વિશ્રામ ૧૫
પુષ્પિતાગ્રાવૃત્ત
વળિ વરણિ કહે સુણોજિ રાય, ગઢપુર કેરિ કહું હવે કથાય;
હરિજન સહુને કહ્યું કૃપાળે, તતપર સર્વ થજો જવા વૃતાલે. ૧
લઇ નિજ પરિવાર સર્વ સંગે, સહુ મુજ સંગ સુસંઘમાં ઉમંગે;
અધિક હરખ રાખિ એમ આવો, હય રથ આદિ સજી સ્વસંગ લાવો. ૨
અભયતનુજ ઉત્તમાખ્ય પાસે, હરિવર વાણિ વદે વળી હુલાસે;
સ્વજન સહિત મિત્ર સંગ લૈને, જવું વરતાલ જરૂર સજ્જ થૈને. ૩
હય1 બહુ વખણાય છે અહીંના, જનમન એમ ગણે સહુ તહીંના;
હય શુભ લઈ સંગ તેહ માટે, નૃપ વિચરો વરતાલ કેરિ વાટે. ૪
નૃપવિભૂષણ2 છે નિશાન3 ડંકો,4 છડિ ચમરે વરતાય રાય વંકો;5
હય રથ સુખપાલ જે રુપાળો, બહુ અસવાર તથા પવિત્ર પાળા. ૫
વૃષભ6 શકટ ઉંટ ભારદારી, બહુ જળ કેરિ પખાલ7 લેવિ સારી;
સુણિ હરિમુખની સુમિષ્ટ વાણી, ગણિ હિતકારિ નરેશ ચિત્ત આણી. ૬
પછિ નરપતિ અન્ય જેહ જીવો, ભડ હરિભક્ત સુકાઠિ કૂળ દીવો;
પ્રભુ દરશન કાજ તેહ આવ્યા, હરિમુખ શબ્દ ભલા તહાં સુણાવ્યા. ૭
વિચરવું વરતાલ સજ્જ થૈને, ચમુ8 ચતુરંગ9 સમસ્ત સંગ લૈને;
સ્વજન સહિત આવશોજિ જ્યારે, તમ થકિ ઉત્સવ શોભશે જ ત્યારે. ૮
સુણિ નરપતિએ કબૂલ કીધું, સુખકર વાક્ય શિરે ચડાવિ લીધું;
જઇ નિજ દરબાર સૌ જનોને, કહિ શુભ વાત જવાનિ મંત્રિયોને. ૯
ભગુજિ રતનજી પ્રભુનિ પાસ, સુભટ10 સુપાર્ષદ બેય શ્રેષ્ઠ દાસ;
ભડ નર રણ માંહિ ભીમ જેવા, રિપુદળ લક્ષ થકી હઠે ન એવા. ૧૦
જુગજણ11 સમિપે કહે કૃપાળ, ઝટ તઇયાર થજો જવા વૃતાલ;
તજવિજથિ12 તપાસી તંબુ દેરા, સજ કરજો સહ લૈ જવા ઘણેરા. ૧૧
અવર સુભટ ભીમ અન્ય દેવો, ખપ પડતાં નિજ કામ માંહિ લેવો;
પરમ પુનિત પાર્ષદો ઘણા છે, ખપ પડતાં સહુ તે તમો તણા છે. ૧૨
ઉપજાતિવૃત્ત
પછી બિજા ભક્તજનો ભલેરા, બોલાવિયા શ્રીહરિએ ઘણેરા;
તે એક તો ભક્તનું નામ નાન, બિજો ભુલો તે પણ તે સમાન. ૧૩
કહું ત્રિજો તો મકવાણ કાળો, રાઠોડ ગોપાળજિ પ્રેમવાળો;
ઇત્યાદિ પ્રત્યે ઉચર્યા મુરારી, સામગ્રિ ઘોડાનિ સજોજિ સારી. ૧૪
દાદાદિ સારા સરદાર કાજ, સજો રૂડો ઉત્તમ અશ્વસાજ;
ભૂપાળને લાયક હોય જેમ, તમે કરો ઉત્તમ તેહ તેમ. ૧૫
ખોગીર13 કાઠાં દળિયો14 લગામ, ને પેગડાં સજ્જ કરો તમામ;
રૂપાળિ રાશો શુભ મોરડા15 તે, સજાવજો શોભિત સારિ ભાતે. ૧૬
સામાન સર્વે શુભ શંખલાદી,16 કરાવજો ઉત્તમ રીત આદી;
તેમાં વળી ભર્ત્ત ભલાં ભરાવો, કોઈકમાં મોતિ હિરા મઢાવો. ૧૭
ખાંતે રચાવો ખડિયા17 રુપાળા, જનો જુવે ગુર્જર દેશવાળા;
પાણી તણા પોટલિયા18 મગાવો, પ્રત્યેક અસ્વાર કને રખાવો. ૧૮
આજ્ઞા સુણી શીશ ચડાવિ એહ, તૈયારિ વાસ્તે વિચર્યા જ તેહ;
રાઠોડ ખોડોજિ ફિફાદ કેરા, જે ભક્ત પ્રેમી કહિયે ઘણેરા. ૧૯
સ્વગામથી શ્રીજિ સમીપ આવ્યા, પલાણ તે ઉત્તમ ત્યાંથિ લાવ્યા;
કલ્યાણ શ્રી પીઠવડી નિવાસી, લૈ ઘાસિયા19 ઉત્તમ તે તપાસી. ૨૦
ઉમંગથી શ્રીજિ સમીપ આવ્યા, તે ઘાસિયા ભેટ ભલા ધરાવ્યા;
રાઠોડ ગીગો વશરામ જે છે, તે બેય તો ખાલપુરે રહે છે. ૨૧
હામો પિયાવાપુરનો નિવાસી, તે લાવિયા એવી જ વસ્તુ ખાસી;
વીરો તથા પાર્ષદ એક રાજો, તેને કહે શ્રીહરિ સજ્જ થાજો. ૨૨
તમે સજો ઉંટ રુડા તમારા, સજાવજો સૌ શણગાર સારા;
કોઈ પરે નોબત20 ગોઠવાશે, કોઈ પરે ભાર ભલા ભરાશે. ૨૩
કોઠારિ છે કૃષ્ણજિ જેનું નામ, તેને કહે તે પછિ મેઘશ્યામ;
વસ્તૂથિ કોઠાર ભરો તમારો, કુબેરનાથી પણ શ્રેષ્ઠ સારો. ૨૪
સહાયતામાં દઉં સંત જેહ, તેનાં સુણો નામ સુણાવું તેહ;
ગોપાળસ્વામીકૃત શિષ્ય જેને, કહે પુરુષાયુત નંદ તેને. ૨૫
છે શિષ્ય નિત્યાખ્ય મુનીંદ્ર કેરા, મુની ભુમાનંદ ભલા ઘણેરા;
છે માનજી પાર્ષદ જે ગણાય, ત્રણે તમોને કરશે સહાય. ૨૬
ગામો થકી માલ ઘણો મગાવો, ઘી ગોળ અન્નાદિ બહૂ ભરાવો;
થશે અહીં ઉત્તમ અન્નકોટ, એવું કરો કે ન પડે જ ખોટ. ૨૭
રસ્તે પડે વાસણની જરૂર, તે તો ખરીદો દઇ ખૂબ નૂર;21
સાથે જ કોઠાર ભરેલ જેમ, લૈ આવજો વસ્તુ સમસ્ત તેમ. ૨૮
પછી પ્રભુએ નિજ ભાઇ બેય, તેડાવિયા આપ સમીપ તેય;
કહ્યું તહાં એમ કુપાળુ નાથે, તૈયાર થાજો પરિવાર સાથે. ૨૯
ભાઈ તમે બેય ભુજા અમારી, પવિત્ર જે સર્વ પ્રજા તમારી;
આધાર સત્સંગ તણો ગણાશે, તમોથિ આ ઉત્તમ કામ થાશે. ૩૦
જયા લલિતાદિક બાઇ જેહ, તેને કહે કૃષ્ણ કૃપાળુ તેહ;
સામાન જે જે અનકોટ કેરો, તે તો કરો સજ્જ તમે ઘણેરો. ૩૧
વૃતાલ જાવા પણ એ વારે, તૈયારિ તો છે કરવી તમારે;
તેમાં તમોને શ્રેમ તો જણાશે, તથાપિ શ્રદ્ધાથિ સુકામ થાશે. ૩૨
બાઈ કહે હે કરુણાનિધાન, અમે તમારું ધરીયે જ ધ્યાન;
તેથી ન લાગે શ્રમ તીલમાત્ર, રહે સદા શીતળ ચિત્ત ગાત્ર.22 ૩૩
બાઈ અમૂલાં અમરાખ્ય જેહ, સુતા જિવા ખાચર કેરિ તેહ;
તેને કહે શ્રીહરિજી ઉમંગે, તૈયાર થાજો સહુ બાઈ સંગે. ૩૪
કંદોઇ સારા લખુ જેનું નામ, તેને કહે સુંદર મેઘશ્યામ;
ચકૂજિ કલ્યાણ રઘૂજિ જેહ, પુત્રો તમારા હરિભાઇ તેહ. ૩૫
તે સૌ મળી સૂખડિયો બનાવો, વૃત્તાલ જાતાં સહુ સાથે લાવો;
તે સંઘમાં એક દુકાન સારી, જમાવજો સુખડિની તમારી. ૩૬
ભલા ભલા ભૂપતિ તેહ ભાતાં, ખરીદિ લેશે ઝટ પંથ જાતાં;
ગરીબ શ્રીમંત સહૂ મનુષ્ય, તેથી થશે તત્ક્ષણ તે પ્રતુષ્ય.23 ૩૭
પંચોળિ છે નાગર જેનું નામ, કરે સદા વૈદક કેરું કામ;
તેને કહ્યું સંઘ વિષે સિધાવો, ધન્વંતરી તુલ્ય ભલા સુહાવો. ૩૮
પ્રેમો ખિમો ને વળિ એક વાલો, સુતાર સારા ગણિ ધર્મલાલો;
કહે તમે શસ્ત્ર સજી તમારાં, સાથે જ લેજો બહુ હોય સારાં. ૩૯
જો કોઈ ગાડું રથ ખોટકાય, તો તે જ ટાણે તહિં સજ્જ થાય;
મેખો24 ઘણી તો કરવા જ માંડો, બિજાં બધાં કામ હવેથિ છાંડો. ૪૦
લુહાર વાઘો સતસંગી સારો, તેને કહે ધર્મ તણો દુલારો;
તમે તમારાં શુભ શસ્ત્ર લૈને, વૃત્તાલ ચાલો તમ સજ્જ થઈને. ૪૧
વાટે ધરિ25 આદિક કાંઈ ભાગે, તો શસ્ત્ર તે ત્યાં બહુ કામ લાગે;
ઘણા જનોને લઈ સાથ જાવું, વિચારવું ત્યાં બહુ આવું આવું. ૪૨
કહે ભગૂજિ પ્રતિ ત્યાં પ્રભૂજી, સુણો તમોને પણ હું કહુંજી;
ગાડાં ઘણાં ગામ થકી મગાવો, તંબૂ તથા ભાર બિજો ભરાવો. ૪૩
સત્સંગિ છે માંડવધાર માંય, ગોવો જિવો નામ પટેલ ત્યાંય;
ધનો હિરો ને હરિભક્ત તેજો, લીંબા રુડાને પણ સાથે લેજો. ૪૪
એવા સમાચાર તહાં કહાવો, ગાડાં લઈને સહુ આંહિ આવો;
તે કાર્તિકી ઉજ્વળ26 બીજ જ્યારે, જરૂર આવો ગઢપુર ત્યારે. ૪૫
ખોપાળું છે ગામ ખચીત સારું, જહાં રહી નામ જપે અમારું;
પટેલ કાળી સતસંગિ સારો, તેને લખો ગાડું લઈ પધારો. ૪૬
છે ગામ રૂડું વળિ કારિયાણી, કહાવવી ત્યાં પણ એવિ વાણી;
પટેલ ત્યાં રાઘવજી કહાવે, ગાડાં લઈ તે પણ આંહિ આવે. ૪૭
જેરાજ શ્રી લાઠિદડે રહે છે, અનન્ય સારા હરિભક્ત એ છે;
ઇત્યાદિ ગામો હરિભક્ત કેરાં, ગાડાં મગાવો તહિથી ઘણેરાં. ૪૮
એવું સુણી કાગળ ત્યાં લખાવ્યા, તેના સમાચાર તહાંથિ આવ્યા;
ગાડા મગાવ્યાં પ્રભુ આપ સારું, છે દેહ ને દ્રવ્ય બધું તમારું. ૪૯
જે જે કહો તે પણ લાવિ દીજે, જો શીશ માગો નહિ ના કહીજે;
જો થાય સદ્ભાગ્ય ઉદે અમારું, તો ભક્તિનું કામ મળે તમારુ. ૫૦
દીપોત્સવીને વળતે જ વારે, કાં કાર્તકી બીજ ગણાય ત્યારે;
ગાડાં લઈ આવશું દુર્ગપૂર, જાત્રાર્થ વૃત્રાલ જવા જરૂર. ૫૧
પછી સહૂ પંડિત સાધુ પાસ, પ્રભુજિએ વેણ કર્યું પ્રકાશ;
સાથે તમે પુસ્તક સર્વ લેજો, ગાડાં ભરાવી સમિપે રહેજો. ૫૨
વેદાંત ને ન્યાય સુધર્મશાસ્ત્ર, તે તો તમારાં જગમાં જયાસ્ત્ર;27
સંભારિ રામાનુજભાષ્ય લેજો, જે જોઇયે તે ન વિસારિ દેજો. ૫૩
રસ્તે અમે જ્યાં કરિયે મુકામ, તમે કરો ત્યાં ઉપદેશ કામ;
આવે જનો ત્યાં મળિને અનેક, વાતો કરો સૌ પ્રતિ એક એક. ૫૪
અસ્વારિ સારી સજિ હેતુ એહ, જોવા મળે લોક અનેક તેહ;
તે સર્વને જ્ઞાન ભલું સુણાવો, સત્સંગમાં લૈ કુમતો સજાવો. ૫૫
ન આશ્રિતો વૈભવ દેખિ થાય, વૈરાગ્ય જ્ઞાન જ થતા જણાય;
સંતો વિષે સદ્ગુરુતા જણાશે, તો તેથિ સત્સંગ વિશેષ થાશે. ૫૬
પંથે જતા હોય પ્રવાસિ કોય, તેને સુણાવો સતધર્મ તોય;
ઉભા રહો કે વળિ ક્યાંઇ બેસો, જો કોઈ આવે ઉપદેશ દેશો. ૫૭
મોટા મખો28 ઉત્સવ જે કરાવ્યા, ભલા સમૈયા બહુધા ભરાવ્યા;
એ સર્વના કારણ કેરિ વ્યક્તિ,29 પામે જનો જેથિ અનન્ય ભક્તિ. ૫૮
સંતે સુણી શ્રીમુખ કેરિ વાણી, બોલ્યા નમીને જુગ જોડિ પાણી;
આજ્ઞા તમારી સુણિ એ પ્રમાણે, પ્રવર્ત્તશું હે પ્રભુ સર્વ ટાણે. ૫૯
વેદાંતિ જૈની30 જવનો31 તથાપિ, સત્સંગિ થાશે સ્વમતો ઉથાપિ;
સામર્થ્ય તે કાંઈ નહીં અમારું, ઐશ્વર્ય તે તો પ્રભુજી તમારું. ૬૦
પુષ્પિતાગ્રાવૃત્ત
વૃતપુર પથ સંઘમાં જવાને, તતપર તેહ વિષે વળી થવાને;
જનજન પ્રતિ જે કહ્યું કૃપાળે, વરણન તેહ સુણ્યું ભલું ભુપાળે. ૬૧
ઇતિ શ્રીવિહારિલાલજીઆચાર્યવિરચિતે હરિલીલામૃતે અષ્ટમકલશે
અચિંત્યાનંદવર્ણીન્દ્ર-અભયસિંહનૃપસંવાદે
શ્રીહરિવૃત્તાલયવિચરણાર્થકથનનામ પંચદશો વિશ્રામઃ ॥૧૫॥