વિશ્રામ ૫૨
પૂર્વછાયો
સુરતના સતસંગિને, નિજ દૈને દર્શન દાન;
ઉધને જઈને ઊતર્યા, ભવમંદિરમાં ભગવાન. ૧
ચોપાઈ
અનોપમ નામનો બ્રહ્મચારી, હતો ત્યાં શિવપૂજનકારી;
તેણે શ્રીહરિનું સનમાન, શુભ રીતે કર્યું તે સ્થાન. ૨
ભાઇજી નામે બ્રાહ્મણ એક, વઘી વાણી ધરીને વિવેક;
મારે ઘેર રસોઈ હું આજ, કરાવું તે જમો મહારાજ. ૩
કૃપાનાથે તેને ક્યું ત્યારે, વર્તમાન તમે ધર્યાં ક્યારે;
કહે વિપ્ર સુણો પ્રભુ પ્યારા, નથી નિયમ તમારા મેં ધાર્યા. ૪
શિષ્ય સુરતમાં છે તમારા, તેમાં મિત્ર ઘણાક છે મારા;
તેથી તેના સમાગમ થકી, પ્રભુ જાણું છું તમને હું નકી. ૫
પધારીને પછી તેને ઘેર, પ્રભુ થાળ જમ્યા રુડી પેર;
સંતમંડળ સહિત ઉમંગી, આવ્યા સુરતના સતસંગી. ૬
ચડાવ્યા હરિને પુષ્પહાર, ધરી અંતરે પ્રેમ અપાર;
બરફી તણી માટલી ભરી, ભક્ત પ્રત્યેકે ભેટ તે કરી. ૭
હતું બોરડીનું ઝાડ જ્યાંય, બાંધ્યો હરિજને હિંડોળો ત્યાંય;
પ્રભુને તે વિષે પધરાવ્યા, ઝાઝો પ્રેમ ધરીને ઝુલાવ્યા. ૮
સંત હરિજન કીર્તન ગાય, તેની શોભા વરણવી ન જાય;
સતસંગી મળી સહુ સાથ, કરી હેતે સુતી જોડી હાથ. ૯
ઉપજાતિ
અહો અહો ભાગ્ય પ્રભૂ અમારાં, પામ્યા અમે દર્શન જે તમારાં;
જો સાધનો કોટિ જુગે કરાય, તમારું તો દર્શન કાંઈ થાય. ૧૦
ઉત્તરાર્ધગતાગતભેદ
મુનીન્દ્ર મોટા મળિને અનેક, તે પામવાને તમને જ એક;
યદા સજે યજ્ઞ યજે સદાય, યથાર્થતા કૃત્ય કૃતાર્થ થાય. ૧૧
અમે નથી સાધન કાંઈ કીધાં, દયા કરી દર્શન તોય દીધાં;
એ તો ઘણો પાડ પ્રભૂ તમારો, નહીં કદાપી વિસરે વિસાર્યો. ૧૨
ચોપાઈ
ઉચ્ચરી એમ કીધા પ્રણામ, રીઝી બોલિયા સુંદરશ્યામ;
ધન્ય છો સતસંગી સમાજ, મારા ભક્ત અનન્ય છો આજ. ૧૩
હવે અસ્ત થવા આવ્યો સૂર, અને ઘર છે તમારાં દૂર;
માટે સૌ નિજ ઘેર સિધાવો, ભાવ રાખજો આવો ને આવો. ૧૪
અતિ આગ્રહ નાથનો જોઈ, સતસંગી ઉઠ્યા સહુ કોઈ;
પણ ઘર ભણી પગ ન ભરાય, પ્રભુમાં મનવૃત્તિ તણાય. ૧૫
આઘા પાછા બેઠા ક્યાંઈ જઈ, ધુન્ય આરતિની વેળા થઈ;
કીધી સંતોએ આરતિ ધુન્ય, એકે એકે આવ્યા હરિજન. ૧૬
મહારાજે જાણ્યું મનમાંઈ, કોઈને ન કહ્યું પણ કાંઈ;
માટલી બરફીની મગાવી, પ્રસાદિ સર્વને વહેંચાવી. ૧૭
આતમાનંદ સ્વામિને હાથે, વહેંચાવી પ્રસાદી તે નાથ;
જગ્યાના બ્રહ્મચારીને ઘણી, પ્રસાદી આપી બરફી તણી. ૧૮
પછી ચાલવાનું બોલ્યા નાથ, હરિભક્તે કહ્યું જોડી હાથ;
આપવી છે રસોઈ અમારે, જમી ચાલવું કાલ તમારે. ૧૯
બોલ્યા શ્યામ સુણી એવી વાત, અમે ચાલશું પાછલી રાત;
રહેશે સંતમંડળ નકી, જમી આવશે પાછળ થકી. ૨૦
સમૈયો ધર્મપુર થશે સારો, લઈ આવજો સંઘ તમારો;
સંત પ્રત્યે બોલ્યા મહારાજ, જમી ચાલજો સંતસમાજ. ૨૧
અમે આગળ જૈને રોકાશું, આપણે સહુ ત્યાં ભેળા થાશું;
ભૂમિ આ છે ભયંકર પુરી, નવ ચાલશો વેળા અસુરી. ૨૨
વસે હિંસક વનચર વનમાં, તે તો આવી પીડા કરે તનમાં;
ભક્તિ યોગ્ય અમૂલ્ય છે દેહ, માટે સાચવી રાખવો તેહ. ૨૩
જાણી જોઈ મૃત્યુમુખે જાય, તે તો આત્મહત્યારી ગણાય;
વેરાગીરૂપે અસુર ફરે છે, સંતને તે તો પીડા કરે છે. ૨૪
સંપી ચાલજો સહુ મળી સંગે, એકલા રહેશો નહીં અંગે;
બે બે સંતની જોડ બંધાય, અન્યોઅન્યની ખબર રખાય. ૨૫
કોઈ માંદો પડે એક જ્યારે, બીજો ચાકરી તે કરે ત્યારે;
રસ્તે એક પાછળ રહી જાય, તેનિ થાય બિજાને ચિંતાય. ૨૬
જોડ હોય ન બીજાની જેને, ઝાઝામાં કોણ સંભાળે તેને;
માટે આ વાત અંતરે ધરજો, મારી આજ્ઞા સદા અનુસરજો. ૨૭
સંત બેય જુવાને જુવાન, જોડ કરવી નહીં કોઈ સ્થાન;
વૃદ્ધ સાથે જુવાન જોડાય, ત્યારે તેનો ધરમ સચવાય. ૨૮
મનની રીત છે વિપરીત, બરાબરિયા સાથે કરે પ્રીત;
મનનું ગમતું તજી દેવું, રાખે સદ્ગુરુ તેમ રહેવું. ૨૯
એવી એવી શિખામણ સારી, ઘનશ્યામે ઘણીક ઉચ્ચારી;
સુણી સંતોએ દિલ ધરી લીધી, કરી મનમાં મનન દૃઢ કીધી. ૩૦
વાલે શયન કર્યું થોડી વાર, થયા પાછલી રાતે તૈયાર;
સખા પાર્ષદને લઈ સાથ, ઉન ગામ ગયા મુનિનાથ. ૩૧
ગયા ભેંસાન થઈને સચીન, ત્યાં તો દોઢ પ્રહર ચડ્યો દિન;
પોસરા ગામની વાવ્યે જઈ, જમ્યા ભાતું તહાં સ્થિર થઈ. ૩૨
ઉધનેથી જમી ચાલ્યા સંત, તેહ વચ્ચે ભેટ્યા ભગવંત;
શ્રીજી સંત સહિત સંચરિયા, નદી મીઢોળ પાર ઉતરીયા. ૩૩
અસુંદરનો આવ્યો વડ જ્યાંય, રાત વાસો રહ્યા હરિ ત્યાંય;
મુકુંદાનંદે ત્યાં કર્યો થાળ, જમ્યા જીવન જનપ્રતિપાળ. ૩૪
રાત અરધી ગયા પછી ત્યાંય, બોલી શીયાળ પૂરવમાંય;
બોલી ચીબરી પશ્ચિમ ભણી, શ્યામે સાંભળી વાણી તે તણી. ૩૫
પગિ જોબન ને તખો નામ, પૂછે તેહને સુંદરશ્યામ;
વનેચર સ્વર સાંભળી ભ્રાત, તમે જાણો છો શુકનની વાત. ૩૬
પગી બોલ્યા સુણો મહારાજ, એક ગ્રંથ છે વસંતરાજ;
પશુ પક્ષી તણા સ્વર થકી, તેમાં શુકન કહેલાં છે નકી. ૩૭
સારો સંસ્કૃત છે ગ્રંથ એહ, અમે તો ન ભણ્યા કાંઈ તેહ;
પણ તેહ તણો જેહ સાર, અમે જાણીયે છૈયે લગાર. ૩૮
સુણીને કહે કૃષ્ણ કૃપાળ, બોલી ચીબરી બોલી શિયાળ;
કહો કેવાં શુકન તેહ છેય, ત્યારે બોલિયા તે પગી બેય. ૩૯
પૂર્વ ઈશાન વચ્ચે સદાય, લોહિ કેરો પ્રવાહ ગણાય;
તહાં બોલિ શિયાળ આ ટાણે, દેખશું લોહી કોઈ ઠેકાણે. ૪૦
પછિ પશ્ચિમે ચીબરી બોલી, તેનો ભેદ કહું હવે ખોલી;
વિપ્રનું ઘર પશ્ચિમ માંય, પરુણો આજ ક્ષત્રિ ગણાય. ૪૧
માટે માણસને નહિ મારે, ભેદ શુકનનો એવો ઉચ્ચારે;
એમ શુકન જાણે તે બતાવે, પણ મળતું કોઈ સમે આવે. ૪૨
સર્વ જાણે છે અંતરજામી, પણ મનુષ્યલીલા કરે સ્વામી;
એમ કરતાં થઈ કાઈ વાર, એક વાઘ આવ્યો તેહ ઠાર. ૪૩
તેણે બળદ ઉપર પંઝો માર્યો, કર્યો શ્રીહરિએ ત્યાં હોંકારો;
વાઘ ત્રાસ પામી ગયો નાશી, પગી પ્રત્યે બોલ્યા અવિનાશી. ૪૪
તમે શુકન કહ્યાં હતાં જેવાં, આજ તો દીશી આવીયાં એવાં;
ઘણું બળદને લોહી નિકળિયું, કહ્યું એવું શુકન આજ ફળિયું. ૪૫
શ્રીજી ત્યાંથી સવારે સિધાવ્યા, આમરી ગામ છે તહાં આવ્યા;
નદી પૂર્ણાને ઉતરી પાર, કરી નિત્યક્રિયા તેહ ઠાર. ૪૬
નવસારિયે નાથ સિધાવ્યા, કાછિયાવાડિયે ત્યાંથી આવ્યા;
કાલીયાવાડી કોલવા ગામ, જોયા જૈ હનુમાન તે ઠામ. ૪૭
ગામ દાંભરવેડસા જ્યાંય, ત્રિભુવનપતિ સંચર્યા ત્યાંય;
ગયા ચીખલીયે રુડી પેર, ઉતર્યા નિછાભાઈને ઘેર. ૪૮
કાવેરી નદિમાં કર્યું સ્નાન, આવ્યા ઉતારે શ્રીભગવાન;
ભલા હરિજન ત્યાં હઠિભાઈ, આવ્યા દર્શન કરવાને ધાઈ. ૪૯
બેયે સેવા સજી ઘણી સારી, રીઝ્યા તે પર વિશ્વવિહારી;
વાણા1 માંહિ વિદાય તે થયા, ધર્મપુત્ર ધરમપુર ગયા. ૫૦
પુષ્પિતાગ્રાવૃત્ત
ધરમવરમ2 ધર્મનો દુલારો, ધરમપ્રવર્તક ધર્મ પાળનારો;
ધરમધુર ધરી ધરા પ્રદેશ, ધરમપુરે વિચર્યા અહો ધરેશ. ૫૧
ઇતિ શ્રીવિહારિલાલજીઆચાર્યવિરચિતે હરિલીલામૃતે સપ્તમકલશે
અચિંત્યાનંદવર્ણીન્દ્ર-અભયસિંહનૃપસંવાદે
શ્રીહરિધર્મપુર પ્રાપ્તનામ દ્વિપંચાશત્તમો વિશ્રામઃ ॥૫૨॥