વિશ્રામ ૩૨
પૂર્વછાયો
શ્રીહરિ રુસ્તમ બાગમાં, જઇ ઉતર્યા ઉત્તમ પેર;
ત્યાં થકિ દક્ષિણ દિશ વિષે, રહ્યું બે ગાઉ સુરત શહેર. ૧
ચોપાઈ
થયું સૂરત શહેરમાં જાણ, આવ્યા શ્રીહરિ પ્રગટ પ્રમાણ;
દરશન કરવા નરનારી, થયાં હરિજન આતુર ભારી. ૨
હરગોવિંદ નામે પટેલ, અતિશે જ ઉમંગ ભરેલ;
જગજીવન જે મહેતાજી, સુણી તેહ થયા રાજી રાજી. ૩
ભક્ત ગોવિંદ વાળંદ જેહ, ત્રણે જણ આવ્યા બાગમાં તેહ;
પ્રભુને કર્યા દંડ પ્રણામ, પુછ્યું ક્યારે પધારશો શ્યામ. ૪
સુણી બોલિયા શ્રીભગવંત, ઘણા પાછળ રહિ ગયા સંત;
આવતી કાલે આવશે જ્યારે, અમે શેહેરમાં આવશું ત્યારે. ૫
પછિ તે ત્રણ શહેરમાં ગયા, સમાચાર તે સર્વને કહ્યા;
ત્યારે સૌ સતસંગીયો મળી, ચાલ્યા દરશન કરવાને વળી. ૬
લીધો સીધાનો સામાન સાથે, લીધા હાર તોરાદિક હાથે;
મુખ્ય શેઠ તો લક્ષમીચંદ, ભલા સત્સંગિ ભક્ત ગોવિંદ. ૭
મારફતિયા રુડા દયારામ, એહ આદિક ચાલ્યા તમામ;
પ્રભૂને કર્યા આવિ પ્રણામ, સ્નેહે પૂજિયા શ્રીઘનશ્યામ. ૮
અન્યોઅન્ય પુછ્યા સમાચાર, સૌને આનંદ ઉપજ્યો અપાર;
સીધું આપિયું તે લીધું જોઈ, કીધી સર્વને કાજે રસોઈ. ૯
આવ્યાં ત્યાં મહાલક્ષમીબાઈ, લાવ્યાં કૃષ્ણને કાજે મીઠાઈ;
ભાવે ભૂધરને ભેટ કીધી, કૃપાનાથે કૃપા કરી લીધી. ૧૦
આવ્યા માણેકચંદ સુજાણ, તે તો લાવિયા ઘાસ જોગાણ;1
થઈ ત્યાં તો રસોઈ તૈયાર, જમ્યા શ્રીજી ને સંત તે વાર. ૧૧
હતો બંગલો તાપિને તીર, થાળ ત્યાં જમ્યા શ્યામશરીર;
પોઢ્યા ત્યાં જ કૃપાના નિધાન, થોડી વારે જાગ્યા ભગવાન. ૧૨
અરદેશરજી તણો પત્ર, આવ્યો એ અવસર માંહિ તત્ર;
પ્રભુ કાલે થશે રવિવાર, કચેરી ન કરે સરકાર. ૧૩
તેથિ સર્વે જનો સરકારી, સામા આવશું લૈને સવારી;
આપશું ઉતારી શેહેરમાંય, લાલકરશનની વાડિ માંય. ૧૪
પછિ ઉત્તર એનો લખાવ્યો, તમે ઠીક વિચાર ઠરાવ્યો;
દાળિયા હરિજન દયારામ, નવો મેનો2 લાવ્યા તે ઠામ. ૧૫
ભગવાનને ભેટ તે દીધો, કૃપાનાથે અંગિકાર કીધો;
તેમાં બેસિને સૌ જન સાથ, નિલકંઠે ગયા મુનિનાથ. ૧૬
મહાદેવનાં દર્શન કરી, તહાં વાતો કરી સભા ભરી;
પછિ પોઢિયા જૈને ઉતારે, શ્રીજી તાપીમાં નાયા સવારે. ૧૭
જળક્રીડા કરી સખા સંગે, પછિ વસ્ત્ર રુડાં ધર્યાં અંગે;
એવે અવસરે થૈ એક વાત, ત્યાંના તીર્થદેવો સાક્ષાત. ૧૮
પ્રભુનું ચરણોદક પીધું, પછિ સ્તવન તાપી તણું કીધું;
નાયા પુરુષોત્તમ મહારાજ, તાપી થૈ તું કૃતારથ આજ. ૧૯
શાલિની
ક્રોધી કામી કોઇ વામી હરામી, વેશ્યાગામી કે સદાચારખામી;
તુંમાં નાયી જાય છે પાપ આપી, થૈ નિષ્પાપી આજ તાપી પ્રતાપી. ૨૦
તીર્થો જેના પાવનો સ્પર્શ ઇચ્છે, કીર્તી જેની પાર્વતીનાથ પ્રીછે;
તેણે તારાં નાંખિયાં પાપ કાપી, થૈ નિષ્પાપી આજ તાપી પ્રતાપી. ૨૧
જેને જોવા જોગિયો મંત્ર જાપે, જેને જોવા તાપ પંચાગ્નિ તાપે;
તેણે તારે શીશ સદ્દૃષ્ટિ થાપી, થૈ નિષ્પાપી આજ તાપી પ્રતાપી. ૨૨
કૃષ્ણે તારા નીરમાં સ્નાન કીધું, પ્યારી જાણી પ્રીતથી પાણી પીધું;
રે’શે તારી વિશ્વમાં કીર્તિ વ્યાપી, થૈ નિષ્પાપી આજ તાપી પ્રતાપી. ૨૩
ચોપાઈ
તીર્થદેવ કહે સુણ તાપી, અહીં સ્નાન જે કરશે કદાપી;
તેનાં પાપ સકળ બળી જાશે, દાનનૂં ફળ શત ગણું થાશે. ૨૪
તીર્થદેવે સ્તુતિ એમ કરી, સૂર્યસુતાયે3 શ્રવણે ધરી;
પછી શ્રીજિ તહાંથિ સિધાવ્યા, સાથે સંત હરીજન આવ્યા. ૨૫
મહાદેવ અશ્વનીકુમાર, તેનાં દર્શન કીધાં તે વાર;
ગુપ્તેશ્વર અને રામનાથ, સોમનાથ ગયા સહુ સાથ. ૨૬
એમ દેવનાં દર્શન કરી, આવ્યા રુસ્તમ બાગમાં હરી;
સંતો રસ્તે રહ્યા હતા જેહ, આવ્યા એ સમે સૌ તહાં એહ. ૨૭
દક્ષણી એક તો હરિભાઈ, બીજા તો ઇસુજી આવ્યા ધાઈ;
તેણે સંતોને દીધી રસોઈ, બોલ્યા જીવન તે સમે જોઈ. ૨૮
અહો સંતો સુણો એહ વાર, સદ્ય કરજો રસોઈ તૈયાર;
જાવું છે આજ સૂરતમાંય, માટે જમતાં વિલંબ ન થાય. ૨૯
સુણી સંતે તે સામાન લીધો, પછી પાકનો આદર કીધો;
નિષ્કુળાનંદે બાગ મોઝાર, કર્યો હિંડોળો સરસ તૈયાર. ૩૦
હતી આંબલી એક વિશાળે, બાંધ્યો હિંડોળો તેહની ડાળે;
તહાં શ્રીજીને સંતે ઝુલાવ્યા, સર્વ હરિજન દર્શને આવ્યા. ૩૧
થયો તે સમે થાળ તૈયાર, જમ્યા જૈને જગત કરતાર;
સંતને રુડિ રીતે જમાડ્યા, શ્યામે સૌને સંતોષ પમાડ્યા. ૩૨
પછી બેઠા સભા સજી સારી, કહ્યાં શિક્ષાનાં વચન ઉચ્ચારી;
સુણો સૂરતના હરિજન, સંપ રાખજો સૌ અન્યોઅન્ય. ૩૩
કોઇને ઘેર મેમાન જાય, તેના ઘરમાં જો સંપ દેખાય;
ત્યારે મેમાન પામે ઉલ્લાસ, વસે વધતા દિવસ તહાં વાસ. ૩૪
દેખે ઘરમાં કુસંપ તે જ્યારે, ચાલિ નીસરે મેમાન ત્યારે;
તેમ સંપ જો રાખશો તમે, રહેશું વધતા દિન અમે. ૩૫
હરિભક્તને જાણવા કેવા, ધ્રુવ પ્રહ્લાદ અમરિષ જેવા;
મહિમા એવો જ્યારે જણાય, માંહો માંહિ કુસંપ ન થાય. ૩૬
મહિમા સમઝે નહિ જ્યારે, ઇરષા આવે અંતરે ત્યારે;
મહિમા સમજ્યા વિના ભાઈ, થાય વિક્ષેપ સત્સંગિ માંઈ. ૩૭
ઉપજાતિવૃત્ત (હરિભક્તોમાં સંપ રાખવા વિષે)
ન સંપ રાખે સતસંગિ થૈને, શું જ્ઞાન પામ્યા સતસંગ લૈને;
તીર્થે જઈ પાપ તજ્યું ન જ્યારે, શી તીર્થજાત્રા કરિ તેહ ત્યારે. ૩૮
સંતાન જો સંપિ વસે સદાય, માતાપિતા તે થકિ રાજિ થાય;
કુસંપિ જો તેહ કરે કલેશ, માતાપિતા રાજિ રહે ન લેશ. ૩૯
સત્સંગિમાં સંપ દિસે સદાય, તો દેખિને ઈશ્વર રાજિ થાય;
કદાપિ જો તેહ કુસંપ દેખે, તો ભક્ત સારા પ્રભુજી ન લેખે. ૪૦
સત્સંગિનો જો મહિમા મનાય, કદાપિ તો કેમ કુસંપ થાય;
જો મેઘ મોટાં ઘર પાડિ નાખે, તથાપિ ઇચ્છા ઘન કેરિ રાખે. ૪૧
સંસારમાં જે સમજૂ ગણાય, વેઠે ઘસારો પણ સંપ ચા’ય;
તો જ્ઞાન પામી નહિ સંપ રાખે, તેને કહો કોણ સુભક્ત ભાખે. ૪૨
પ્રીતિ તજે તુચ્છ પદાર્થ માટે, કે સંપ છોડે અભિમાન સાટે;
તો જાણવો તે જન બુદ્ધિહીન, વેઠે પછી કષ્ટ મહા કઠીન. ૪૩
સત્સંગમાં સંપ ઘણો જણાશે, સત્સંગની વૃદ્ધિ વિશેષ થાશે;
સત્સંગથી સંપ જશે જ જ્યારે, દશા જણાશે પડતી જ ત્યારે. ૪૪
માટે કરો જો મુજને પ્રસન્ન, કુસંપ ક્યારે ધરશો ન મન;
જો કોઇ જાણો મહિમા અમારો, તો ભક્ત મારા પર પ્રેમ ધારો. ૪૫
ચોપાઈ
બોલ્યા હરિજન સૌ જોડિ હાથ, સંપિ ચાલશું હે દિનાનાથ;
કદિ કોઈનો આવ્યો અભાવ, ક્ષમા કરજો તે નટવર નાવ. ૪૬
પછિ અકેકે પાસે બોલાવી, પ્રભુજીયે પ્રતિજ્ઞા અપાવી;
બોલ્યા સૌ પ્રણમી પ્રભુ પાય, સંપી ચાલશું નાથ સદાય. ૪૭
મુક્તાનંદ પ્રત્યે કહે માવો, બંદોબસ્ત કરો તમે આવો;
કોઈ સંતના મંડળ માંઈ, વસ્તુ કોઈને જોઈયે કાંઈ. ૪૮
કહે તે નિજ સદ્ગુરુ આગે, સતસંગિ પાસે નવ માગે;
તમે સંત મળિને સમસ્ત, સારો એવો કરો બંદોબસ્ત. ૪૯
મુક્તાનંદજી આસને ગયા, સંત સર્વ ત્યાં એકઠા થયા;
કહે મુક્તમુની સુણો સંત, તમે છો સર્વ વૈરાગ્યવંત. ૫૦
ચકૂ4 કાતર દોરા કે સોય, વસ્તુ કોઇને જોઇતી હોય;
નહિ માંગવિ સત્સંગિ પાસે, એવી આજ્ઞા કરી અવિનાશે. ૫૧
હોય મંડળમાં ગુરુ જેહ, તેનિ પાસે જ માગવિ તેહ;
ગુરુઓને જો જોગ્ય જણાશે, માગશે સ્વામિ આનંદ પાસે. ૫૨
સતસંગિમાં મુખ્ય જે હશે, સ્વામી આનંદ તેને કહેશે;
વસ્તુ આપશે તેહ મંગાવી, ગમે છે હરિને રિત આવી. ૫૩
પણ જેનિ તેની પાસે માગે, માગનારનું માન તે ભાગે;
વળી સંત તે લોભિ જણાય, આપનારને સંશય થાય. ૫૪
એવી રીતે કરી બંદોબસ્ત, શ્રીજીને કહિ વાત સમસ્ત;
સુણી રાજિ થયા મહારાજ, જાણ્યું શુદ્ધ છે સંત સમાજ. ૫૫
ત્રીજો પો’ર થયા પછિ જ્યારે, આવિ અસ્વારિ સન્મુખ ત્યારે;
અરદેશરજી કોટવાળ, જેનિ કીર્તિ વિશેષ વિશાળ. ૫૬
જેને માન આપે સરકાર, વળિ આપ્યો ઉંચો અધિકાર;
કર્યું સરકારનું સારું કામ, જેથિ તેને મળ્યાં ચાર ગામ. ૫૭
અંગરેજી ભણેલ તે પૂરો, નહીં ફારશિ માંહિ અધૂરો;
મોટા મોટા ગવર્નર જેવા, ઇલકાબ5 આપે ભલા એવા. ૫૮
જેને ખાનબહાદુર6 કહે, રાજિ કંપનિ સરકાર રહે;
કારભારિ થયા અને થાશે, એના જેવો તો એ જ ગણાશે. ૫૯
જેનિ બુદ્ધિનો પરમ પ્રકાશ, તે છે શ્રીજિનો દાસાનુદાસ;
સાથે મંડળ લૈ સરકારી, આવ્યા તેહ સજી શુભ સ્વારી. ૬૦
કોઇ દફતરદાર7 ગણાય, શિરસ્તેદાર8 કોઇ લખાય;
મુનસફ9 અને સદર10 અમીન, કોઈ વકિલ વિશેષ પ્રવીણ. ૬૧
રસાલાના આવ્યા અસવાર, જમાદાર11 કોઇ સુબેદાર;12
ગારદી13 તણિ પલટણ આવી, મોટાં વાજાં વિલાયતિ લાવી. ૬૨
અરદેશરના સગા ભાઈ, પીરુશા આવિયા હરખાઈ;
બિજા પારશિયો નામદાર, આવ્યા હિંદુ મોટા સાહુકાર. ૬૩
આવ્યો નવાબ સાહેબ કેરો, રસાલો તે તો શોભે ઘણેરો;
વાજે નોબત ફરકે નિશાન, શોભે સરદાર મુસલમાન. ૬૪
જોવા આનંદ કેરા કલ્લોલ, આખું શહેર ચડ્યું ચકડોળ;
ટોળેટોળાં મળી જન જાય, જતાં મારગમાં નહિ માય. ૬૫
સ્વારિ રુસ્તમબાગમાં આવી, નમ્યા સૌ પ્રભુને ભાવ લાવી;
વિનતી અરદેશરે કરી, પધારો પુરમાં તમે હરી. ૬૬
મોટા સંત બોલ્યા મુનિબાવો, દયાસિંધુ દયા દિલ લાવો;
પ્રભુજી પુર માંહિ પધારો, સર્વ જનના મનોરથ સારો. ૬૭
પુષ્પિતાગ્રાવૃત્ત
વિનતિ સુણિ દયાળુ કૃષ્ણદેવ, તતપર આપ થયા જ તર્તખેવ;
સુરત નગરવાસિ લોક જેહ, દરશન પામિ થશે કૃતાર્થ તેહ. ૬૮
ઇતિ શ્રીવિહારિલાલજીઆચાર્યવિરચિતે હરિલીલામૃતે અષ્ટમકલશે
અચિંત્યાનંદવર્ણીન્દ્ર-અભયસિંહનૃપસંવાદે
સુર્યપુરાત્-શ્રીહરિ-સન્મુખઅસ્વારીઆગમનનામ દ્વાત્રિંશત્તમો વિશ્રામઃ ॥૩૨॥