વિશ્રામ ૭૭
પૂર્વછાયો
ભગો હીરો હરિભક્ત બે, ગામ સુંદરિયાણાના શેઠ;
ત્રીકમજીને તેડવા, ઠર્યા જૈ ગઢપુરમાં ઠેઠ. ૧
ચોપાઈ
બેઠા જ્યાં હતા શ્રીઘનશ્યામ, કર્યા પ્રેમથી દંડ પ્રણામ;
પ્રભુને પદ શીશ નમાવી, બધી વાત કહી સંભળાવી. ૨
વનાભાઇએ મોકલ્યા અમને, અમે તેડવા આવિયા તમને;
રમો ત્યાં આવી રંગ વસંત, આવે સત્સંગી સંત અનંત. ૩
ઘણાં તૈયાર છે પકવાન, જમે ગોપ ને ગોપી સમાન;
ત્યારે ડોસાનું કારજ થાય, અતિ ઉત્તમ એહ ગણાય. ૪
એવા સાંભળીને સમાચાર, મુક્તાનંદને પૂછ્યો વિચાર;
બોલ્યા મુક્તમુની તેહ ટાણે, સમૈયો કરો સુંદરિયાણે. ૫
સહ્યું સંકટ આપણે કાજ, એની ઇચ્છા પૂરો મહારાજ;
સમૈયો પછી ત્યાં જ ઠરાવી, કંકોતરીયો લખી મોકલાવી. ૬
કહ્યું આનંદસ્વામીને નાથે, તમે જાઓ આ શેઠની સાથે;
કરો સામાન1 ઉત્સવ કેરો, જોશે રંગ ગુલાલ ઘણેરો. ૭
એવી આજ્ઞા ચડાવીને માથે, ગયા સ્વામી તે શેઠની સાથે;
માઘ માસની પડવે વિચારી, કરી કૃષ્ણે જવાની તૈયારી. ૮
ગઢપુર તણા સંઘ સહીત, પ્રભુજી ગયા ત્યાં ધરી પ્રીત;
સામા સત્સંગી સૌ મળી આવ્યા, ભાત ભાતનાં વાજીંત્ર લાવ્યા. ૯
સ્નેહથી સનમાન કરીને, પુરમાં પધરાવ્યા હરિને;
જેઠાભાઈની મેડીયે સારો, અવિનાશીને આપ્યો ઉતારો. ૧૦
બ્રહ્મચારી ને સાધુઓ જૈને, રહ્યા મંદિરમાં સ્વસ્થ થૈને;
તથા સામત ખાચર ઘેર, ધર્મકુળ ઉતર્યું રુડી પેર. ૧૧
જયા ને લલિતાનો ઉતારો, ગાંધી ભાણજીને ઘેર સારો;
દાદા ખાચર આનંદ ભરિયા, ભગાભાઈને ઘેર ઉતરિયા. ૧૨
પછી શ્રીહરિ ત્યાંથી સંચરિયા, પાકશાળા જોવા પરવરિયા;
પાક ભાળી કહ્યું ભગવાને, આટલે શું થશે પકવાને. ૧૩
ઘણા સંઘનો થાશે મેળાવો, માટે સામાન બીજો મગાવો;
લાવો ચાળીશ મણ ખાંડ ઘૃત, કહે શેઠ તૈયાર છે તર્ત. ૧૪
ખપે તેને દેશું પકવાન, ન ખપે તેહને તો આમાન્ન;2
પાક વિપ્રોના જુદા કરાશે, જેને જેમ ફાવે તેમ થાશે. ૧૫
કહે હરિ દ્વિજ સૌને જમાડો, ધંધુકે નોતરાં પહોંચાડો;
તહાં સત્સંગના જે અરિ છે, તેણે ચોરાશી બંધ કરી છે. ૧૬
એવાં વચન કહ્યાં મહારાજે, ત્યારે વિપ્રોને તેડવા કાજે;
રાજારામ તણા જેહ પુત્ર, પુરુષોત્તમ વિપ્ર પવિત્ર. ૧૭
તેને મોકલ્યા ધંધુકે ગામ, બધા વિપ્રોને બોલાવા કામ;
બ્રહ્મચારી કહે સુણો ભ્રાત, ધંધુકાની કહું હવે વાત. ૧૮
ગામ સુંદરિયાણાથી જ્યારે, ગયા ગોસાંઇ ધંધુકે ત્યારે;
બોલ્યા મોઢ વણિક પ્રતિ એહ, હોય સત્સંગી બ્રાહ્મણ જેહ. ૧૯
તેને ચોરાશી બહાર મુકાવો, નહિ તો સતસંગ છોડાવો;
ન તજે તો કરાવવો ક્લેશ, દયા દિલમાં ન રાખવી લેશ. ૨૦
વણિકે બધા વિપ્ર બોલાવ્યા, જાણી ભોજન બ્રાહ્મણો આવ્યા;
વણિકે કર્યો એમ ઉચ્ચાર, મુકો સત્સંગીને નાતબહાર. ૨૧
સગો ભાઈ કે ભાણેજ હોય, નાતબહેર મુકવો તોય;
નારી સ્વામિનારાયણ ભજે, તોય તેને તેનો પતિ તજે. ૨૨
નહિ ખવરાવવું નહિ ખાવું, મરે તોય મશાણ ન જાવું;
સગાનું આવતું હોય સ્નાન, નિજ ઘેર જ ન્હાવું નિદાન. ૨૩
એવો પક્કો કરો બંદોબસ્ત, થાય સત્સંગનો જેમ અસ્ત;
મળ્યા ત્યાં હતા વિપ્ર અનેક, બોલ્યો વાલમ બ્રાહ્મણ એક. ૨૪
સત્સંગ તજાવતાં ભાઈ, ઘણા ઘર માંહી થાશે લડાઈ;
જમ્યા વિના જો બાળક રહેશે, નાખી નીસાસા શાપ તે દેશે. ૨૫
થાય બહુ જન મન સંતાપ, લાગે એ થકી તો મહાપાપ;
પરમેશ્વરથી દિલ ડરે, એ તો કામ એવું નવ કરે. ૨૬
જોર જુલમથી ધર્મ છોડાવે, મહાપાપી તે મ્લેચ્છ3 કહાવે;
એવું અલ્લાઉદીન આચરતો, જોર જુલમે મુસલમાન કરતો. ૨૭
નહીં જ્ઞાન તણો ઉપદેશ, નહિ પ્રશ્ન કે ઉત્તર લેશ;
મરો કે થાઓ મુસલમાન, એટલું જ તે આપતો જ્ઞાન. ૨૮
સારા આચાર્ય ઉપદેશ દેતા, સમજાવી સ્વધર્મમાં લેતા;
જોર જુલમથી ધર્મ ચલાવ્યો, સુણવામાં એવો નથી આવ્યો. ૨૯
ધર્મ તો મન માંહિ રહે છે, નહીં ઉપરનો ડોળ એ છે;
મનમાં નહિ જો સમજાય, તેની કંઠી તોડાવે શું થાય. ૩૦
શીદ ક્લેશ કર્યાનું વિચારો, દિલ માંહી દયા કાંઈ ધારો;
સુણી બોલિયો શેઠ અજ્ઞાની, ધર્મભ્રષ્ટ ઉપર દયા શાની. ૩૧
દુઃખ દૈ ગભરાવવો એવો, એને આપણા ધર્મમાં લેવો;
શિષ્ય સ્વામિનારાયણના છે, દુઃખ દેવાને જોગ્ય ઘણા છે. ૩૨
ઉંધે માથે કુવા માંહિ ટાંગે, તોય પાપ તેનું નહિ લાગે;
એનાં બાળબચ્ચાં દુઃખી થાય, તોય દિલમાં ન ધરવી દયાય. ૩૩
સતસંગીની ગાય જો હોય, દયા તે પર કરવી ન તોય;
નહીં માનો અમારી જો વાત, નહીં ચોરાશી કરીયે જ ભ્રાત. ૩૪
પછી વિપ્રોએ કીધો વિચાર, આપ્યો શેઠને ઉત્તર સાર;
સતસંગી છે વિપ્ર વિશેષ, આખી નાતમાં ઉપજે ક્લેશ. ૩૫
નાતબહાર નહીં જ મુકાય, ભલે હોય થવાનું તે થાય;
એમ કહી ગયા વિપ્ર સમસ્ત, બાંધ્યો વાણિયાએ બંદોબસ્ત. ૩૬
હોય ધર્મમાં મૂડી વાવરવી, નહીં વિપ્રની ચોરાશી કરવી;
એમ વીતી ગયા બહુ દન, હિમરાજ શાહે તજ્યું તન. ૩૭
તેની પાછળ કરવી ચોરાશી, વિપ્ર તેડાવ્યા ધંધુકાવાસી;
જવા સૌ થયા તે તો તૈયાર, વાણિયાઓએ કીધો વિચાર. ૩૮
વિપ્ર સર્વ જો સત્સંગી થાશે, તેથી ધર્મ તેનો વધી જાશે;
પછી બ્રાહ્મણ સૌને બોલાવ્યા, સારાં વચન કહી સમજાવ્યા. ૩૯
કહ્યું હે બ્રાહ્મણો એહ ટાણે, ન જશો તમે સુંદરિયાણે;
સતસંગી સહિત દ્વિજ જેહ, અમે આંહિ જમાડશું તેહ. ૪૦
હતી ચોરાશી કરવાની બંધી, છુટી થૈ હવે એ સંબંધી;
સુણી સૌ બ્રાહ્મણો ખુશી થયા, તેથી સુંદરિયાણે ન ગયા. ૪૧
વનાશાહે તે સાંભળી વાત, હૃદયમાં થયા રળિયાત;
ખર્ચ તો ત્યાંના વાણિયા ખમશે, મુજ તાત નિમિત્ત દ્વિજ જમશે. ૪૨
ઘણા હરિજનના સંઘ આવ્યા, જુદા જુદા ઉતારા કરાવ્યા;
નાત નાતના બ્રાહ્મણ કેરા, થાય તે સમે પાક ઘણેરા. ૪૩
શ્રીજીને અરથે બ્રહ્મચારી, કરે સારી રસોઈ સુધારી;
સંત હરિજન માટે અથાક, દાળ ભાત કર્યાં બહુ શાક. ૪૪
સંત હરિજન પંક્તિયો થાય, પીરસે જઈને જગરાય;
વીત્યા એવી રીતે દિન ચાર, આવી પંચમી તે શુભ વાર. ૪૫
વાલે ખાંતે કર્યો રંગખેલ, થઈ રંગની રેલમ છેલ;
અતિશે જ ઉડાડ્યો ગુલાલ, થયા નિરખીને ભક્તો નિહાલ. ૪૬
જ્યારે ગામમાં બહુ ભીડ થઈ, ત્યારે ગામથી પૂર્વમાં જઈ;
સારો શોભિતો મંચ બંધાવ્યો, માવે ત્યાં રંગખેલ મચાવ્યો. ૪૭
મણ સાત ગુલાલ ઉડાડ્યો, અતિ અદ્ભુત ખેલ દેખાડ્યો;
ક્ષત્રિ કેસરજીયે જ તત્ર, શ્યામને શિર ધારિયું છત્ર. ૪૮
પછી વાજતે ગાજતે નાથ, પધાર્યા પુરમાં સહુ સાથ;
જેઠાભાઈના ગોખમાં બેઠા, બેઠા સંત ને હરિજન હેઠા. ૪૯
ચારે ભાઈ ઉપર ભગવાન, અતિશે જ થયા મહેરબાન;
આપ્યાં અંગનાં વસ્ત્ર ઉતારી, લીધાં તેઓએ પૂજવા ધારી. ૫૦
જેમ ઉદ્ધવને મહારાજે, આપી પાદુકા પૂજવા કાજે;
ભગાભાઈને આપિયો ખેશ, હેતે પૂજવા કાજ હમેશ. ૫૧
જેઠાભાઈને આપ્યું અંગરખું, નિત્ય પ્રેમથી પૂજવા સરખું;
પુજાભાઈને તો સુરવાળ, આપ્યો કરુણા કરીને કૃપાળ. ૫૨
વનાભાઈને તો આપી પાગ, લક્ષ રાખીને પૂજવા લાગ;
પ્રાપ્ત થાય ચિંતામણિ જેમ, રુદે રાજી થયો સહુ તેમ. ૫૩
નાના ગોપાળાનંદને નાથે, આપ્યો રુમાલ હેતથી હાથે;
સૌને શ્રીહરિ સ્નેહથી મળિયા, ત્રિવિધ તાપ તેહના ટળિયા. ૫૪
વળી રીઝીયા જેને ગોવિંદ, આપ્યાં છાતીમાં ચરણારવિંદ;
પછી આંગણા માંહિ પધારી, નાયા બાજોઠે બેસી મુરારી. ૫૫
વનાભાઇયે પોતાને ઘેર, બ્રહ્મચારી પાસે રુડી પેર;
રસોઈ કરાવી રાજી થૈને, જમ્યા ત્યાં જગજીવન જૈને. ૫૬
પોઢ્યા જૈ જેઠાભાઈને વાસ, ઉઠ્યા બે ઘડીયે અવિનાશ;
મોડજી જે ગરાશીયા નાતે, તેને ઘેર જઈ જગતાતે. ૫૭
સભા સાંજે સજી ઘણી સારી, ઘણી જ્ઞાનની વાત ઉચ્ચારી;
ભક્ત મૂળ પટેલ ત્યાં આવ્યા, ગાડું શેલડીનું ભરી લાવ્યા. ૫૮
ભીલાં ગોળનાં પણ હતાં એમાં, ગળ્યો સ્વાદ સુધા જેવો તેમાં;
આવી શ્રીજીને અર્પણ કીધાં, પ્રભુએ સંત સર્વને દીધાં. ૫૯
સતસંગી સહુ એમ જાણે, આવો અવસર નહિ મળે નાણે;
માટે સેવા સારી રીતે કરીયે, હાથ ઠારીને અંતરે ઠરીયે. ૬૦
પછી ત્યાં થઈ ભીડ વિશેષ, ગયા પાદર શ્રી પરમેશ;
તહાં મંચની ઉપર બેસી, ઘણી વાત કરી ઉપદેશી. ૬૧
વાત સાંભળીને બહુ સારી, થયાં આશ્રિત બહુ નરનારી;
સંતે રાસમંડળ તણી રીતે, ગાયાં કીર્તન પ્રીત સહીતે. ૬૨
પ્રભુમૂર્તિ વિષે તેહ વાર, દીસે તેજ તણો તે અંબાર;
જોઈ કોઈને થાય સમાધી, મટે તેહની આધિ ને વ્યાધી. ૬૩
જેણે જોયો એવો મહિમાય, તેણે સતસંગ કેમ તજાય;
એવો દેખાડી પરમ પ્રતાપ, પછી પુરમાં પધારિયા આપ. ૬૪
જઇને જેઠાભાઈને ઘેર, રાતે પોઢી રહ્યા રુડી પેર;
થયું બીજા દિવસનું સવાર, થયા ચાલવા નાથ તૈયાર. ૬૫
વનોશાહ કહે ભગવાન, પડ્યું છે હજુ તો પકવાન;
માટે આજ રહો મહારાજ, કાલે ચાલજો સહિત સમાજ. ૬૬
કહે કૃષ્ણ જો ઝાઝું જણાતું, બબે લાડવા બંધાવો ભાતું;
પછી તેમ કર્યું તેહ કાળ, પછી ચાલીયા દીનદયાળ. ૬૭
સતસંગી વખાણે અનેક, રાખી સત્સંગની ભલી ટેક;
એવી તો કોઇથી ન રખાય, ધન્ય તેહનાં માત પિતાય. ૬૮
પ્રભુજીને વળાવાને કાજ, આવ્યો પાદર સર્વ સમાજ;
ચારે ભાઈ પગે લાગ્યા જ્યારે, તેને શ્રીહરિએ કહ્યું ત્યારે. ૬૯
માગો માગો તે દઊં વરદાન, તમે છો મહામુક્ત સમાન;
માગતાં મન શંકા ન ધરવી, હોય ઇચ્છા તે ખુલ્લી ઉચ્ચરવી. ૭૦
પુષ્પિતાગ્રાવૃત્ત
પ્રભુ નિજજનને પ્રસન્ન થૈને, મુદિત કરે મનના મનોર્થ દૈને;
સકળ સુનિધિ આપવા સમર્થ, હરિજન લે ન વિનાશવંત વ્યર્થ. ૭૧
ઇતિ શ્રીવિહારિલાલજીઆચાર્યવિરચિતે હરિલીલામૃતે સપ્તમકલશે
અચિંત્યાનંદવર્ણીન્દ્ર-અભયસિંહનૃપસંવાદે
હિમરાજશાહાખ્યાનકથનનામ સપ્તસપ્તતિતમો વિશ્રામઃ ॥૭૭॥