વિશ્રામ ૫૩
પૂર્વછાયો
વાસ વસી વરતાલમાં, સુખદાયક શ્રીઘનશ્યામ;
અધુરું જે મંદિર તણું, તેહ પૂરું કરાવે કામ. ૧
ચોપાઈ
ભક્તિ કરવાનિ ભક્તને રીત, પોતે શીખવે ધારિને પ્રીત;
પોતે ભક્તિ કરીને બતાવે, જોઇ સંતને ઉમંગ આવે. ૨
કડિયા કરતા હતા કામ, તેણે ચૂનો માગ્યો તેહ ઠામ;
કોઇ દીઠું નહીં આપનારું, ત્યારે શ્રીજિએ આપ્યું તગારું. ૩
દોડિ આવ્યા નિત્યાનંદસ્વામી, કહ્યું શ્રીહરિને શિર નામી;
તગારાં આપશું પ્રભુ અમે, શીદ લ્યો છો એવો શ્રમ તમે? ૪
સુણિ બોલિયા સુંદરશ્યામ, અમને રુચે ભક્તિનું કામ;
જ્યારે દેહથિ ભક્તિ કરાય, ત્યારે સાર્થક દેહ ગણાય. ૫
નિત્યાનંદ કહે અહો શ્યામ, પોતે છો પ્રભુ પૂરણકામ;
પણ અમારા હિતને કાજ, ભક્તિ શીખવો છો મહારાજ. ૬
પછિ જોવા બેઠા ઘનશ્યામ, બહુ જન લાગ્યા કરવાને કામ;
એક દિવસ ઇંટો ખુટી જ્યારે, ઇંટવાડે ગયા પ્રભુ ત્યારે. ૭
હતો તે જ્ઞાનબાગનિ પાસે, લીધિ ઇંટો તહાં અવિનાશે;
સંત પાર્ષદ ને સતસંગી, સૌએ ઇંટો ઉપાડિ ઉમંગી. ૮
લૈને આવતાં મારગમાંય, નિત્યાનંદ સ્વામી બોલ્યા ત્યાંય;
મારિ પાસે તો ઓછિ છે છેક, માટે આપો પ્રભુ ઇંટ એક. ૯
એક ઇંટ વાલે તેને દીધી, બ્રહ્માનંદે બિજી માગિ લીધી;
કર્યો મંદિર પાસે અંબાર,1 લેવા ચાલ્યા પ્રભુ બિજિ વાર. ૧૦
ગંગામાં બોલ્યાં જોડિને હાથ, મારિ વિનતિ સુણો કૃપાનાથ;
ભક્તિ પુરુષ કરે મળિ જ્યારે, બાઇયોનાં તે શાં પાપ ત્યારે. ૧૧
માટે ઇંટો ન લાવશો તમે, બાકિ છે તે તો લાવિયે અમે;
દયા લાવિને શ્યામ સુજાણ, લેવા દ્યો અમને એહ લાણ.2 ૧૨
વિનતી હરિએ ઉર ધરી, આજ્ઞા બાઇયોને પછિ કરી;
ચાલિ અબળા મળીને અપાર, કર્યો ઇંટોનો લાવિ અંબાર. ૧૩
થાય મંદિરનો પરથાર, કામે લાગિયા સંત અપાર;
કોઈ સંત તો ત્યાં ઇંટો ચાંપે, કોઇ ગારો ભરી ભરી આપે. ૧૪
થાય ગારાળાં વસ્ત્ર ને અંગ, તોય ભક્તિ કર્યાનો ઉમંગ;
જોઇ રીઝે તે કરુણાનિધાન, ભુજા ભીડિ ભેટે ભગવાન. ૧૫
કોઇ સંત કહે જોડિ હાથ, ગારો ધોઉં પછી મળો નાથ;
કહે કૃષ્ણ રીઝ્યું મન મારું, નહિ ગારો તે ચંદન ધારું. ૧૬
ગારો વળગ્યો હશે જેને અંગે, હું તો તેને જ ભેટું ઉમંગે;
એવા શબ્દ જ્યાં શ્યામે સુણાવ્યા, ગારો ચોપડિને કૈક આવ્યા. ૧૭
સૌને ભેટિ બોલ્યા ભગવાન, મને વાલું ઘણું નિરમાન;
નિરમાનિ થઈ જન જેહ, નીચિ ટેલ કરે ઘણી તેહ. ૧૮
તેને થાઉં પ્રસન્ન હું જેવો, કોટિ નાણાં થકી નહિ તેવો;
માટે કીધાં છે મેં આવાં ધામ, તેમાં કરશે આવી રીતે કામ. ૧૯
વળિ જ્યાં જ્યાં જગ્યા મારિ થાશે, તહાં આ રીતે ભક્તિ કરાશે;
દિવ્યરૂપે હું તેહ દેખીશ, તેનું ફળ તેવું તેને આપીશ. ૨૦
એક દિવસ હરિભક્ત મળી, કરી વિનતિ પ્રભૂજિને વળી;
અમે સંતને જમવાને જ્યારે, તેડિયે છૈયે ઘેર અમારે. ૨૧
તેડિ જૈયે ગાડીમાં બેસારી, મહિમા મોટો મન માંહિ ધારી;
ઉપડાવો ગારો તેહ પાસે, અમને તો અયોગ્ય તે ભાસે. ૨૨
મોટા રાજા આપે માન જેને, પગે લાગે છે પંડિતો તેને;
તે તો માથે ઉપાડે તગારું, અમને નથિ લાગતું સારું. ૨૩
કહો તો ધન આપિયે અમે, સંત પાસે કરાવો ન તમે;
સુણિ બોલિયા સુંદરશ્યામ, તમે મર્મ ન સમઝ્યા તમામ. ૨૪
આવિ ભૂતળમાં ભક્તિ કરવા, દેવતા ઇચ્છે નરતન ધરવા;
બ્રહ્મા પણ જાણે છે મનમાંથી, આવિ ભક્તિ મને મળે ક્યાંથી. ૨૫
સંત છે નિરમાનિ તે કેવા, પરીક્ષા તેનિ પૂરણ લેવા;
આવી ભક્તિ કરાવું તે પાસ, જોવા ઉત્તમ મધ્યમ દાસ. ૨૬
નહિ તો ધામ સોનાનું સારું, હું તો આકાશમાંથી ઉતારું;
ધારું તો ધનના ઢગ થાય, પછી શી સજે ભક્ત સેવાય? ૨૭
સુણિ સમજિયા સૌ જન મર્મ, જાણ્યો ભક્તિ તે ઉત્તમ ધર્મ;
પછિ ગોમતિ ગાળવા કેરું, કૃષ્ણ કામ ચલાવ્યું ઘણેરું. ૨૮
મટોડી તણિ ટોપલી ભરી, પોતે પાઘ ઉપર ધરે હરી;
દેખિ દેવતા વિસ્મિત થાય, એવિ ભક્તિ તે કરવા ચહાય. ૨૯
મચ્યા સંત ને ભક્ત હજારો, કરે જયજયકાર ઉચ્ચારો;
છાયાં આકાશે દેવવિમાન, પુષ્પવૃષ્ટિ કરે તેહ સ્થાન. ૩૦
એમ ગોમતિ કૃષ્ણે ગળાવી, એવામાં તો હુતાશનિ આવી;
નારાયણમોલમાં ઉભા રહી, રંગ ઉડાડ્યો શ્રીજિએ તહીં. ૩૧
તેથિ સંત ને સતસંગિ તણાં, તન ને મન રંગાયાં ઘણાં;
નિત્ય લીલા કરે હરિરાય, અતિ આનંદમાં દિન જાય. ૩૨
હરિનૌમી તણો દિન આવ્યો, સમૈયો ત્યારે સારો ભરાવ્યો;
દેશો દેશથિ આવિયા દાસ, થઈ દર્શનથી પૂર્ણ આશ. ૩૩
ચૈત્રમાસનિ પૂનમ સારી, રહ્યાં ત્યાં સુધિ સૌ નરનારી;
પછિ કૃષ્ણે કરી આજ્ઞાય, સંઘ સૌ હવે થાઓ વિદાય. ૩૪
કોઈને જવું નવ ગમે ઘેર, ચિત્ત ચંદ્ર ચકોરનિ પેર;
મત્સ્ય નીરથિ દૂર ન જાય, તેમ સૌ જન મન અકળાય. ૩૫
કેમ આજ્ઞા ઉલ્લંઘન કરે, હરિમૂર્તિને મન માંહિ ધરે;
પછિ સૌ જન જાય વિદેશ, વાટે લીલા વખાણે વિશેષ. ૩૬
ધન્ય ધન્ય જે વરતાલવાસી, પ્રેમે પૂજ્યા પ્રભૂ અવિનાશી;
લાવ લીધો ઘણી વાર વાર, એના પુણ્ય તણો નહિ પાર. ૩૭
પછિ વરતાલથી જગવંદ, ગયા ગઢપુર આનંદકંદ;
જેમ પૂર્વ કે પશ્ચિમ માંય, રવિ વારે વારે આવે જાય. ૩૮
બ્રહ્મરંધ્ર ને નાસિકા દ્વારે, પ્રાણવાયુ ફરે વારે વારે;
તેમ ગઢપુર ને વરતાલ, જાય વારે વારે વૃષલાલ. ૩૯
પુષ્પિતાગ્રાવૃત્ત
ગઢપુર વરતાલ ધામ કેવાં, શરિર વિષે શુભ નેત્રજોડ જેવાં;
નજર કરિ જુવો વિરાટ માંહિ, અવર ન એહ સમાન ધામ ક્યાંહી. ૪૦
ઇતિ શ્રીવિહારિલાલજીઆચાર્યવિરચિતે હરિલીલામૃતે અષ્ટમકલશે
અચિંત્યાનંદવર્ણીન્દ્ર-અભયસિંહનૃપસંવાદે
શ્રીહરિવૃત્તાલયે હરિનૌમીઉત્સવકરણનામ ત્રિપંચાશત્તમો વિશ્રામઃ ॥૫૩॥