પુરુષોત્તમ પ્રકાશ
પ્રકારઃ ૧૫
દોહા
જગજીવન જગ કારણે, પોતે પ્રગટિયા પરબ્રહ્મ ।
સુખદાયક જન સહુના, પૂરણ પુરુષોત્તમ ॥૧॥
સુંદર મૂર્તિ સોયામણિ, અતિ રૂપાળી રંગરેલ ।
મનભાવન મહારાજની, છબી શોભાએ ભરેલ ॥૨॥
એવી મૂર્તિ અવલોકિને, કહો કોણ ન કરે પ્રીત ।
જન જુવે જે ઝાંખી કરી, તેનું ચોરાઈ જાય ચિત્ત ॥૩॥
જે જે ક્રિયા જગદીશ કરે, જન ધરે તેનું ધ્યાન ।
તે તે જાય હરિ ધામમાં, નકી વાત નિદાન ॥૪॥
ચોપાઈ
જે જે રીતે જોયા જગપતિ રે, તે તે પામિયા પરમ પ્રાપતિ રે ।
સુતાં જાગતાં દાતણ કરતાં રે, તેલ ફુલેલ અત્તર ચોળતાં રે ॥૫॥
ના’તાં અંગે અંબર પે’રતાં રે, વળી ચાખડી પર ચડતાં રે ।
શ્વેત પછેડી અંગે ઓઢતાં રે, દીઠા જીવન જેણે જમતાં રે ॥૬॥
જમ્યા જે જાયગા જેને ઘેર રે, શાક પાક સુંદર સારી પેર રે ।
લેહ્ય1 ચોષ્ય2 ભક્ષ્ય3 ભોજન રે, દીઠા જમતા જેણે જીવન રે ॥૭॥
એવી મૂર્તિ જે જને જોઈ રે, પામ્યા પરમ ધામને સોઈ રે ।
જોયા જીવનને પૂજ્યા જને રે, કુંકુમ કસ્તુરી સુગંધી ચંદને રે ॥૮॥
અંગે દિગંબર વાઘાંબર રે, મૃગાજિન4 ને દીઠાં ટાટાંબર5 રે ।
ગોદડી ને ચાદર ચોફાળ રે, દીઠાં ઓઢેલે દીનદયાળ રે ॥૯॥
ધોતી ગૂડકી6 ગૂઢે રંગે રેંટે7 રે, કસી8 કમર દુશાલ9 ફેંટે રે ।
અંગરખી સુરવાળ જામે રે, જોઈ કૈક ગયા હરિધામે રે ॥૧૦॥
ડગલી સોનેરી રૂપેરિયે રે, કિનખાપની હૈયે ધારિયે રે ।
ડગલી જરીની બોર કસુંબાવાળી રે, ચકમો10 પટુપામરી11 રૂપાળી રે ॥૧૧॥
બોરી ચોફાળ શાલ દુશાલે રે, ડગલી ગર્મ પોસની રૂમાલે રે ।
પાઘ કસુંબી સોનેરી સારી રે, બાંધી બોકાની લિયે ઉર ધારી રે ॥૧૨॥
મુગટ કુંડળ મનમાં ધારે રે, ટોપી કેવડા ફૂલની સંભારે રે ।
ગુંજાહાર12 જોયા કરી હામે રે, તે તો જન ગયા હરિધામે રે ॥૧૩॥
તોરા ગજરા ને કંકણ13 રે, હાર ફૂલના જોયા અનગણ14 રે ।
મોતી પરવાળાં ને કપૂર રે, તેના અતિ શોભે હાર ઉર રે ॥૧૪॥
વેઢ વીંટી ને કડાં સોનાને રે, ખોશ્યાં ફૂલ સોનાનાં બે કાને રે ।
એહ આદિ આભૂષણ ભારી રે, ધર્યાં અંગે એવી છબી ધારી રે ॥૧૫॥
જેહ જન કરે છે ચિંતવન રે, તે થાય છે પરમ પાવન રે ।
બેઠા ખાટ પાટ ને પલંગે રે, જોયા ખુરસી ઢોલિયે ઉમંગે રે ॥૧૬॥
સાંગામાંચી15 ગાદી ચાકળે રે, મેડે મંચે આસન સઘળે રે ।
ગોખવાણ વંડી દેવોલે રે, કુબા ઘર મેડી આદિ બોલે રે ॥૧૭॥
મંદિર મંડપ દલિચા ચાદરે રે, તંબુ રાવટિયે બહુ વેરે રે ।
અટારી અગાશી ઓટે આંગણે રે, દીઠા તિયાં બેઠા ભાવ ઘણે રે ॥૧૮॥
ગાડી વે’લ્ય આદિ જે વાહન રે, ગજ બાજે બેઠા જોયા જન રે ।
તે જન જાશે બ્રહ્મમો’લ માંઈ રે, તેમાં સંશય કરશો માં કાંઈ રે ॥૧૯॥
એમ શ્રીમુખે કહ્યું તે સંભારી રે, વાત લખી છે સારી વિચારી રે ।
તે તો જૂઠી નથી જરાભાર રે, સહુ નિશ્ચે જાણો નિરધાર રે ॥૨૦॥
ઇતિ શ્રી સહજાનંદ સ્વામી ચરણકમલ સેવક નિષ્કુળાનંદ મુનિ વિરચિતે પુરુષોત્તમપ્રકાશ મધ્યે પંચદશઃ પ્રકારઃ ॥૧૫॥
નિરૂપણ
પછી પુરુષોત્તમ પ્રકાશ નિરૂપતાં કહે, “સ્વામી કહે છે કે મહારાજ વંડી ઉપર પણ બેસતા. એમાં સ્વાદ કેવો આવતો હશે? પણ બધાને સ્મૃતિ રહે તે માટે બેઠા. સંતો-હરિભક્તોને ખૂબ જમાડતા. તે ખાવા માટે નહીં પણ સ્મૃતિ થાય તે માટે. દહીંનાં દોણાં સંતો ઉપર ઢોળે. સંતો સ્મૃતિ કરે. જ્ઞાન કરું તે કોઈને ન સાંભરે. આવી લીલા કરે તો સૌ સાંભરે.
“મહારાજને સંભારીએ તો વ્યવહાર સુધરે. સંભારવા એ જ આપણી સંપત્તિ છે. તેથી દુઃખમાત્ર ટળી જાય. વૃદ્ધિ પામવા માટે સમર્તિ. આ ચિંતવનથી અક્ષરધામમાં જવાય.
“નકરા મહારાજને સંભારવા એમ નહીં, પણ સ્વામી કહે છે કે અમનેય સંભારવા. ભક્તે સહિત ભગવાનને સંભારવા... મહારાજે કલ્યાણ સોંઘું કર્યું. કોઈ કોદરા સાટે કલ્યાણ કરે - એવું સોંઘું કર્યું.
“કોનો સંબંધ થયો! શાસ્ત્રીજી મહારાજનો! એમનો મહિમા વિચારીએ તો કેફ આવે. નહીં તો જતો રહે. હેત, કેફ, સદ્ભાવ મોળાં ન પડવાં જોઈએ.
“એક વાર મહારાજ કારિયાણીમાં હતા. તે વખતે મૂળા ઝાઝા આવેલા. દરેક સંતને જો હાથોહાથ દેવા જાય તો પહોંચાય નહીં. તેથી મહારાજે મૂળા ઉડાડ્યા. મર્યાદી સાધુઓ પણ પ્રસાદીના મૂળા લેવા ધોડ્યા. મુક્તાનંદ સ્વામી પણ ધોડીને લેવા ગયા. તેમણેય મર્યાદા તોડી. ઉમંગ હોય તેને પ્રસાદી મળે.”
આજે ઠાકોરજી જમાડતાં કહે, “શાસ્ત્રીજી મહારાજ કહેતા, ‘ઝોલાં ખાવામાં આ અમારા જોગી એક જ.’ ગોડામાં હું ઝોલાં ખાતો ત્યારે સ્વામીને ભટકાતો. માથું ભટકાય. સ્વામી કાંઈ બોલે નહીં.
“નિર્ગુણ સ્વામી ધખે, ‘હે...ઈ જોગી! ઝોલાં ખાય છે!’”
[બ્રહ્મસ્વરૂપ યોગીજી મહારાજ - ભાગ ૪/૩૮૭]
Purushottam Prakash
Prakar - 15
Dohā
Jagajivana jaga kārane, pote pragatiyā parabrahma.
Sukhadāyaka jana sahunā, purana purushottama... 1
The life of the whole world – Parabrahma – manifested for the sake of the world. You are source of everyone’s happiness... 1
Sundara murti soyāmani , ati rupāli rangarela.
Manabhāvana Mahārājani, chhabi shobhāe bharela... 2
Such a beautiful murti, extremely attractive. It is likable by everyone’s mind, full of beauty... 2
Evi murti avalokine, kaho kona na kare prita.
Jana juve je jhānkhi kari, tenu chorāi jāya chitta... 3
Who can not love such a murti once they have observed it? The murti steals the minds of those who even have a glimpse... 3
Je je kriyā jagadisha kare, jana dhare tenu dhyāna.
Te te jāya hari dhāmamā, naki vāta nidāna... 4
If devotees meditate upon any of Maharaj’s activities, they will certainly go to his dham... 4
Chopāi
Je je rite joyā jagapati re, te te pāmiyā parama prāpati re.
Sutā jāgatā dātana karatā re, tela fulela attara cholatā re... 5
Whoever saw Maharaj performing any of his activities attain the greatest attainment; whether they saw his sleep, wake up, brush his teeth (with a dātan) or spray fragrance ... 5
Nā’tā ange ambara pe’ratā re, vali chākhadi para chadatā re.
Shveta pachedi ange odhatā re, dithā jivana jene jamatā re... 6
While bathing, putting on clothes, wearing his wooden sandals, covered with white shawl or having meal like... 6
Jamyā je jāyagā jene ghera re, shāka pāka sundara sāri pera re.
Lehya choshya bhakshya bhojana re, dithā jamatā jene jivana re... 7
The spot where he ate a meal at someone’s house; many types of shāk or sweets. Whoever saw his eat foods that are licked, sucked, or cooked... 7
Evi murti je jane joi re, pāmyā parama dhāmane soi re.
Joyā jivanane pujyā jane re, kumkuma kasturi sugandhi chandane re... 8
Whoever saw Maharaj’s murti attained the supreme dhām. Whoever worshipped him with kumkum, musk, or fragrant chandan... 8
Ange digambara vāghāmbara re, mrugājina ne dithā tātāmbara re.
Godadi ne chādara chofāla re, dithā odhele dina-dayāla re... 9
Sometime uncovered or sometimes covered by tiger’s skin; or covered by deer’s skin or by a rough cloth. Perhaps one observed him with blanket, a sheet, or a shawl... 9
Dhoti gudaki gudhe range rete re, kasi kamara dusāla fente re.
Angarakhi suravāla jāme re, joi kaika gayā haridhāme re... 10
Wearing a dhoti, colourful turban, or wearing a shawl around waist; angarkhu and jāmā… all went to his dham seeing him... 10
Dagali soneri ruperiye re, kinakhāpani haiye dhāriye re.
Dagali jarini bora kasumbāvāli re, chakamo patupāmari rupāli re... 11
Whoever beheld in their heart Maharaj wearing a golden and silver dagli made from special fabric; or a dagli glittered with saffron color; or other beautiful types of clothes.. 11
Bori chofāla shāla dushāle re, dagali garma posani rumāle re.
Pāgha kasumbi soneri sari re, bāndhi bokāni liye ura dhāri re... 12
A shawls, scarf and stole, dagli made of special wool, with a handkerchief, saffron golden turban, face covered with a scarf... 12
Mugata kundala manamā dhāre re, topi kevadā fulani sambhāre re.
Gunjāhāra joyā kari hāme re, te to jana gayā haridhāme re... 13
Whoever remembers his crown, earnings, hat covered with pandanus flowers; whoever saw garlands around his neck attained the Lord’s abode... 13
Torā gajarā ne kankana re, hāra fulanā joyā anagana re.
Moti paravālā ne kapura re, tenā ati shobhe hāra ura re... 14
Tassels, wreaths and bracelets made from flowers, garlands of flowers that cannot be counted; garlands and necklaces made from camphor and pearls look beautiful on the Lord... 14
Vedha vinti ne kadā sonāne re, khoshyā fula sonānā be kāne re.
Eha ādi ābhushana bhāri re, dharyā ange evi chhabi dhāri re... 15
Rings, bracelets made of gold, golden flowers stuck on both ears; whoever beholds all such lavish ornaments worn on his body... 15
Jeha jana kare chhe chintavana re, te thāya chhe parama pāvana re.
Bethā khāta pāta ne palange re, joyā khurasi dholiye umange re... 16
Whoever remembers that will become enormously fulfilled. Sitting on a cot, bench and bed; or sitting on chair, cushioned chair happily... 16
Sāngāmānchi gādi chākale re, mede manche āsana saghale re.
Gokhavāna vandi devole re, kubā ghara medi ādi bole re... 17
A small cot, cushioned seat; sitting on the upper floor, on the stage; on a box, open yard, wide wall, small hut, house, upstairs, and other places... 17
Mandira mandapa dalichā chādare re, tambu rāvatiye bahu vere re.
Atāri agāshi ote āngane re, dithā tiyā bethā bhāva ghane re... 18
At the mandir, pavilion, booth, shrine, tent, marquee, and many other times; lobby, terrace, bench, front yard… wherever one observed the Lord with love... 18
Gādi ve’lya ādi je vāhana re, gaja bāje bethā joyā jana re.
Te jana jāshe brahmamo’lamāi re, temā sanshaya karasho mā kāi re... 19
Cart, horse carriage, and other vehicles, riding on elephant; those devotees will attain Lord’s abode, there is no doubt in that truth... 19
Ema Shrimukhe kahyu te sambhāri re, vāta lakhi chhe sāri vichāri re.
Te to juthi nathi jarābhāra re, sahu nishche jāno niradhāra re... 20
Such was said by Maharaj himself and has been written thoughtfully as remembered; this is not false at all; meaning_en know that this is all true... 20
Iti Shri Sahajānanda Swami charana-kamala sevaka Nishkulananda Muni virachite Purushottama-Prakāsha madhye panchadashah prakārah... 15