વિશ્રામ ૩૧
પૂર્વછાયો
કહે અચિંત્યાનંદજી, સુણો ભૂપ અભેસિંહ ભ્રાત;
સુરતમાં હરિ સંચર્યા, હવે તેહ સુણાવું વાત. ૧
ચોપાઈ
દેવ લક્ષ્મીનારાયણ જ્યારે, સ્થાપ્યા શ્રીવરતાલમાં ત્યારે;
ધજા ચડાવતાં તેહ સ્થાન, સુરતીને દીધું વરદાન. ૨
અમે આવશું સુરત શેહેર, કરશું તહાં લીલા લહેર;
પાળવા તે પોતાનું વચન, કહે સુરતના હરિજન. ૩
અહો શ્રીહરિ સૂરત ચાલો, વરદાન દીધું છે તે પાળો;
કહે શ્રીહરિ આવશું અમે, જાઓ આગળથી તહાં તમે. ૪
કહી એ રિતે કીધા વિદાય, આવિ કાર્તિક વદ દ્વિતિયાય;
ચાલ્યા વરતાલથી વૃષનંદ, લીધાં સંઘાતે સંતનાં વૃંદ. ૫
સાથે ધર્મ તણો પરિવાર, લધા કાઠિ સખા અસવાર;
સાથે શાસ્ત્રી લિધા શોભારામ, વટપત્તનમાં જેનું ધામ. ૬
રુડા શાસ્ત્રી બિજા રઘુનાથ, લીધા શ્રીજીયે તેઓને સાથ;
નિત્યાનંદ આદિક જે ભણેલા, લીધા સદ્ગુરુઓ પણ ભેળા. ૭
બોચાસણમાં રહ્યા જઇ રાત, ત્યાંથિ પરવર્યા ઊઠિ પ્રભાત;
ગયા દેવાણ ધર્મદુલારો, કર્યો દરબાર માંહિ ઉતારો. ૮
રહ્યા ત્યાંથિ કારેલિયે રાત, સઘળો સંઘ લૈને સંઘાત;
સરોવર થકિ દક્ષિણમાંય, ત્રિભૂવનપતિ ઊતર્યા ત્યાંય. ૯
હરિજન રઘુનાથ પટેલ, તેની પત્નિ નામે બાઈ વેલ;
દીધી સંતોને તેણે રસોઈ, રુડો અવસર ઉત્તમ જોઈ. ૧૦
અયોધ્યાપ્રસાદે રઘુવીરે, કર્યો થાળ તૈયાર તે ધીરે;
વળી ગોપાળજી મહારાજે, કરી બાટિયો શ્રીહરિ કાજે. ૧૧
જમ્યા જીવન જગત આધાર, જમ્યો ધર્મ તણો પરિવાર;
નિજ ઘેરે તેડી ઘનશ્યામ, પૂજા કીધિ પટેલે તે ઠામ. ૧૨
જ્ઞાનની વાત ત્યાં ઘણિ કરી, બીજે દિવસ ચાલ્યા ત્યાંથિ હરી;
ગયા ગિરધર ગજેરે ગામ, વિપ્ર કાળુ રહે તેહ ઠામ. ૧૩
વિનતી તેણે રાખવા કરી, પણ ત્યાં તો ટક્યા નહિ હરી;
અણખી ગામની સિમમાંય, વાંસ નામે તળાવ છે ત્યાંય. ૧૪
સ્નાન આદિ કર્યું તેહ ઠામ, ગયા ત્યાં થકિ અણખી ગામ;
ત્યાંના હરિજન હરખ્યા અપાર, પૂજ્યા પ્રેમથિ પ્રાણઆધાર. ૧૫
પછી મા’નુભાવાનંદ પાસ, એમ બોલિયા શ્રીઅવિનાશ;
પત્ર સૌ સંતને મોકલાવો, શેહેર સૂરતે સૌને તેડાવો. ૧૬
પાંચસે સંત જો ભેળા થાય, ત્યાંના હરિજન બહુ હરખાય;
ઘણો સામાન કીધો છે ત્યાંય, થોડા સંતે નહીં રાજી થાય. ૧૭
વરતાલ છે સંત પચાસ, મોકલો તહાં માઘવદાસ;
બીજા જ્યાં હોય ત્યાંય સિધાવે, સૌને તેડિને સૂરત આવે. ૧૮
કહ્યું માધવદાસને જ્યારે, ગયા માધવદાસ તે ત્યારે;
ગયા આમોદ શ્રીમહારાજ, ત્યાં તો આવિ મળ્યો તે સમાજ. ૧૯
વડ હેઠ બિરાજિયા વાલો, ધર્મરક્ષક ધર્મનો લાલો;
હતા ત્યાં શેઠ હરજીવન, કર્યાં તેણે આવી દરશન. ૨૦
વિનતી તેણે રહેવાનિ કરી, ત્યારે બોલ્યા કૃપા કરિ હરી;
રસોઇ કરાવો તમે ઘેર, સંત સૌ જમશે શુભ પેર. ૨૧
થૈશું આગળ ચાલતા અમે, ચવેણું આપો સ્વારોને તમે;
અતિ આગ્રહ શ્રીજીનો જાણી, બરફી મમરા આપ્યા આણી. ૨૨
હરિભક્ત વળાવિને વળિયા, ચાલ્યા શ્રીહરિ સ્વારને મળિયા;
બુવા ગામ ભણી જતાં ત્યાંય, આવ્યો વિસામો મારગમાંય. ૨૩
બરફી જમ્યા ત્યાં બેસી નાથ, પછી સંચર્યા અસવાર સાથ;
અસવાર તો મારગમાંય, બરફી મમરા ખાતા જાય. ૨૪
અસવાર થઈ નાગમાલો, એ તો સર્વેથિ આગળ ચાલ્યો;
જુદા મારગ બે પડ્યા જ્યાંય, ઉભો દીઠો પુરુષ એક ત્યાંય. ૨૫
બૂવા ગામનો મારગ જાતાં, પૂછ્યો તેહને મમરા ખાતાં;
બોલ્યા ઊતાવળા તે અથાગ, ભાઈ મમરાનો કિયો માર્ગ. ૨૬
દાદા ખાચર બોલ્યા તે વારે, માર્ગ મમરાનો મુખ તારે;
નથી મારગ તે કાંઈ છાનો, પૂછો મારગ ગામ બૂવાનો. ૨૭
હસ્યા તે સુણિ સૌ અસવાર, હસ્યા કોટિ જગતકરતાર;
પછિ મારગ પુછિ સંચરિયા, પ્રભુ ગામ બુવે પરવરિયા. ૨૮
હતો પીપળો ભાગોળ માંય, બેઠા જૈને મહાપ્રભુ ત્યાંય;
હરિભક્ત આવ્યા તે ઠામ, તેઓમાં કહું મુખ્યનાં નામ. ૨૯
કાનદાસ ને ગુલાબભાઈ, દાસ ઈશ્વર ને દરુભાઈ;
નરસીદાસ ને લાલદાસ, દાજિભાઈ ને ભવાનીદાસ. ૩૦
દાસ કરશન ને વેરિભાઈ, અજુભાઈ બે આવિયા ધાઈ;
સામા એહ આદિ સહુ આવ્યા, વાજતે ગાજતે પધરાવ્યા. ૩૧
કાનદાસ તણી ડેલીમાંય, ઉતર્યા અક્ષરેશ્વર ત્યાંય;
હતા સંત તથા બ્રહ્મચારી, મેડા ઉપર કીધિ પથારી. ૩૨
કાઠીયોને જેને ઘટે જેવા, આપ્યા સૌને ઉતારા તો એવા;
કાનદાસજિને કહે માવો, ખીચડી રોટલા જ કરાવો. ૩૩
કાનદાસ બોલ્યા રુડિ પેર, કોઇ આવે છે જન અમ ઘેર;
ત્યારે મિષ્ટાન ભોજન થાય, રોટલા ન કદી પિરસાય. ૩૪
તમે રાજા તણા અધિરાજ, કેમ રોટલા કીજિયે આજ;
એવી વાત કરે છે જ્યાં કાંઈ, આવ્યા આમોદથી મોટાભાઈ. ૩૫
એ તો આમોદ કેરા અમીન, નામ નરહરદાસ પ્રવીન;
તેણે જાણ્યું જે શ્રીહરિ આવ્યા, તેથી વસ્ત્ર ભલાં ભલાં લાવ્યા. ૩૬
પ્રેમે પૂજવા શ્રીમહારાજ, લાવ્યા ચાદરો સંતને કાજ;
રસોઈ દુધપાકની દેવા, લાવ્યા ચારોળી આદિક મેવા. ૩૭
પ્રણમ્યા પ્રભુને પગે આવી, પુછ્યું શી છે રસોઇ કરાવી;
બોલ્યા મધુર વચન એમ માવો, ખીચડી રોટલા જ કરાવો. ૩૮
ત્યારે બોલિયા નરહરદાસ, વસિયે જ્યારે અક્ષરવાસ;
આપો ખીચડી રોટલા ત્યારે, તે તો નવ પચે પેટ અમારે. ૩૯
પછિ શ્રીહરિએ રજા દીધી, ત્યારે સારિ રસોઇ તે કીધી;
રસોઇનો તે સામાન કરવા, વળિ દાળ ચોખાદિક છડવા. ૪૦
મળિ બાઇયો મંડિ ઉમંગે, તેનાં નામ કહું આ પ્રસંગે;
તેજબા તથા જીબા ગણાય, કાનદાસની પત્નીયો થાય. ૪૧
રુપબા તેનિ પુત્રિનું નામ, જેને વાલા ઘણા ઘનશ્યામ;
દરુભાઈની માતા અવલ, ભગિનિ તો કેસર નિરમળ. ૪૨
બોન જીબા તો પત્નિ પવિત્ર, પ્રભુપદ જેનો પ્રેમ વિચિત્ર;
દત્તાબા ને હરીબા તે બેય, લાલભાઇનિ પત્નિયો છેય. ૪૩
મોટા ગુલાબભાઇનિ માતા, સખબા સહુને સુખદાતા;
કંકુબા અને સાકરબાઇ, તે તો પત્નિયો બેય ગણાઈ. ૪૪
દલબા ને જિબા નામે જેહ, મહા પાવન પુત્રિયો તેહ;
કર્યો સામાન સૌયે તૈયાર, જાણિ જગના જિવન જમનાર. ૪૫
મેડિ ગુલાબભાઈની જ્યાંય, જગ્યા સાફ કરાવિને ત્યાંય;
કર્યો ગોપાળજી મહારાજે, થાળ શ્રીહરિકૃષ્ણને કાજે. ૪૬
ભાળિ ભાવ જમ્યા ભગવાન, ધર્મવંશિ જમ્યા ધર્મવાન;
જમ્યા સંત રસોઇ કરીને, જમ્યા પાર્ષદ પ્રેમ ધરીને. ૪૭
મેડિ ગુલાબભાઇની જ્યાંય, પોઢ્યા હિંડોળે શ્રીહરિ ત્યાંય;
ત્રીજે પોર ઉડ્યા ગિરધારી, સજી ડેલા આગળ સભા સારી. ૪૮
પૂજા ત્યાં કરિ નરહરદાસે, ભેટ સારિ ધરી પ્રભુ પાસે;
વસ્ત્ર ભૂષણ અર્પ્યાં તથાપી, સંતને વળિ ચાદરો આપી. ૪૯
પછી સત્સંગિયે ઘેર ઘેર, કરિ પધરામણી રુડિ પેર;
બીજે દિવસ સવારના નાથ, ગયા નાવા સહુ સંત સાથ. ૫૦
કૂવો દીઠો તળાવમાં ત્યાંય, નાયા બેસી હરી થાળામાંય;
દુલેશ્વર શિવનાં દરશન, કરવા ગયા જગજીવન. ૫૧
પીપળે ચોતરો દીઠો ત્યાંય, બેઠા શ્રીજિ સજીને સભાય;
મતવાદિ બેઠા ઘણા આવી, ત્યારે શાસ્ત્રની ચર્ચા ચલાવી. ૫૨
જંબુસર અને આમોદ કેરા, બેઠા વૈષ્ણવ આવિ ઘણેરા;
વાદ કરવા આવ્યા હરિ સાથે, સૌના સંશય ટાળિયા નાથે. ૫૩
આપ્યા ઉત્તર વિવિધ પ્રકાર, સૌને જીતિ કર્યો જેજેકાર;
પ્રભુ આવિયા ત્યાંથિ ઉતારે, ચાલ્યા તૈયાર થૈ પછિ જ્યારે. ૫૪
આજ મંદિર છે જેહ ઠામ, આવ્યા તે સ્થળ શ્રીઘનશ્યામ;
હૈયામાં હરિ હરખિત હોઇ, ઘોડી ઊભિ રાખી જગ્યા જોઈ. ૫૫
કાનદાસને કહે ગિરધારી, જગ્યા મંદિર જોગ્ય છે સારી;
માટે આ સ્થળ મંદિર કરજો, મારી આજ્ઞા સુણી અનુસરજો. ૫૬
કાનદાસ બોલ્યા પ્રભુ પાસે, હશે આપ ઇચ્છા એમ થાશે;
ત્યાંથી ચાલ્યા પછી ભગવાન, ગયા કેલોદ કરુણાનિધાન. ૫૭
તહાં ભાતું જમ્યા ભલિ રીતે, ગયા ત્યાંથિ ભરૂચમાં પ્રીતે;
દીઠો પીપળો નર્મદા તીર, બેઠા ચોતરે શ્યામશરીર. ૫૮
તહાં હરિજન દર્શને આવ્યા, ભેટ વિવિધ પ્રકારનિ લાવ્યા;
પછી ત્યાંથિ ચાલ્યા જગતાત, અંકલેશ્વર જૈ રહ્યા રાત. ૫૯
વાવ્ય આગળ કીધો ઉતારો, ચાલ્યા વહાણામાં1 ધર્મદુલારો;
ગયા ચોકિયે સુંદર શ્યામ, ગયા ત્યાં થકિ કોશાડ ગામ. ૬૦
કૃષ્ણ ત્યાંથિ કાપોદરે આરે, તાપિ ઊતરિને ગયા પારે;
વદી સપ્તમી ને શનિવાર, જ્યારે દિવસ ચડ્યો ઘડિ ચાર. ૬૧
કાજુ કાર્તિક માસ તે જાણો, સાલ એકાશિમી તે પ્રમાણો;
સૌયે તાપિ વિષે કર્યું સ્નાન, કરી નિત્ય ક્રિયા ભગવાન. ૬૨
પુષ્પિતાગ્રાવૃત્ત
સરિત સમિપ જોઇ શ્રેષ્ઠ સારો, રુસતમ બાગ વિષે કર્યો ઉતારો;
અવનિ ઉપર ધન્ય એહ બાગ, પ્રભુપદ અંકિત ભૂમિ જેહ ભાગ. ૬૩
ઇતિ શ્રીવિહારિલાલજીઆચાર્યવિરચિતે હરિલીલામૃતે અષ્ટમકલશે
અચિંત્યાનંદવર્ણીન્દ્ર-અભયસિંહનૃપસંવાદે
શ્રીહરિતાપીનદીતટે ઋસ્તમબાગે નિવાસનામૈકત્રિંશો વિશ્રામઃ ॥૩૧॥