વિશ્રામ ૬૦
પૂર્વછાયો
જોબન પગિની મેડિયે, જઈ થાળ જમ્યા જગદીશ;
બેઠા પછિ તહાં બારીયે, અતિ પ્રસન્નમન મુનિ ઈશ. ૧
મુનિમંડળ મેદાનમાં, ફરિ રાસમંડળની રીત;
કીર્તન ગાયાં કૃષ્ણનાં, ધરી પૂરણ મનમાં પ્રીત. ૨
કીર્તન ગાતાં કોડશું, તહાં વીતી વિશેષે રાત;
મુક્તાનંદ મુની કહે, તમે સાંભળો સૌ મુનિ વાત. ૩
આજ તો આખા દિવસના, બહુ શ્રમિત છે ઘનશ્યામ;
પોઢવા દ્યો પરમેશને, કાલે રંગ રમ્યાનું છે કામ. ૪
સૌ સંતે એવું સાંભળી, તજ્યું ગરબિયોનું ગાન;
સુંદર સજ્યા ઉપરે, ભલી ભાતે પોઢ્યા ભગવાન. ૫
પોઢણનું પદ પ્રેમથી, ગાવા લાગ્યા ગુણીજન સંત;
મધુર સ્વર તે મુનિ તણો, ભલો સાંભળે ભગવંત. ૬
રાગ બિહાગ (‘પોઢો પ્રભુ સકલ મુનિકે શ્યામ’ - એ રાગ)
પોઢો પ્રભુ પ્રગટ પરમ ઉદાર,
અક્ષર પર અક્ષર અધિપતિ, અખિલ જગઆધાર... પોઢો꠶ ટેક.
છો સતસંગી સંતના, શુભ નેણ તણા શણગાર;
પ્રીતમ છો જન પ્રણતના,1 હરિવર હૈયાના હાર... પોઢો꠶ ૭
કીર્તનગાન કલ્લોલમાં, ઘણી રાત ગઈ ઘનશ્યામ;
વિનતિ સુણીને વાલમા હવે, આપ કરો આરામ... પોઢો꠶ ૮
માથે આવ્યો છે ચંદ્રમા, ફાલગુની નક્ષત્ર સહિત;
પ્રાણપતિ પોઢી રહો પ્રભુ, આ છે પલંગ પુનીત... પોઢો꠶ ૯
જેષ્ઠા2 ઉદિત જણાય છે, હરણ્યો3 તો થઈ હવે અસ્ત;
સપ્તઋષિ ઉત્તરદિશામાં, શોભી રહ્યા છે સમસ્ત... પોઢો꠶ ૧૦
પક્ષિયો પણ નથી જાગતાં, માળા માંહિ રહ્યાં છે સમાઈ;
પોયણીયો પ્રફુલિત થઈ, ગયા કમળ તો કરમાઈ... પોઢો꠶ ૧૧
ભક્તજનો ભલિ ભાતથી, રુડો ગાય છે રાગ બિહાગ;
ચકોર ચંદ્ર સમાન તે, રાખે તવ પદે અનુરાગ... પોઢો꠶ ૧૨
જેમ વૃદ્ધિ સતસંગની, જોઈ અસદગુરુ અકળાય;
ચોરને ન ગમે ચાંદની, જોઈ જોઈને જીવ મુંઝાય... પોઢો꠶ ૧૩
જેમ પ્રભુજિ પ્રગટ્યા થકી, નાસે અજ્ઞાનતિમિર4 અપાર;
તેમ જ ચંદ્ર ચડ્યા થકી, ટળ્યો અવનિનો અંધકાર... પોઢો꠶ ૧૪
દર્શનથી તવ દાસને, જેમ આનંદ ઉર ન સમાય;
તેમ જ ચંદ્ર ચડ્યા થકી, જળ ઉદધિનું5 ઉભરાય... પોઢો꠶ ૧૫
આજ લીલા અદભુત કરી, તમે કૃપા કરીને અપાર;
આખા દિવસના આજ તો, આપ શ્રમિત છો સુખકાર... પોઢો꠶ ૧૬
ખૂબ ખાંતે ખેલ રંગનો, કરવો છે કૃપાનાથ કાલ;
માટે આ સમય સુખાળવા, થાઓ વિશ્વવિહારીલાલ... પોઢો꠶ ૧૭
પૂર્વછાયો
પોઢી રહ્યા પછી મહાપ્રભુ, ગયા આસને સંતસમાજ;
કોઈ તો અલ્પ ઉંઘે નહીં, કરે યોગક્રિયાનું કાજ. ૧૮
પદ્માસને સિદ્ધાસને, મયૂરાસને બેસી મહાંત;
ધ્યાન ધરે ધર્મપુત્રનું, રાતે રહીને આપ એકાંત. ૧૯
જાગી ઉઠે મુનિજન સહુ, રહે જ્યારે ખટ6 ઘડી રાત;
કરીને નારાયણધ્વની, પછે ઉચ્ચરે રાગ પ્રભાત. ૨૦
નિત્યક્રિયા કરી નેહથી, પછી પરવરીને પ્રભુ પાસ;
ચિતવીને ચિહ્ન ચરણનાં, ધરે અંતરમાં આભાસ.7 ૨૧
જગાડવા જગદીશને, કરે મધુર સ્વર મુખગાન;
રાગ આલાપે પ્રભાતનો, તોડે હળવે હળવે તાન. ૨૨
મધુર મધુર બજાવતાં, કર લૈને સરોદા સતાર;
ષડજ કે સ્વર ઋષભમાં, કરે ધિમે ધિમે ઉચ્ચાર. ૨૩
રાગ પ્રભાતી: (‘જાગો મારા જગના જીવનપ્રાણ વાલમ વેલા જાગો રે’ એ રાગ)
જાગો મારા જીવના જીવનપ્રાણ, જીવન જાગો જાગો રે. ટેક.
સંત મળીને સ્નેહે જગાડે, ગાઈ મુખે ગુણગાન;
દીનદયાળ દયા કરીને દ્યો, દાસને દર્શનદાન. જીવન꠶ ૨૪
દિવ્ય દેહે આંહિ આવી ઉભાં છે, ભાવથી ભક્તિમાત;
મુખ જોવાને આતુર છે મન, વાલા વીતિ ગઈ રાત. જીવન꠶ ૨૫
ચંદ તણું તેજ મંદ થયું છે, મંદ દીવાની જોત;
કૂર્કટ8 શોર બકોર કરે, ગયો ઉડુગણનો9 ઉદ્યોત.10 જીવન꠶ ૨૬
આદિત્યના કર11 ઉગવા લાગ્યા, લાલ થયો આકાશ;
મહી વલોવે છે મહીયારી, પ્રીતમ ચારે પાસ. જીવન꠶ ૨૭
ચકલિયો ચક ચક કરે, શુક સારિકા12 બોલે બોલ;
કંજના13 વૃંદ વિકાસવા લાગ્યાં, ભૃંગ14 કરે કલ્લોલ. જીવન꠶ ૨૮
વિદ્યારથીય વિદ્યા ભણે છે, ધ્યાની ધરે છે ધ્યાન;
હોમનારા દ્વિજ હોમ કરે છે, જ્ઞાની હરિગુણ ગાન. જીવન꠶ ૨૯
પંથી જનો પરવરિયા પંથે, તીર્થે કરે જન સ્નાન;
પૂજન પાઠ પ્રભુનો કરીને, દાની કરે છે દાન. જીવન꠶ ૩૦
હરિજન આવી હજારો ઉભા છે, દર્શન કરવા દ્વાર;
દયા કરીને દર્શન આપો, ધીમંત ધર્મકુમાર. જીવન꠶ ૩૧
આજ રુડો રંગનો કરવો છે, ખાતે કરીને ખેલ;
માટે સવારમાં સત્વર ઉઠો, શ્યામ છબીલા છેલ. જીવન꠶ ૩૨
જ્ઞાનઉદ્યાનમાં ગંજ કર્યા છે, લાવી અબીલ ગુલાલ;
રંગ રચ્યો ઉછરંગથી, રુડા વિશ્વવિહારીલાલ. જીવન꠶ ૩૩
ચોપાઈ
જાગ્યા જીવન જગદાધાર, બોલ્યા જન સહુ જયજયકાર;
વાલો વાસણ સૂતાર ઘેર, પછી ત્યાંથી પધાર્યા સુપેર. ૩૪
નાથે નિત્યક્રિયા કરી ત્યાંય, મુદ સૌને ઘણો મનમાંય;
જ્યારે દિવસ ચડ્યો ઘડી ચાર, કર્યો સામાન સર્વે તૈયાર. ૩૫
પુષ્પદોલ તહાં જ બંધાવી, નરનારાયણ પધરાવી;
ડાહ્યો મેતો તથા વનમાળી, ભણેલા બેય બ્રાહ્મણ ભાળી. ૩૬
મહારાજે કહ્યું દ્વિજ આવો, બદરીશની પૂજા કરાવો;
એના ઉત્સવનો દિન આજ, કર્યો તૈયાર છે સર્વ સાજ. ૩૭
પછી બે દ્વિજે પૂજા કરાવી, કર્યો ઉત્સવ દેવ ઝુલાવી;
એવી રિતે ક્રિયા એ ઠેકાણે, કરી સર્વ તે શાસ્ત્ર પ્રમાણે. ૩૮
જ્ઞાનબાગમાં સંત સમાજે, કરી તૈયારી ખેલવા કાજે;
કૂપ મૂળજી પટેલ કેરો, જળ નિર્મળવાળો ઘણેરો. ૩૯
કોસ કંતાનના ત્યાં જોડાવ્યા, ત્યાંથી હોજ વિષે જળ લાવ્યા;
હોજ રંગે ભર્યા તેહ ઠામ, નિરધારિયાં જૂજવાં નામ. ૪૦
હોજ પૂર્વનો સંતને સારુ, સંતકુંડ તેનું નામ ધાર્યું;
હરિનો કુંડ પશ્ચિમ ઠામ, તેનું ધાર્યું હરિકુંડ નામ. ૪૧
રુડા હોજ દિસે મનરંજ, પિચકારિયોનો કર્યો ગંજ;
સંતે જૈને કહ્યું પ્રભુ પાસ, આવો ખેલવા શ્રી અવિનાશ. ૪૨
ત્યાં તો સત્સંગી સૌ મળી આવ્યા, વાજાં વિવિધ પ્રકારનાં લાવ્યા;
લાવ્યા માણકીને શણગારી, ઘનશ્યામે સજી અસવારી. ૪૩
જેમ સાગરજળ ઉભરાય, તેમ બાગ ભણી જન જાય;
વાજતે ગાજતે રુડી રીતે, જ્ઞાનબાગે ગયા પ્રભુ પ્રીતે. ૪૪
મોટી નોબત સંતે બજાવી, સૌએ જાણ્યું જે અસવારી આવી;
હરિએ જોયા હોજ ભરેલા, જોયા ગંજ ગુલાલ કરેલા. ૪૫
પીચકારિયોની પુંજ ભાળી, મનમાં હરખ્યા વનમાળી;
વેદી ઉપર જૈ ભગવાન, ગાદી તકિયે બિરાજ્યા તે સ્થાન. ૪૬
સંતે પુષ્પનો દોલ બનાવ્યો, તે તો આંબાની ડાળે બંધાવ્યો;
આનંદાનંદ સદ્ગુરુ જેહ, લાવ્યા વાઘા વસંતી15 ત્યાં તેહ. ૪૭
શ્રીજીમહારાજને તે ધરાવ્યા, પછી પુષ્પદોલે પધરાવ્યા;
પૂજા સંતે કરી તેહ કાળ, ચરચ્યું કેસર ચંદન ભાલ. ૪૮
પુષ્પહાર લાવિને પવિત્ર, ધાર્યાં વાલાને કંઠે વિચિત્ર;
ભલી ઝોળી ગુલાલ ભરીને, હાથકાંડે ધરાવી હરીને. ૪૯
ભક્ત સુરતના તેહ ઠાર, લાવ્યા ખાંતથી ખાંડના હાર;
પ્રભુને પહેરાવ્યા તે પ્રીતે, ચિતવી હરિમૂરતી ચિત્તે. ૫૦
પીચકારી કનક કેરી લાવી, અરપી પગી જોબને આવી;
ધૂપ દીપ ને નૈવેદ્ય ધારી, આરતી મુક્તાનંદે ઉતારી. ૫૧
પુષ્પદોલે પ્રભુને ઝુલાવી, કર્યો ઉત્સવ વાજાં વજાવી;
દેશ દેશથી આવેલા જન, કરે શ્રી હરિનાં દરશન. ૫૨
લાખો લોકની ભીડ ભરાય, પણ નર ત્રિયા સ્પર્શ ન થાય;
પગ પુરુષનો પુરુષ ન પીલે, પગ અડકે તો માફી માગી લે. ૫૩
બાઈ ભાઈ જે વૃદ્ધ જુવાન, ભાસે સૌ ભાઈ બેન સમાન;
પ્રભુમાં મન સૌનાં પ્રોવાય, બીજો ઘાટ ન મનમાં ઘડાય. ૫૪
દીસે દોષ વિના સૌની દૃષ્ટિ, ભાસે સંસારથી ભિન્ન સૃષ્ટિ;
એવું આશ્ચર્ય જેને જણાય, પ્રભુનો કેમ નિશ્ચે ન થાય. ૫૫
પડી વસ્તુ ઉપાડે ન કોય, ભલે હેમનું ભૂષણ હોય;
વાટે ઘાટે જનો જે વિચરતા, દીસે શ્રીજીનું નામ ઉરચરતા. ૫૬
કામ ક્રોધ કે લોભનો લેશ, કોઈમાં ન કરે તે પ્રવેશ:
ભાસે બાળક વૃદ્ધ સમાન, તેની વાતમાં વૈરાગ જ્ઞાન. ૫૭
તજી ગેડી દડા મોઇદંડ,16 ધરે બાળક ધ્યાન અખંડ;
જોઈ બાળક સત્સંગી એવા, પામે અચરજ સનકાદિ જેવા. ૫૮
ભક્તિ બાઇયોની એવી ભાસે, ગર્વ ગોપિયોનો પણ નાસે;
વિપ્ર ક્ષત્રિ ને વૈશ્ય છે જેવા, શૂદ્ર પણ સતસંગી છે તેવા. ૫૯
પૂજા પાઠ કર્યા વિના કોઈ, જળ ન પિવે જમે શું રસોઈ;
કોઈ ભાંગ તમાકુ ન ખાય, જોવા માંડ ભવાઇ ન જાય. ૬૦
એવો આચાર જોઈ આ ટાણે, ઋષિ ગૌતમ જેવા વખાણે;
ધર્મ કર્મ જ્યાં એવાં જણાય, કળિકાળ ત્યાં કેમ ગણાય. ૬૧
પુષ્પિતાગ્રાવૃત્ત
પ્રગટ પ્રભુ તણો પ્રતાપ તેહ, જનમન માંહિ જુવે વિચારિ જેહ;
અતિ અચરજ અંતરે જણાય, હરિ અવતાર થયો નકી મનાય. ૬૨
ઇતિ શ્રીવિહારિલાલજીઆચાર્યવિરચિતે હરિલીલામૃતે સપ્તમકલશે
અચિંત્યાનંદવર્ણીન્દ્ર-અભયસિંહનૃપસંવાદે
શ્રીહરિપુષ્પદોલોત્સવ-કરણનામ ષષ્ટિતમો વિશ્રામઃ ॥૬૦॥