વિશ્રામ ૯
પૂર્વછાયો
શ્રીગિરધર ગઢપુર વિષે, વસ્યા કરિ સુખે નિજવાસ;
એ અવસરમાં આવિયું, વરષાઋતુ ચાતુર માસ. ૧
કથા મહાભારત તણી, વૃષસુતે વંચાવી ત્યાંય;
વર્ણાશ્રમના ધર્મ છે, ઇતિહાસ સહિત જેમાંય. ૨
શ્રીહરિ તો સર્વજ્ઞ છે, નથી એનું અજાણું કાંઈ;
સત્સંગીને સંભળાવવા, માવે રુચિ ધરિ મનમાંઈ. ૩
ઉપજાતિવૃત્ત (શાસ્ત્રશ્રવણ વિષે)
શાસ્ત્ર સુણ્યાથી સદબુદ્ધિ આવે, શાસ્ત્રો સુણ્યાથી હરિભક્તિ ભાવે;
આત્મા તથા શ્રીપરમાત્મજ્ઞાન, શાસ્ત્રો સુણ્યાથી જ મળે નિદાન. ૪
સચ્છાસ્ત્રમાં છે શુભ રાજનીતી, સચ્છાસ્ત્રમાં છે વ્યવહાર રીતી;
આ લોકનો ને પરલોક કેરો, રસ્તો મળે શાસ્ત્ર થકી ઘણેરો. ૫
તથાપિ જેવા જન વાંચનાર, તેવી મતિ સાંભળતાં થનાર;
છે ચાળણી તુલ્ય સ્વભાવ જેને, શાસ્ત્રો વિષે દોષ જડે જ તેને. ૬
દુષ્ટો થયા રાવણ કંસ જેવા, અદ્યાપિ નિંદાય વિશેષ એવા;
એવા અધર્મી કદિયે ન થાવું, શાસ્ત્રો સુણ્યાથી સમજાય આવું. ૭
શાસ્ત્રોતણું સદ્ગુરુ તત્વ જાણે, વૃથા ભણેલા અભિમાન આણે;
ભક્તિ વડે ભાગ વતાર્થ સૂઝે, બુદ્ધિબળે કોઈ કદી ન બૂઝે.1 ૮
સચ્છાસ્ત્ર છે દૂધ સમાન ભાઈ, સત્સંગ તો સાકર તેહ માંઈ;
કુસંગરૂપી વિષ જો ભળાય, સચ્છાસ્ત્ર તે ઝેર સમાન થાય. ૯
ગીતા ભલી શ્રીભગવાન ભાખી, હું એક છું ઈશ્વર એમ દાખી;
તથાપિ જો કોઈ કુસંગિ ગાવે, તો જીવને ઈશ્વર તે ઠરાવે. ૧૦
જ્યારે પ્રભુના અવતાર થાય, શાસ્ત્રો જ જાણ્યે નહિ ઓળખાય;
કાલિંદિ2 કાંઠે વસતા ભણેલા, તેણે નહીં શ્રીહરિ ઓળખેલા. ૧૧
સંસ્કારથી શ્રીહરિ ઓળખાય, ભણ્યા હશે કે નહિ તે ભણ્યાય;
ગોવાળ ગોપીજન કૃષ્ણ જાણ્યા, રહ્યા ભણેલા ઋષિયો અજાણ્યા. ૧૨
સુજ્ઞાન તો સદ્ગુરુથી પમાય, શાસ્ત્રો સુણ્યાથી પછી પુષ્ટિ થાય;
તે માટે શાસ્ત્રો સુણવાં સનેહે, શ્રદ્ધા ધરીને મન વાણિ દેહે. ૧૩
પૂર્વછાયો
ભારત સુણિ ભગવાનનો, મહિમા સમજ્યા હરિજન;
અર્જુનસમ પ્રભુ પ્રગટનો, કર્યો આશ્રય એક અનન્ય. ૧૪
શ્રીહરિ ગઢપુરમાં વસી, જન્મઅષ્ટમિ આદિક જેહ;
ઉત્સવ અતિ ઉત્તમ કર્યા, તેડિ સંત હરિજન તેહ. ૧૫
પ્રબોધની વીત્યા પછી, શુભ આવી મકરસંક્રાંત;
ત્યારે દ્વિજોને દાન દેવા, ખુબ ધરી હરિ ખાંત. ૧૬
લાડુ કરાવ્યા તિલ તણા, તેમાં ગુપ્ત ધરાવી મહોર;
દ્વિજ ઘણાને દાન દીધાં, કોટિ ભુવનઠાકોર. ૧૭
જે કોઈ દ્વિજ આવી કહે, થયો મકરનો દિન આજ;
મકરને ઉલટાવિને,3 આપે એ દ્વિજને મહારાજ. ૧૮
સંતમંડળ સાથે લઈ, પછી વિચરિયા વૃષલાલ;
ફરતાં ફરતાં આવિયા, થોડા વાસરમાં વરતાલ. ૧૯
ત્યાં તો તૈયાર થયો હતો, મોટા મંદિરનો પરથાર;
જોઈ હૃદય રાજી થયા, ધર્મરક્ષક ધર્મકુમાર. ૨૦
ચોપાઈ
ચાલતું હતું ત્યાં કારખાનું, મોટું મંદિર તે કરવાનું;
સંત હરિજન પાળા અપાર, કરતા હતા કામ તે ઠાર. ૨૧
જોયા ત્યાં કેટલાએક કડિયા, ચણવા સારુ પાલખે ચડિયા;
લાવો લાવો ઇંટો એમ ભાખે, કોઈને પણ ઉભા ન રાખે. ૨૨
કોઇ માથે ઇંટો લેઇ આવે, કોઇ તો તગારાં ભરી લાવે;
એક એક સાથે કરે હોડ,4 દેવા વસ્તુ કરે દોડાદોડ. ૨૩
કોઈ ઠેકાણે ચૂનો પિલાય, કોઈ ઠામ ઇંટો ખડકાય;
હેડો5 ગાડાં તણી ઘણી આવે, માટી ચૂનો ઇંટો ભરી લાવે. ૨૪
થઇ એ થકી ભીડ અથાગ, રસ્તે ચાલવા નવ મળે માગ;
કરે કામ જનો ટોળે ટોળે, જય સ્વામિનારાયણ બોલે. ૨૫
ઘડે છે પથરા કોઈ ઠામ, તેના શબ્દે ગાજી રહ્યું ગામ;
ક્યાંઇ લૂહાર લોઢાં ઘડે છે, ક્યાંઇ સૂતાર કામે અડે છે. ૨૬
રસ્તે જનારા જન એહ ઠામે, જોઈ જોઈને અચરજ પામે;
જોઈ કોઈ કહે એહ ઠામ, રામે સેતુ રચી હશે આમ. ૨૭
એવું ચાલતું દેખીને કાજ, રુદે રાજી થયા મહારાજ;
અક્ષરાનંદને એહ ઠાર, આપ્યો ઉરથી પ્રસાદીનો હાર. ૨૮
માવો બોલિયા વાણી મધુરી, ઇંટો પાયામાં કેટલી પૂરી;
અક્ષરાનંદ ત્યાં એમ ભાખે, પૂરી પાયામાં તો નવ લાખે. ૨૯
ઉંડો પાયો નખાવ્યો છે એવો, મેરુ ડગતાં ડગે નહિ તેવો;
સુણી શ્રીજીએ આપી સાબાશી, ઉતર્યા મોલમાં અવિનાશી. ૩૦
પંચમી ત્યાં વસંતની આવી, સમૈયો કર્યો સૌને તેડાવી;
બામણોલી થકી તેહ ટાણે, પગી આવ્યા તખો આ ઠેકાણે. ૩૧
ઘણા હેતે કહ્યું જોડી હાથ, બામણોલિયે ચાલો હે નાથ;
કરો ખાંતે6 રુડો રંગ ખેલ, આશા પૂર્ણ કરી અલબેલ. ૩૨
મારે ગામ લીલા ભલી થાય, સતશાસ્ત્રમાં તેહ લખાય;
સુણી સંઘ સહિત જગસ્વામી, બામણોલી ગયા બહુનામી ૩૩
રુડી રીતે ત્યાં રાયણ પાસે, રંગખેલ કર્યો અવિનાશે;
જોઈ ત્યાંથિ ઈશાનમાં કૂપ, નાહ્યા ત્યાં કોટિબ્રહ્માંડ ભૂપ. ૩૪
નાથ નાહ્યા તણું નીર રાખ્યું, તખા પગિએ તે કૂપમાં નાખ્યું;
કહે કૃષ્ણ તમારો આ કૂપ, ગંગા તુલ્ય થયો તીર્થરૂપ. ૩૫
થઈ ત્યાં તો રસોઈ તૈયાર, જમ્યા સંત ને જગસૃજનાર;
પગી તખો ને બાદર નામ, બેયે પૂજ્યા પ્રભૂ સુખધામ. ૩૬
પછી પરવર્યા મહુડીયે પરે, પગી જાલમજી તણે ઘરે;
તહાં ફળિયામાં લીંબડા તળે, એક ઓટો હતો એહ સ્થળે. ૩૭
પ્રભુને તે ઉપર પધરાવ્યા, ચર્ચિ ચંદન હાર ચડાવ્યા;
રુડી રીતે દિધી ત્યાં રસોઈ, જમ્યા સૌ તેમનો સ્નેહ જોઈ. ૩૮
જ્ઞાનવાત કરી ઘણિ રાતે, વિચર્યા વરતાલ પ્રભાતે;
થોડા દિવસ વસી અહિં વાસ, ગઢપુર ગયા શ્રીઅવિનાશ. ૩૯
કથા ભારતની જે અધૂરી, હતી તે પછિ સાંભળિ પૂરી;
પુષ્પદોળ ને રામજયંતી, કરી ગઢપુરમાં ગુણવંતી. ૪૦
ત્યાંના વાસીને જે સુખ આપ્યું, તે તો કોઇથિ જાય ન માપ્યું;
જેમ અક્ષરધામના વાસી, રહે શ્રીહરિ સંગ હુલાસી. ૪૧
પુષ્પિતાગ્રાવૃત્ત
ગઢપુર જન ભાગ્યશાળિ ભાસે, પ્રગટ પ્રભૂ સમિપે વસે નિવાસે;
અવનિ ઉપર અક્ષરાખ્ય ધામ, ગઢપુર રૂપ ધરી ઠર્યું સુઠામ. ૪૨
ઇતિ શ્રીવિહારિલાલજીઆચાર્યવિરચિતે હરિલીલામૃતે અષ્ટમકલશે
અચિંત્યાનંદવર્ણીન્દ્ર-અભયસિંહનૃપસંવાદે
શ્રીહરિવૃત્તાલયે ગઢપુરવિચરણનામ નવમો વિશ્રામઃ ॥૯॥