર, કરો આજને આજ આ ઠાર;
પછી સદ્ય સામાન મંગાવ્યો, બહુ સ્વાદુ બિરંજ કરાવ્યો. ૨૩
સારાં શાક ને પૂરી કરાવી, દૂધ લાવ્યા ગાયો દોવરાવી;
ભલી ભાતે જમ્યા ભગવંત, બેઠા આજ્ઞાથી જમવાને સંત. ૨૪
રહ્યા પીરસવા પરમેશ, આપે તાણ કરીને વિશેષ;
કેડ બાંધી પંગત માંહિ ફરે, લ્યો લ્યો બીરંજ એમ ઉચ્ચરે. ૨૫
પછી પીરશું ઉપર દુધ, તેમાં સાકર પીરશી શુદ્ધ;
બ્રહ્માનંદ મુનિને શીશ, રેડી તાંબડી શ્રીજગદીશ. ૨૬
એવી શ્રીજીની લીલા અનંત, સ્નેહે નિત્ય સ્મરણ કરે સંત;
ખરું હૈયાનું દેખાડ્યું હેત, કેમ વિસારે કોઈ સચેત?8 ૨૭
મહાસુખ દીધાં ઘણાં માવે, સુતાં બેસતાં સાંભરી આવે;
એવી લીલા કરી ગઢપુરમાં, સૌને સાંભરે તે અતિ ઉરમાં. ૨૮
વળી એક સમે વૃષલાલ, ગઢપુરથી ચાલ્યા વરતાલ;
લઈ સંતને સારંગપાણી, કૃપાનાથ ગયા કારીયાણી. ૨૯
ફરતાં હરિભક્તોનાં ગામ, સંજીવાડે ગયા ઘનશ્યામ;
વરતાલ આવ્યા વિશ્વપતી, વદી દ્વાદશી આસોની હતી. ૩૦
સારા સૂતાર વાસણ ઘેર, પ્રભુ ઉતર્યા જૈ શુભ પેર;
ધનતેરશનો દિન આવ્યો, ભક્તિનંદનને મન ભાવ્યો. ૩૧
રુડો જ્યાં છે નારાયણબાગ, ગયા ત્યાં કરિને અનુરાગ;
પૂજી ગાયોને ત્યાં કરી પ્રીત, ધણ9 દોડાવિયું રુડી રીત. ૩૨
પછી કૃષ્ણચતુર્દશી આવી, હનુમાન પૂજ્યા હેત લાવી;
વડાં સુખડી નૈવેદ્ય ધાર્યું, આરતી કરી સ્તોત્ર ઉચ્ચાર્યું. ૩૩
અતિ ઉત્તમ આવી દીવાળી, એના ઉત્સવની હદ વાળી;
જ્યાં છે લક્ષ્મીનારાયણ ધામ, હતી બોરડી એક તે ઠામ. ૩૪
તહાં એક સિંહાસન ધાર્યું, શોભે ઇંદ્રઆસન થકી સારું;
તેના ફરતી રચી દીપમાળ, તારામંડળ તુલ્ય વિશાળ. ૩૫
સિંહાસનમાં બિરાજીયા શ્યામ, લાજે દેખીને કોટિક કામ;
કરે ઉત્સવ સંત ઉમંગે, વાજે તાલ ને વાજે મૃદંગે. ૩૬
શોભે અક્ષરધામમાં જેમ, શ્રીજી મુક્તમાં શોભે છે તેમ;
અતિ તેજનો ઓપે અંબાર, જોતાં અચરજ પામે જોનાર. ૩૭
અન્નકૂટનો ઉત્સવ આવ્યો, હતો સામાન પ્રથમ કરાવ્યો;
વરતાલના હરિજને મળી, આપી સામગ્રી એહ સઘળી. ૩૮
રસોઈ કરવામાં જે ડાઈ, એવી આવી હતી બહુ બાઈ;
ગંગા માતા જેતલપુર તણાં, રસોઈમાં પ્રવીણ તે ઘણાં. ૩૯
જમનાબા વસોનાં નિવાસી, ભલાં તે પણ તેવાં અભ્યાસી;
બાઇયો મેમદાવાદ તણી, ઉમરેઠની પણ હતી ઘણી. ૪૦
ભાત ભાત કર્યાં પકવાન, જેહ જમતાં રિઝે ભગવાન;
અન્નકૂટ પૂર્યો ભલી ભાતે, તેમાં ખામી નહીં કોઈ વાતે. ૪૧
અમદાવાદની જે મંડળી, વટપત્તનની હતી વળી;
તેણે લૈ ભલાં તાલ મૃદંગ, કર્યો ઉત્સવ આણી ઉમંગ. ૪૨
જમ્યા ભાવ જોઈ ભગવંત, જમ્યા તે પછી વર્ણિ ને સંત;
એમ ઉત્સવ પૂરણ થયો, મેં તો સંક્ષેપથી કાંઈ કહ્યો. ૪૩
એમ કરતાં પ્રબોધિની આવી, શ્યામે સંતોને લીધા તેડાવી;
દેશ દેશ થકી સંઘ આવ્યા, ઘણે ઠામ ઉતારા ઠરાવ્યા. ૪૪
કર્યો ઉત્સવ એકાદશીનો, પુનમે કર્યો પૂર્ણ શશીનો;
કરી વાલાએ વાતો વિચિત્ર, વળી દેખાડ્યાં દિવ્ય ચરિત્ર. ૪૫
પછી સંઘ ગયા નિજ ગામ, ચાલ્યા વરતાલથી ઘનશ્યામ;
ગયા મેળાવ થૈ પીપળાવ, ત્યાંથી સારંગપુર ગયા માવ. ૪૬
એમ દાસોને દર્શન દૈને, રહ્યા શ્રીહરિ ગઢપુર જૈને;
કરે લીલા નવીન પ્રકાર, નિરખી હરખે નરનાર. ૪૭
જેમ અક્ષરધામના વાસી, નિત્ય પાસે દેખે અવિનાશી;
તેમ ગઢપુરનાં નરનારી, દેખે દૃષ્ટિની પાસે મોરારી. ૪૮
પ્રભુ ફરવાને પરગામ જાય, દુર્ગપુર માંહિ તોય દેખાય;
જેની દૃષ્ટિ પ્રભુમાં જોડાય, કેમ તેથી પ્રભુ દૂર થાય? ૪૯
સાધારણ જન તો એમ જાણે, ગયા છે પ્રભુ બીજે ઠેકાણે;
સર્વવ્યાપક છે તો પરોક્ષ, ગઢપુરમાં જણાય પ્રત્યક્ષ. ૫૦
પુષ્પિતાગ્રાવૃત્ત
રવિ જ્યમ રહિને સદા સ્વવાસે, અવર10 રુપે વિચર્યા જ કુંતિ પાસે;
રહિ ગઢપુરમાં પ્રભુજી તેમ, અવર રુપે પરગામ જાય એમ. ૫૧
ઇતિ શ્રીવિહારિલાલજીઆચાર્યવિરચિતે હરિલીલામૃતે સપ્તમકલશે
અચિંત્યાનંદવર્ણીન્દ્ર-અભયસિંહનૃપસંવાદે
દુર્ગપુરે કપિલાષષ્ઠી-વર્ણનનામ ચતુશ્ચત્વારિંશો વિશ્રામઃ ॥૪૪॥